Zgodnie z danymi opublikowanymi przez GUS realna dynamika inwestycji przedsiębiorstw zatrudniających co najmniej 50 osób zwiększyła się w IV kw. 2022 r. do 7,6% r/r wobec 5,7% w III kw. Wzrost dynamiki inwestycji przedsiębiorstw 50+ był pozytywną niespodzianką i głównym czynnikiem odpowiadającym za ukształtowanie się tempa wzrostu nakładów brutto na środki trwałe w całej gospodarce powyżej oczekiwań w IV kw. 2022 r. Poniżej analizujemy główne tendencje w ramach aktywności inwestycyjnej średnich i dużych przedsiębiorstw.
Wzrost realnej dynamiki inwestycji przedsiębiorstw wynikał głownie z wyższych wkładów inwestycji w kategoriach „maszyny, urządzenia techniczne i narzędzia” oraz „środki transportu”. Z drugiej strony czynnikiem hamującym wzrost nakładów ogółem była kategoria „budynki i budowle”. W tym kontekście pojawia się pytanie, czy tendencje odnotowane w IV kw. były początkiem ożywienia inwestycyjnego, czy też zwiększenie inwestycji w niektórych branżach miało raczej charakter przejściowy. Według danych GUS, odsezonowane wykorzystanie mocy wytwórczych w przetwórstwie wyniosło w I kw. 77,6% wobec 77,8% w IV kw. i było najniższe od III kw. 2020 r. Oznacza to, że obecnie firmy nie zderzają się z barierą w postaci wysokiego stopnia wykorzystania mocy wytwórczych, która w przeszłości była głównym czynnikiem skłaniającym firmy do zwiększenia nakładów inwestycyjnych.
Poza przytoczonymi powyżej danymi, pozostałe informacje nt. inwestycji podawane są w ujęciu nominalnym (tj. w cenach bieżących), a nie realnym (tj. cenach stałych). Z uwagi na odnotowywany obecnie szybki wzrost cen nakładów inwestycyjnych takie ujęcie utrudnia wnioskowanie nt. tendencji w aktywności inwestycyjnej. Tym samym samodzielnie urealniliśmy (przekształciliśmy) surowe dane nominalne na realne z użyciem deflatora dla inwestycji ogółem. Takie podejście jest pewnym przybliżeniem, jednak lepiej oddaje rzeczywistą sytuację, niż wnioskowanie na podstawie danych nominalnych. Analizując tendencje w poszczególnych branżach, ożywienie realnych inwestycji w IV kw. zmaterializowało się głównie dzięki wyższemu wkładowi (o 1,6 pkt. proc.) w grupie przedsiębiorstw zajmujących się „wytwarzaniem i zaopatrywaniem w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę”, co jednak było po części powiązane z efektem niskiej bazy sprzed roku. Branżami dynamizującymi wzrost inwestycji przedsiębiorstw ogółem pomiędzy III i IV kw. 2022 r. były również usługi (o 1,0 pkt. proc.) i budownictwo (0,4 pkt.). Z kolei w przetwórstwie, górnictwie i dostawie wody odnotowano spowolnienie wzrostu inwestycji.
Ocena tendencji wzrostu inwestycji wymaga przenalizowania wzrostu nakładów na środki trwałe według formy własności przedsiębiorstw. W tym celu posłużyliśmy się danymi z bazy PONT Info. Informacje zawarte w bazie danych oparte są na pełnych, oficjalnych danych GUS zawartych w sprawozdaniach F-01 wypełnianych przez przedsiębiorstwa reprezentujące poszczególne działy gospodarki. Zgodnie z danymi PONT Info, do wzrostu dynamiki przedsiębiorstw 50+ w IV kw. ub. r. przyczyniło się ożywienie inwestycji firm prywatnych zagranicznych. Jednocześnie wkłady inwestycji przedsiębiorstw kontrolowanych przez jednostki sektora publicznego (firmy z dominującym udziałem tego sektora w kapitale przedsiębiorstwa) i krajowych przedsiębiorstw prywatnych nieznacznie zmniejszyły się pomiędzy III kw. i IV kw. ub. r. Warto zwrócić uwagę, że aktywność inwestycyjna krajowych firmach prywatnych nadal była wysoka (roczne tempo wzrostu powyżej 9% w okresie II kw. – IV kw. 2022 r.), jednak nie była czynnikiem dynamizującym wzrost inwestycji ogółem.
