Oprócz sprawozdania z wykonania budżetu państwa za ubiegły rok posłowie debatowali nad przedstawioną przez NIK analizą wykonania budżetu i założeń polityki pieniężnej w 2023 r.; komisyjnym projektem uchwały w przedmiocie absolutorium; sprawozdaniem z działalności Narodowego Banku Polskiego w 2023 roku oraz informacją o poręczeniach i gwarancjach udzielonych w 2023 roku przez Skarb Państwa, niektóre osoby prawne oraz Bank Gospodarstwa Krajowego.
Głosowanie ws. udzielenia rządowi absolutorium zaplanowano w bloku głosowań - najbliższe będą w piątkowe popołudnie.
Komisja finansów publicznych zaproponowała w projekcie uchwały udzielenie Radzie Ministrów absolutorium za okres od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia 2023 r. W projekcie znalazł się jednak zapis, który mówi, że Sejm „zwraca uwagę na istotne nieprawidłowości w wykonaniu budżetu państwa, wskazane przez Najwyższą Izbę Kontroli oraz przedstawione w opiniach komisji sejmowych”.
Podczas czwartkowej debaty działań poprzedniego rządu bronili jedynie posłowie PiS.
Zbigniew Kuźmiuk (PiS) zaznaczył, że jego klub z większością zastrzeżeń NIK-u w oczywisty sposób się nie zgadza. Ocenił, że uwagi Izby mają "głównie charakter polityczny". Stwierdził też, że należy zwrócić uwagę na warunki, w jakich wykonywany był budżet z 2023 r. i wcześniejszą sytuację w naszej gospodarce. Przypomniał o tym, że gospodarka musiała mierzyć się ze skutkami pandemii oraz zdestabilizowanymi przez Rosję rynkami surowców energetycznych, w związku z czym "jesienią 2021 r. ceny surowców energetycznych (...) wzrosły nawet 15-krotnie". Poseł dodał, że konsekwencją tych czynników była "presja inflacyjna w wielu gospodarkach, w tym polskiej gospodarce".
Przedstawiciele pozostałych klubów parlamentarnych zwracali uwagę na nieprawidłowości, na które wskazywał też raport NIK.
Zbigniew Konwiński (KO) przypomniał, że budżet za 2023 r. był ostatnim budżetem rządu PiS. "Biorąc pod uwagę jego jakość, oby już nigdy to się nie powtórzyło" - stwierdził. Ocenił też, że był to budżet "kłamstwa i ukrywania wydatków", polityczny, PR-owski i wyborczy, był "budżetem obłudy". Stwierdził też, że budżet ten miał "dobrze służyć partii PiS, a nie Polsce". Dodał, że w analizie NIK z wykonania budżetu szczególnie uderza, że w Polsce za czasów premiera Morawieckiego mieliśmy dwa budżety - "budżet jawny i budżet ukryty". Dodał, że ten drugi "służył polityce, służył kampanii wyborczej".
Z kolei Ryszard Petru (Polska 2050 - Trzecia Droga) oświadczył, że w sierpniu 2023 r. prezes NBP Adam Glapiński otrzymał sprawozdanie z departamentu rachunkowości i finansów NBP, w którym zaalarmowano, że bank centralny będzie miał stratę w wysokości 18 mld zł. "Jednak w tym samym sierpniu Adam Glapiński pisze do (...) pani minister finansów, że będzie zysk między 4, a 6 miliardów. Tak więc nadal utrzymuje, że będzie zysk za 2023 r." - stwierdził Petru.
Dodał, że kwota 6 mld zł została wpisana do budżetu państwa, tymczasem w lutym 2024 r. okazało się, że strata NBP wyniosła 20,8 mld zł" - podkreślił Petru. Jego zdaniem, Adam Glapiński wiedział o stracie, ale - jak powiedział Petru - "przed wyborami nie chciał psuć przyszłorocznego budżetu, a po wyborach celowo wprowadził rząd i ministra finansów w błąd".
Agnieszka Kłopotek (PSL - Trzecia Droga) stwierdziła, że rok 2023 był kolejnym, kiedy podejmowano decyzje i stosowano rozwiązania "łamiące podstawowe zasady budżetowe".
"Istniały negatywne kierunki zmian zachodzące w systemie finansów publicznych, wyprowadzanie znacznej części środków poza budżet i kontrolę państwa, poza sektor finansów publicznych, wobec czego ani polski parlament, ani Polki i Polacy nie mieli żadnej kontroli nad znaczną częścią publicznych pieniędzy - ponad 400 mld zł" - podkreśliła wskazując na opinię NIK. Dodała, że Izba ujawniła "mnóstwo nieprawidłowości" związanych z realizacją budżetu w 2023 r.
