W ramach swojej europejskiej podróży prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski złożył 14 maja wizytę w Berlinie, gdzie spotkał się z prezydentem Frankiem-Walterem Steinmeierem, kanclerzem Olafem Scholzem, a także uczestniczył w posiedzeniu gabinetu ds. bezpieczeństwa RFN (z udziałem m.in. wicekanclerza i ministra gospodarki i ochrony klimatu Roberta Habecka, minister spraw zagranicznych Annaleny Baerbock, ministra obrony Borisa Pistoriusa i ministra finansów Christiana Lindnera). Zełenski odwiedził również Akwizgran, w tym jednostkę wojskową, w której szkolą się ukraińscy żołnierze, oraz odebrał przyznaną jemu i narodowi ukraińskiemu Nagrodę Karola Wielkiego – jako wyraz uznania „za walkę o wolność, suwerenność i demokrację oraz obronę wartości europejskich”.
Kanclerz Scholz i prezydent Zełenski podpisali wspólną deklarację, w której potępili rosyjską napaść na Ukrainę oraz potwierdzili „nieodłączne prawo Ukrainy do samoobrony przed bezprawnym i niesprowokowanym atakiem”. Wezwali w niej Moskwę do natychmiastowego i bezwarunkowego wycofania wojsk z terytorium państwa ukraińskiego w uznanych prawem granicach międzynarodowych oraz podkreślili „bezprecedensowy, znaczący i potężny wkład Niemiec w pomoc wojskową dla Ukrainy” i zarezerwowanie na ten cel przez Berlin ponad 11 mld euro na 2023 r. i kolejne lata. W deklaracji odnotowano pomoc udzieloną ponad 1 mln ukraińskich uchodźców w RFN oraz przekazanie 17 mld euro wsparcia finansowego. Spotkanie obu polityków stało się także okazją do potwierdzenia ogłoszonego w przeddzień wizyty nowego pakietu niemieckiego wsparcia wojskowego dla Ukrainy o rekordowej wartości 2,7 mld dolarów.
Komentarz
- Wizyta Zełenskiego była jego pierwszą podróżą do RFN od początku pełnoskalowej inwazji rosyjskiej. Zwlekanie z przyjazdem do Niemiec (Berlin jest dopiero ósmą – po Waszyngtonie, Londynie, Brukseli, Hadze, Warszawie, Helsinkach i Rzymie – stolicą, którą odwiedził ukraiński prezydent po 24 lutego ub.r.) podyktowane było m.in. niezadowoleniem z postawy władz RFN, udzielających niewystarczającej pomocy wojskowej w wojnie z Rosją. Pozytywnym zwrotem w relacjach stała się podjęta w styczniu br. pod wpływem nacisków sojuszników oraz ukraińskiej i międzynarodowej opinii publicznej decyzja kanclerza Scholza dotycząca przekazania Ukrainie czołgów Leopard 2, odblokowująca dostawy tych pojazdów przez inne kraje sojusznicze (zob. Niemcy wobec przekazania czołgów Leopard Ukrainie).
- Przełamanie zachowawczej postawy Berlina jest rezultatem podjętych przez Kijów działań dyplomatycznych polegających na dozowaniu gestów krytyki oraz wyrazów wdzięczności pod adresem niemieckich decydentów. Wyrazem krytyki było nie tylko pomijanie RFN w dyplomatycznych podróżach Zełenskiego, lecz także wcześniejszy brak zgody na wizytę prezydenta Steinmeiera w Kijowie. Z kolei spotkanie z Scholzem w Paryżu w lutym br., odwołanie w lipcu ub.r. kontrowersyjnego Andrija Melnyka ze stanowiska ambasadora Ukrainy w Berlinie oraz przyjęcie w październiku prezydenta Steinmeiera w Kijowie, należy odczytywać jako docenienie podjętych przez Berlin decyzji o rozszerzaniu pomocy wojskowej. Potwierdzeniem stosowanej wobec Niemiec polityki publicznych pochlebstw i niepublicznych nacisków, ale także utrzymującej się nad Dnieprem nieufności do tego państwa jest wyrażone przez Zełenskiego podczas posiedzenia gabinetu ds. bezpieczeństwa RFN oczekiwanie „zniesienia ograniczeń i czerwonych linii w dostawach wszelkiego rodzaju broni na Ukrainę” oraz „podjęcia się przez Niemcy roli lidera w tworzeniu koalicji państw popierających przekazanie Ukrainie samolotów bojowych”. Według Zełenskiego dopiero to stanowiłoby potwierdzenie rzeczywistej „nowej ery” (Zeitenwende) zmieniającej stosunki pomiędzy oboma krajami (zob. Ukraina: rosnąca krytyka Niemiec).
- W optyce Kijowa wizyta w Berlinie nie znamionuje przełomu w relacjach z Niemcami. Odbyła się ona w ramach dyplomatycznej podróży ukraińskiego przywódcy po krajach Europy Zachodniej – dzień wcześniej odwiedził Rzym, zaś po pobycie w Berlinie tego samego dnia udał się do Paryża, a w kolejnym dniu – do Londynu. Głównym celem Zełenskiego jest zmobilizowanie zachodnich partnerów do zwiększenia pomocy wojskowej dla Ukrainy (szczególnie przekazania wielozadaniowych myśliwców), której poziom jest według Kijowa niewystarczający, aby rozpocząć zapowiadaną kontrofensywę. Jednocześnie spotkania z europejskimi przywódcami służą przekonywaniu ich i międzynarodowej opinii publicznej do stanowiska władz w Kijowie w sprawie ewentualnych rozmów pokojowych z Rosją. Ich podstawą, zdaniem Zełenskiego, powinna być tzw. formuła pokojowa zakładająca pełne wycofanie wojsk rosyjskich i osądzenie winnych zbrodni wojennych. Postulat ten służy zneutralizowaniu możliwych negatywnych skutków propozycji „jak najszybszego rozwiązania konfliktu” prezentowanych przez specjalnego wysłannika Chin ds. politycznego rozwiązania „kryzysu ukraińskiego” Li Huia, który w tym tygodniu, oprócz Ukrainy i Rosji, ma odwiedzić również kilka innych państw europejskich (zob. Chińska dyplomatyczna gra wokół „planu pokojowego”)....