W kontekście inwestycji firm zagranicznych istotne są tendencje w zakresie nakładów na grunty, budynki i budowle. W MAKROmapach z 21.02.2022 i 14.032022 zwracaliśmy uwagę na proces geograficznej reorientacji procesu produkcji przez globalne przedsiębiorstwa europejskie, m.in. w celu zwiększenia bezpieczeństwa łańcuchów dostaw po wybuchu pandemii COVID-19. Reorientacja ta była korzystna dla polskich przedsiębiorstw, które zwiększyły sprzedaż do dotychczasowych klientów lub nowych odbiorców, np. poprzez częściowe przejmowanie roli dostawcy komponentów/materiałów od przedsiębiorstw zlokalizowanych dotychczas w innych krajach. Z takimi procesami powinny być powiązane znaczące inwestycje na zakup gruntów, tworzenie przestrzeni magazynowe budowę fabryk. Taka tendencja rzeczywiście była widoczna w przypadku inwestycji firm zagranicznych 50+ w kategorii „grunt, budynki i budowle”. W okresie III kw. 2021 r. – II kw. 2022 r. zwiększały się one w tempie kilkudziesięciu procent rocznie. W III kw. ub. r. widoczne jest wyraźne spowolnienie tempa wzrostu w tej kategorii. Trudno jednoznacznie stwierdzić jak nakłady te kształtowały się w IV kw. (na razie nie dysponujemy tymi danymi). Z jednej strony, dotychczas poniesione nakłady mogły okazać się wystarczające do obsługi nowych strumieni zamówień. Z drugiej strony, trwająca wojna w Ukrainie mogła przyczynić się do nasilenia reorientacji w łańcuchach dostaw. W tym kontekście należy również wspomnieć, że Polska pozostaje atrakcyjną lokalizacją dla bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Zgodnie z raportem Refinitiv, Polska była najczęściej wskazywanym przez europejskie przedsiębiorstwa krajem jako lokalizacja dla sourcingu, nearshoringu i reshoringu (w ankiecie zadawano pytanie o atrakcyjność danej lokalizacji w zakresie przeniesienia procesu produkcji bliżej docelowego rynku zbytu).
Wskaźnikiem, który jest pomocny w ocenie przyszłych tendencji w zakresie nakładów inwestycyjnych firm jest tzw. łączna wartość kosztorysowa inwestycji rozpoczętych. Jest to wartość nakładów na środki trwałe rozpoczynanych w okresie sprawozdawczym wynikająca z dokumentacji projektowokosztorysowej. Na podstawie historycznych danych można zauważyć, że dynamika wartości kosztorysowej inwestycji rozpoczętych wyprzedzała zmiany w kształtowaniu się tempa wzrostu inwestycji przedsiębiorstw 50+ o około dwa trzy kwartały. Należy jednak pamiętać, że zależność ta osłabiła się w ostatnich trzech latach. W IV kw. 2022 r. kosztorysowa wartość inwestycji rozpoczętych wyraźnie zwiększyła się (nominalnie o 90,9% r/r wobec i 21,8% w III kw.). Uważamy, że będzie to czynnik wspierający ożywienie w inwestycjach przedsiębiorstw w I poł. 2023 r.
Niemniej jednak, widzimy dwa czynniki ryzyka dla scenariusza wyraźnego ożywienia inwestycji przedsiębiorstw w 2023 r. Po pierwsze – podwyższona niepewność dotycząca kształtowania się perspektyw gospodarczych w kraju i u głównych partnerów handlowych Polski. Po drugie, należy zwrócić uwagę, że inwestycje przedsiębiorstw w II poł. ub. r. były napędzane głównie przez nakłady większych podmiotów (zatrudniających co najmniej 50 pracowników). Z kolei dynamika nakładów mniejszych jednostek (zatrudniających 10-49 pracowników) kształtowała się na ujemnym poziomie (-8,8% r/r w II poł. 2022 r. wobec 13,3% w I poł. 2022 r.). Choć inwestycje dużych firm stanowią ok. 2/3 całości nakładów przedsiębiorstw ogółem to powyższe dane wskazują, że klimat inwestycyjny w mniejszych podmiotach nie uległ znaczącej poprawie. Formułując taką ocenę zakładamy, że z uwagi m.in. na rosnące ceny energii aktywność inwestycyjna w mikroprzedsiębiorstwach (poniżej 10 pracowników) była jeszcze niższa niż w małych firmach (10-49).
Podsumowując, uważamy, że wzrost dynamiki inwestycji przedsiębiorstw 50+ odnotowany w IV kw. ub. r. w połączeniu z silnym wzrostem wartości kosztorysowej inwestycji stanowi lekkie ryzyko w górę dla naszej ścieżki inwestycji przedsiębiorstw ogółem w 2023 r. Dokładniejsza ocena tego ryzyka będzie możliwa po zapoznaniu się z wynikami badania koniunktury NBP w zakresie aktywności inwestycyjnej przedsiębiorstw, które zostaną opublikowane w kwietniu (tzw. Szybki Monitoring). Do tego czasu podtrzymujemy nasz scenariusz, zgodnie z którym w I kw. br. dynamika inwestycji ogółem wyraźnie obniży się, a od II kw. br. będziemy mieć do czynienia z jej stopniowym wzrostem. Prognozujemy, że w całym 2023 r. zwiększą się one o 1,2% wobec wzrostu o 4,5% w 2022 r.
