25 kwietnia podpisano w Sofii memorandum o współpracy azerskiego koncernu naftowo-gazowego SOCAR i operatorów sieci przesyłowych gazu z Bułgarii, Rumunii, Węgier i Słowacji przy realizacji projektu korytarza gazowego Solidarity Ring (STRING). Zakłada on rozbudowę transgranicznej infrastruktury przesyłowej w celu zwiększenia dostaw gazu z Azerbejdżanu do UE. Ma umożliwić zwiększenie przepustowości szlaku biegnącego z Bułgarii przez Rumunię (punkty graniczne Negru Vodă 1 i 2 – Kardam oraz Ruse–Giurgiu) na Węgry (punkt Csanádpalota) i do Słowacji (punkt Balassagyarmat – Veľké Zlievce) do poziomu 5–9,5 mld m3 rocznie. Koszt inwestycji szacowany jest na 730 mln euro, a jej realizacja przewidziana do końca 2026 r. Jak podkreślono w komunikatach operatorów przesyłowych, projekt jest popierany przez Komisję Europejską i stanowi m.in. rezultat prac w ostatnich miesiącach platformy energetycznej współpracy regionalnej CESEC (Central and South Eastern Europe energy connectivity). Operatorzy przeprowadzą w pierwszej kolejności, tuż po corocznej unijnej aukcji przepustowości w lipcu br., niewiążące badanie rynku. Następnie rozpoczną prace nad alternatywnym mechanizmem alokacji dodatkowych przepustowości, który musi zostać zatwierdzony przez urzędy regulacyjne. Istniejące przepustowości będą oferowane według zwykłych zasad.
W spotkaniu w Sofii wzięli udział ministrowie energetyki lub spraw zagranicznych poszczególnych państw i szefowie operatorów sieci przesyłowych: azerskiego SOCAR-u, bułgarskiego Bulgartransgazu, rumuńskiego Transgazu, węgierskiego FGSZ i słowackiego Eustreamu, a także przedstawiciele Komisji Europejskiej. Przy podpisaniu memorandum byli też obecni prezydenci Bułgarii Rumen Radew i Azerbejdżanu Ilham Alijew, którzy przy okazji uczestniczyli w otwarciu biura SOCAR-u w Sofii.
Komentarz
- W konsekwencji trwającej agresji Rosji przeciw Ukrainie oraz odchodzenia UE od importu rosyjskiego gazu wzrosło znaczenie Azerbejdżanu jako alternatywnego źródła surowca dla państw unijnych. W 2022 r. kraj ten zwiększył produkcję gazu o prawie 44%, do ok. 46,7 mld m³, i eksport – do 22,3 mld m³, z czego połowę (11,4 mld m³) wysłano do państw UE. W 2023 r. Baku planuje dalszy wzrost eksportu o 2,2 mld m3, jednak z tego tylko 0,6 mld m3 dodatkowego gazu ma popłynąć do UE. W ciągu kolejnych pięciu lat Azerbejdżan deklaruje gotowość zwiększenia eksportu surowca do UE o kolejne 8 mld m3, do 20 mld m³ rocznie.
- Wielkość eksportu azerskiego gazu i możliwe jego zwiększenie nie odegra dużej roli w skali całej UE, jednak może mieć znaczenie na rynkach państw będących relatywnie niewielkimi konsumentami tego surowca na Bałkanach i w Europie Środkowej. Jest to szczególnie istotne w związku z wciąż wyraźną zależnością części państw regionu od importu węglowodorów z Rosji i brakiem dostępu do wystarczającej alternatywnej infrastruktury. Azerbejdżan już od jakiegoś czasu eksportuje surowiec do państw bałkańskich (do Bułgarii i Rumunii), a do końca roku pierwsze, niewielkie dostawy azerskiego gazu mają dotrzeć na Węgry i Słowację. Planowany rozwój mocy eksportowych Azerbejdżanu w kolejnych latach mógłby więc umożliwić dalsze zróżnicowanie źródeł dostaw i zwiększyć bezpieczeństwo energetyczne w regionie. W przypadku powodzenia projektu Solidarity Ring i podwyższenia poziomu eksportu z Azerbejdżanu dostawy z tego kraju mogłyby także służyć Mołdawii i Ukrainie. Jednocześnie dla wszystkich krajów regionu kluczowe znaczenie ma zabezpieczenie dostaw na najbliższą i kolejną zimę – tymczasem perspektywy wzrostu eksportu z Azerbejdżanu w tym okresie są na razie bardzo ograniczone, jego wyraźnego zwiększenia można się spodziewać dopiero za kilka lat. Dodatkowo obawy budzi wznowienie przez Azerbejdżan w 2022 r. importu gazu z Rosji. Choć porozumienie azersko-rosyjskie jest czasowe i dotyczy ograniczonych wolumenów mających służyć zaspokajaniu konsumpcji wewnętrznej, pojawiają się pytania, czy Baku nie będzie w przyszłości chciało reeksportować rosyjskiego surowca.
- Solidarity Ring jest projektem z jednej strony bazującym na wcześniejszych przedsięwzięciach infrastrukturalnych w regionie – w tym Nabucco, Eastring czy BRUA – z drugiej mającym mniejsze ambicje. Zakłada wykorzystanie istniejącej już infrastruktury (zarówno historycznej – np. odcinki gazociągu transbałkańskiego w Bułgarii – jak i nowych interkonektorów) i jedynie relatywnie niewielkie inwestycje zwiększające przepustowość i drożność poszczególnych elementów. Największe nakłady i rozbudowa wewnątrzkrajowej infrastruktury na osi Południe–Północ, jak się wydaje, będą potrzebne na Węgrzech. Ponadto dla uruchomienia tego szlaku niezbędna będzie, poza zapewnieniem dostaw z Azerbejdżanu, współpraca z Ankarą i tureckim operatorem, w tym podpisanie porozumienia międzyoperatorskiego (interconnection agreement) między Bulgargazem i BOTAŞ-em w punkcie granicznym Strandża–Malkoclar. Kluczowe dla powodzenia Solidarity Ring będzie także – poza współpracą operatorów i firm z wszystkich zaangażowanych państw – wystarczająco wysokie zainteresowanie rynku nowymi przepustowościami i dostawami...