Tomasz Trela (Lewica) ocenił natomiast, że najważniejszą weryfikację tego, jak budżet był przygotowany i na co publiczne pieniądze przekazywał rząd PiS, wydali wyborcy podczas wyborów parlamentarnych 15 października. Poseł wskazał, że poprzedni rząd wyprowadzał pieniądze publiczne z budżetu, a skalę nieprawidłowości nazwał "porażającą".
Krzysztof Bosak (Konfederacja) powiedział, że budżet za 2023 r. można nazwać podsumowaniem dwóch kadencji rządów PiS. Dodał, że to "podsumowanie pokazuje niestety złe tendencje rozwinięte przez te osiem lat". Zaznaczył, że zgodnie z wyliczeniami wykonanymi w metodologii unijnej, zadłużenie Polski wzrosło w 2023 r. z 1,5 do 1,7 bln zł. "Jesteśmy zadłużeni z końcem roku 2023, po ośmiu latach rządów PiS-u bardziej niż kiedykolwiek wcześniej" - podkreślił.
W ubiegłym roku dochody budżetu państwa wyniosły 574 mld zł. Były o 4,6 proc. niższe niż zaplanowane w znowelizowanej ustawie budżetowej na rok 2023. W porównaniu do 2022 r. wzrosły nominalnie o 13,7 proc., a realnie o 2,1 proc. Dochody podatkowe wyniosły blisko 506,9 mld zł i stanowiły 14,9 proc. PKB.
Wydatki budżetu państwa wyniosły 659,6 mld zł. Były niższe od zaplanowanych w znowelizowanej ustawie budżetowej na 2023 r. o 4,9 proc. W porównaniu z 2022 r. zrealizowane wydatki były wyższe o 142,2 mld zł. Nominalnie były wyższe o 27,5 proc., realnie natomiast o 14,4 proc.
Deficyt budżetu państwa wyniósł 85,6 mld zł. Jego wykonanie było niższe o 6,9 proc. od wielkości zaplanowanej w znowelizowanej ustawie budżetowej na 2023 r. Deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych (general government) według ESA2010 wyniósł w 2023 r. 173,8 mld zł, tj. 5,1 proc. PKB i w stosunku do 2022 r. wzrósł o ok. 67,9 mld zł tj. 1,7 pkt proc. w ujęciu rocznym.
Zgodnie ze sprawozdaniem z działalności Narodowego Banku Polskiego, w 2023 roku odnotował on stratę 20,8 mld zł. Głównym elementem wyniku finansowego NBP były ujemny wynik z różnic kursowych w kwocie -31 mld zł, w tym -2,7 mld zł ze zrealizowanych różnic kursowych oraz -28,2 mld zł z tytułu kosztów niezrealizowanych z wyceny kursowej na 31 grudnia 2023 r. (w celu pokrycia tych kosztów rozwiązano całkowicie rezerwę kursową w kwocie 15,1 mld zł). Na stratę NBP wpłynęły też: ujemny wynik z tytułu prowadzonej polityki pieniężnej w kwocie -20,6 mld zł oraz dodatni wynik z zarządzania rezerwami walutowymi (w walucie instrumentu) w kwocie 18,9 mld zł. Koszty działania i amortyzacji w NBP wyniosły 1,8 mld zł.
NIK oceniła, że „budżet państwa został wykonany zgodnie z ustawą budżetową na rok 2023”. Izba przeprowadziła 169 kontroli jednostkowych, w których sformułowała 202 oceny. Udział ocen pozytywnych w stosunku do poprzedniego roku zmniejszył się znacząco, o 9,8 punktu procentowego, i wyniósł 60,9 proc.
NIK zwróciła uwagę, że gospodarka finansowa państwa w roku ubiegłym była prowadzona w znacznej części poza budżetem. „Kolegium Najwyższej Izby Kontroli negatywnie ocenia zachodzące od 2020 r. zmiany w systemie finansów publicznych. Gospodarka finansowa Państwa była w 2023 r. w dalszym ciągu prowadzona w znacznej części poza budżetem państwa, z pominięciem rygorów właściwych dla tego budżetu. Finansowanie istotnej części zdań publicznych, w tym Krajowego Planu Obudowy i Zwiększenia Odporności, odbywało się nie tylko poza ustawą budżetową, ale nawet poza sektorem finansów publicznych. W konsekwencji ustawa ta nie obejmowała istotnych operacji finansowych mających wpływ na wzrost długu publicznego” – poinformowano w sprawozdaniu NIK. (PAP)
