Mimo iż spowolnienie inwestycji miało szeroki zakres, w większości segmentów (poza nakładami na budynki i budowle) dynamiki inwestycji kształtowały się nadal na dwucyfrowym poziomie. O ile dane nie sygnalizują jeszcze silnego wyhamowania inwestycji, to może to być to zwiastun przedłużającej się, obniżonej aktywności inwestycyjnej dużych przedsiębiorstw.
Precyzyjna ocena tendencji w obszarze inwestycji firm wymaga jednak przenalizowania wzrostu nakładów na środki trwałe według formy własności przedsiębiorstw. W tym celu posłużyliśmy się danymi z bazy PONT Info. Informacje zawarte w bazie danych oparte są na pełnych, oficjalnych danych GUS zawartych w sprawozdaniach F-01 wypełnianych przez przedsiębiorstwa reprezentujące poszczególne działy gospodarki. Dane w bazie PONT Info przedstawione są w ujęciu nominalnym (tj. w cenach bieżących), a nie realnym (tj. cenach stałych). Z uwagi na odnotowywany w ostatnich kilku kwartałach szybki wzrost cen nakładów inwestycyjnych takie ujęcie utrudnia wnioskowanie nt. tendencji w aktywności inwestycyjnej. Tym samym samodzielnie przekształciliśmy surowe dane nominalne na realne z użyciem deflatora dla inwestycji ogółem 50+. Takie podejście jest pewnym przybliżeniem, jednak lepiej oddaje rzeczywistą sytuację, niż wnioskowanie na podstawie danych nominalnych. W tych danych na szczególną uwagę zasługuje utrzymująca się od II poł. 2022 r. rozbieżność pomiędzy tempem wzrostu inwestycji prywatnych firm krajowych oraz przedsiębiorstw zagranicznych (por. lewy, górny wykres na panelu poniżej). Różnica między dynamikami nakładów na środki trwałe firm w tych dwóch segmentach przekroczyła 10 pkt. proc. (na korzyść firm krajowych) począwszy od II kw. 2023 r. Co więcej, tempo wzrostu inwestycji zagranicznych firm wykazywało wyraźny trend spadkowy i w IV kw. ub. r. osiągnęło ujemne poziomy po raz pierwszy od czasów pandemii COVID-19 w 2020 r.
Wspomniane niekorzystne tendencje w zakresie kształtowania się inwestycji zagranicznych mocno kontrastują z raportami wskazującymi na atrakcyjność Polski jako lokalizacji dla bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Zgodnie z raportem Refinitiv opublikowanym w ub. r., Polska była najczęściej wskazywanym przez europejskie przedsiębiorstwa krajem jako lokalizacja dla sourcingu, nearshoringu i reshoringu (w ankiecie zadawano pytanie o atrakcyjność danej lokalizacji w zakresie przeniesienia procesu produkcji bliżej docelowego rynku zbytu). Podobnie, zgodnie z badaniami firmy konsultingowej Kearney, Polska znajduje się obecnie na 7. miejscu wśród gospodarek wschodzących i 23. miejscu globalnie pod względem atrakcyjności dla bezpośrednich inwestycji zagranicznych w horyzoncie najbliższych trzech lat.
Bliższe spojrzenie na inwestycje firm zagranicznych 50+ w podziale na typ inwestycji wskazuje, że główną przyczyną spadku nakładów było znaczące zmniejszenie się dynamiki w kategorii „grunt, budynki i budowle”. Inwestycje zagraniczne w tej kategorii silnie spadały w ostatnich kwartałach. Uważamy, że zmniejszona aktywność inwestycyjna firm zagranicznych może być związana z zakończeniem znaczącej liczby projektów w latach 2021-2022. Mieliśmy wówczas do czynienia z procesami geograficznej reorientacji procesu produkcji przez globalne przedsiębiorstwa europejskie, m.in. w celu zwiększenia bezpieczeństwa łańcuchów dostaw po wybuchu pandemii COVID-19. Reorientacja ta była korzystna dla polskich przedsiębiorstw, które zwiększyły sprzedaż do dotychczasowych klientów lub nowych odbiorców, np. poprzez częściowe przejmowanie roli dostawcy komponentów/materiałów od przedsiębiorstw zlokalizowanych dotychczas w innych krajach. Z takimi procesami powiązane były znaczące nakłady na zakup gruntów, tworzenie przestrzeni magazynowych i budowę fabryk. Taka tendencja rzeczywiście była widoczna w przypadku inwestycji firm zagranicznych 50+ w kategorii „grunt, budynki i budowle”. W okresie III kw. 2021 r. – IV kw. 2022 r. zwiększały się one przeciętnie w tempie kilkudziesięciu procent rocznie. Najwyraźniej poniesione dotychczas nakłady okazały się wystarczające do obsługi nowych strumieni zamówień. Ponadto, trwająca wojna w Ukrainie mogła przyczynić się do zmniejszenia skłonności firm do rozpoczynania nowych projektów inwestycyjnych ukierunkowanych na znaczące zwiększenie mocy wytwórczych w Polsce. Warto też zwrócić uwagę, że Polska nie była wyizolowanym przypadkiem na tle państw europejskich, w którym obserwowany był mniejszy napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych w ostatnim czasie. Zgodnie z danymi UNCTAD, która śledzi globalne przepływy inwestycji zagranicznych, liczba inwestycji bezpośrednich greenfield (inwestycja polegająca na tworzeniu nowego podmiotu od podstaw) spadła w Europie o 20% r/r 2023 r.
