Stany Zjednoczone (wciąż) są największą gospodarką świata, dysponującą najbardziej rozbudowanym i najważniejszym rynkiem finansowym w skali globalnej. To właśnie na nim notowane są największe spółki publiczne świata, takie jak chociażby Apple, czy Amazon, zaś - jak wielokrotnie udowodniła historia - wzloty i upadki amerykańskiej giełdy mają swoje odbicie na rynkach kapitałowych całego świata.
Nad całym rynkowym ekosystemem w Stanach Zjednoczonych czuwa wiele mniej lub bardziej istotnych podmiotów regulacyjno-kontrolnych, które posiadają różne kompetencje i prawa. To właśnie one decydują o tym w jaki sposób funkcjonują banki, giełdy, brokerzy, czy wreszcie sami inwestorzy.
Handluj na rynku akcyjnym. Prowizja dla akcji z GPW tylko 0,20% min. 2,99 PLN
O tym jakie to instytucje, czym się zajmują oraz jakie mają prawa, dowiesz się z artykułów tej serii, która rozpoczyna się od Komisji Giełd i Papierów Wartościowych, powszechnie znanej jako SEC.
Na początku warto zwrócić uwagę na fakt, że w Stanach Zjednoczonych istnieje wiele niezależnych od siebie federalnych agencji, które mają prawo do autonomicznego orzekania nawet w tych samych kwestiach. Zdarzają się również sytuacje, w których regulatorzy finansowi mają odmienne zdanie na temat jednego zagadnienia. Dobrym przykładem są instrumenty związane z walutami cyfrowymi, takie jak kryptowaluty, czy tokeny emitowane podczas publicznych zbiórek funduszy ICO. Komisja SEC nie traktuje bitcoina (BTC) i ethereum (ETH) jak papiery wartościowe, jednak za takowe uważa większość tokenów ICO. CFTC natomiast postrzega kryptowaluty ogólnie jako towary, zaś FinCEN jako pieniądze.
Należy jednak zauważyć, że nad wszystkimi amerykańskimi podmiotami regulacyjnymi znajduje się organ władzy ustawodawczej, którym jest Kongres Stanów Zjednoczonych. Składa się on z dwóch izb, w skład których wchodzą stuosobowy Senat oraz Izba Reprezentantów, w której zasiada 435 reprezentantów. Wszyscy regulatorzy muszą stosować się do ustawodawstwa przegłosowanego w Kongresie.
Czytaj także: Czy SEC wpływa na kurs bitcoina i notowania kryptowalut? Analiza reakcji rynku
Komisja Giełd i Papierów Wartościowych
24 października 1929 r. to pamiętny dzień w historii rynków finansowych, określany mianem „Czarnego Czwartku”. Wtedy to, po kilku latach wzrostów niemal każdej spółki notowanej na nowojorskim parkiecie, w niestabilnym, wciąż odczuwającym skutki I wojny światowej otoczeniu gospodarczym, doszło do największego krachu giełdowego w historii. Akcje, masowo kupowane przez małych inwestorów za pożyczone od banków pieniądze, zaczęły gwałtownie tracić na wartości, co napędziło spiralę panicznej wyprzedaży. Indeks Dow Jones (DJIA:US30) w ciągu kilkunastu dni spadł z niecałych 350 do 200 punktów. Inwestorzy indywidualni masowo tracili na papierach wartościowych, których nawet nie kupili za własny kapitał, tym samym pociągając na dno wiele banków, które musiały ogłosić bankructwo.
To właśnie Czarny Czwartek dał początek wielu zmianom, które dziś określają rynki finansowe.
Jednym z ważniejszych elementów reformy rynku kapitałowego po kryzysie było utworzenie SEC, czyli Komisji Giełd i Papierów Wartościowych.
Została ona powołana na mocy przegłosowanej przez Kongres i podpisanej przez Roosevelta Ustawy o funkcjonowaniu giełd papierów wartościowych z 1934 r. (The Securities Exchange Act of 1934). Co ciekawe, również obecnie dokument ten jest podstawą prawną dla wszystkich decyzji organu. Jego ówczesne brzmienie, mimo setek nowelizacji, jest wciąż niezmienne.
Głównym zadaniem nowego organu było przywrócenie zaufania inwestorów i zapewnienie im ochrony w przyszłości. Powstaniu SEC towarzyszyło również nałożenie nowych - dziś już oczywistych - obowiązków na spółki publiczne, notowane na giełdach. Zobowiązano je do przestrzegania ściśle określonych obowiązków informacyjnych, takich jak publikowanie publicznych sprawozdań finansowych: raportów rocznych i okresowych (najczęściej kwartalnych), opisujących kondycję finansową spółki oraz tzw. MD&A, które miały słowami zarządu podsumowywać sytuację spółki i jej plany na przyszłość.