Jednocześnie w pozostałych dwóch segmentach inwestycji przedsiębiorstw zagranicznych tendencje nie wyglądają tak niekorzystnie. Dynamika nakładów na środki transportu kształtuje się od końca 2021 r. w trendzie wzrostowym i w II poł. 2023 r. była ona znacząco wyższa niż w przypadku krajowych firm prywatnych (por. wykres). Z kolei dynamika nakładów na maszyny i urządzenia techniczne kształtowała się w firmach zagranicznych niżej niż w przypadku prywatnych firm krajowych, jednak pozostawała ona na stabilnym dodatnim poziomie. Należy jednocześnie pamiętać, że ważnym czynnikiem ograniczającym aktywność inwestycyjną zagranicznych przedsiębiorstw w ostatnich kwartałach była słaba koniunktura w otoczeniu zewnętrznym Polski. Zgodnie z wynikami modelowania ekonometrycznego, spadek dynamiki PKB w strefie euro o 1,0 pkt. proc. oddziałuje w kierunku obniżenia tempa wzrostu inwestycji firm zagranicznych 50+ o ok. 1,3 pkt. proc. przy innych warunkach niezmienionych.
Prognozujemy, że tempo wzrostu gospodarczego w strefie euro zwiększy się z 0,5% r/r w 2023 r. do 0,7% w br. i 1,5% w 2025 r., co będzie czynnikiem dynamizującym wzrost nakładów brutto przedsiębiorstw zagranicznych. Nasza ocena jest spójna z wynikami badań koniunktury przedsiębiorstw NBP (tzw. „Szybki monitoring”). W kwietniowej edycji badania, wskaźnik aktywności inwestycyjnej OPTIN dla przedsiębiorstw zagranicznych osiągnął najwyższą wartość od końca 2021 r. OPTIN jest wskaźnikiem złożonym i w jego konstrukcji uwzględniany jest udział firm z pozytywnymi prognozami aktywności inwestycyjnej w obszarach nowo planowanych inwestycji, planów kontynuacji zadań inwestycyjnych już rozpoczętych i planowanej zmiany skali nakładów. Ponadto, w styczniowej edycji badania, zagraniczne firmy rzadziej niż prywatne krajowe firmy zgłaszały istnienie barier ograniczających realizację inwestycji w horyzoncie 2-3 letnim. Co więcej, najczęściej zgłaszaną barierą był „spadek popytu”. Dlatego uważamy, że oczekiwane przez nas ożywienie wzrostu gospodarczego w Polsce i u jej głównych partnerów handlowych w 2024 r. przyczyni się do pobudzenia inwestycji firm zagranicznych. W tym kontekście warto również przywołać dane Polskiej Agencji Inwestycji i Handlu (PAiH). Wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych w 2023 r., które są lub będą realizowane w Polsce przy wsparciu PAIH była rekordowo wysoka i wyniosła 7,4 mld EUR (prawie dwa razy więcej niż w 2022 r.). Te projekty inwestycyjne będą w dużej mierze realizowane w kolejnych kwartałach wspierając aktywność inwestycyjną firm z zagranicznym kapitałem.
Podsumowując, w najbliższym czasie oczekujemy odwrócenia tendencji spadkowych w zakresie kształtowania się inwestycji firm zagranicznych, co będzie wspierane przez efekty niskiej bazy w segmencie „grunt, budynki i budowle” oraz poprawę koniunktury w Polsce i za granicą. Tym samym będą one wsparciem dla ożywienia inwestycji przedsiębiorstw ogółem. Z uwagi na cykl absorpcji środków unijnych, oddziałujący w kierunku wyraźnego obniżenia inwestycji publicznych w br., prognozujemy, że dynamika nakładów brutto na środki trwałe w gospodarce narodowej zmniejszy się do 1,2% r/r w 2024 r. z 13,1% w 2023 r.