Obecnie SEC funkcjonuje jako najważniejszy organ regulacyjno-kontrolny, nadzorujący wszystkie instrumenty określone jako papiery wartościowe, kontrolujący publicznie notowane spółki, określający funkcjonowanie giełd papierów wartościowych i brokerów. Zadaniem SEC jest ochrona inwestorów (w tym szczególnie indywidualnych), dbanie o spójność i przystępność rynku kapitałowego, a także walka z nadużyciami finansowymi i nieuczciwymi praktykami rynkowymi.
SEC może nie tylko usunąć (bądź nie dopuścić) konkretny podmiot z publicznego obrotu, ma również możliwość nałożenia kar finansowych.
Jak dotąd najwyższą w historii karę finansową nałożoną przez SEC otrzymała w 2002 r. firma telekomunikacyjna WorldCom (obecnie MCI Inc.) za podawanie nieprawdziwych danych w sprawozdaniach finansowych oraz za liczne oszustwa księgowe. Kara przy ogłaszaniu bankructwa WorlcCom wyniosła 750 mln dolarów. Jeden z największych banków inwestycyjnych świata - Goldman Sachs - w 2010 r. zapłacił niewiele niższą karę, wynoszącą 535 mln dolarów.
Pierwsza strona ustawy The Securities Exchange Act of 1934
W SEC obecnie pracuje ponad 4 tys. urzędników, jednak najważniejsza funkcję pełnią członkowie komisji, wybierani przez prezydenta Stanów Zjednoczonych. Komisja SEC składa się z czterech członków (pełniących funkcję maksymalnie półtora roku) oraz prezesa (czteroletnia kadencja). Aby zachować niezależność komisji, nie może znaleźć się w niej więcej niż dwóch członków z tej samej partii politycznej, zaś prezes SEC nie może zostać odwołany przez prezydenta.
Siedziba urzędu znajduje się w Waszyngtonie, zaś na terenie kraju funkcjonuje 11 oddziałów regionalnych.
Czym zajmuje się SEC?
Komisja Giełd i Papierów Wartościowych składa się z pięciu działów, z których każdy ma inny zakres kontroli i działania:
- Dział finansów korporacji: jego zadaniem jest kontrola rzetelności i terminowości sprawozdań finansowych, publikowanych przez publiczne spółki akcyjne. Spółki nadzorowane przez SEC publikują raporty finansowe i informacje na temat swojej działalności w publicznym systemie EDGAR (polskim odpowiednikiem na GPW jest sytem ESPI/EBI). Dział finansów również kontroluje i zatwierdza transakcje dokonywane przez spółki, takie jak m.in. akwizycje (przejęcia), czy fuzje. To właśnie opisywany dział SEC interweniował m.in. w sprawie publicznych wypowiedzi byłego prezesa Tesli, Elona Muska, zmuszając go do zrezygnowania z roli szefa zarządu.
Czytaj także: Tesla traci prezesa - Elon Musk i SEC - finał sprawy
- Dział Handlu i Rynków Finansowych: zadaniem tego działu jest nadzorowanie działalności mniejszych podmiotów regulacyjnych, funkcjonujących jako prywatne firmy, takich jak FINRA (Financial Industry Regulatory Authority), czy MSRB (Municipal Securities Rulemaking Board). Opisywany dział kontroluje również wszystkie domy inwestycyjne oraz brokerów i dostawców usług inwestycyjnych zarejestrowanych na terenie USA. Dział Handlu i Rynków Finansowych odpowiada za regulacje rynku produktów inwestycyjnych, będących papierami wartościowymi, jednak w praktyce oddelegowuje większość działań do FINRA, następnie je zatwierdzając. Dział Handlu i Rynków finansowych zajmuje się również ocenianiem wniosków o wprowadzenie nowych instrumentów do obrotu (w tym m.in. najgłośniejszych w ostatnim czasie ETF-ów na bitcoina), choć ostateczna decyzja należy do członków Komisji.
- Dział Zarządzania Inwestycjami: odpowiada za kontrolę zarejestrowanych firm inwestycyjnych, takich jak m.in. fundusze hedgingowe, fundusze inwestycyjne, a także licencjonowanych doradców inwestycyjnych
- Dział egzekucji: dział egzekwowania zobowiązań wobec regulowanych przez SEC podmiotów współpracuje z trzema opisanymi wyżej jednostkami. Zajmuje się badaniem naruszeń regulacji, a także egzekucją kar i decyzji SEC. Większość postępowań odbywa się w obrębie urzędu, jednak Dział Egzekucji może skierować je na drogę postępowania administracyjnego, które będzie prowadzone przez sąd rejonowy. SEC nie może bezpośrednio rozpatrywać spraw o charakterze kryminalnym, jednak ma możliwość przekazywania ich do federalnych i stanowych prokuratur.
- Dział Analiz Ekonomicznych i Ryzyka: ostatni dział nie pełni funkcji kontrolnej, ani regulacyjnej. Jego pracownicy zajmują się opracowywaniem i publikowaniem publicznych, bądź wewnętrznych raportów gospodarczych oraz badań rynku finansowego.
