Jak wygląda gwarantowanie depozytów w Polsce przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny? Znajoma osoba pokazała mi ostatnio „arkusz informacyjny dla deponentów” dotyczący BFG. Dokument otrzymała od swojego banku. Zawiera on dość podstawowe informacje dotyczące systemu gwarantowania depozytów w Polsce. Dlaczego o tym piszę? Ponieważ przypomniało mi to, że temat ten bywa często niezrozumiany, a przecież chodzi tu o bezpieczeństwo naszych pieniędzy. Rozjaśnijmy więc nieco tę kwestię.
Czym jest Bankowy Fundusz Gwarancyjny?
Bankowy Fundusz Gwarancyjny to osoba prawna wykonująca zadania określone w ustawie o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji. Zgodnie z ustawą, „Celem działalności Funduszu jest podejmowanie działań na rzecz stabilności krajowego systemu finansowego, w szczególności przez zapewnienie funkcjonowania obowiązkowego systemu gwarantowania depozytów oraz prowadzenie przymusowej restrukturyzacji”.
Ponadto, na BFG spoczywa wiele obowiązków. Najważniejszym jednak wydaje się wykonywanie obowiązków wynikających z gwarantowania depozytów, w szczególności dokonywanie wypłat, środków gwarantowanych deponentom. BFG prowadzi działania na rzecz stabilności systemu finansowego. Fundusz ma również zgodnie z ustawą zadania związane z restrukturyzacją SKOK, do których należą np. udzielanie zwrotnej pomocy finansowej, czy też udzielanie wsparcia podmiotom przejmującym Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe. Wszystkie zadanie BFG określone są we wspomnianej wcześniej ustawie.
Skąd pochodzą pieniądze na gwarantowanie depozytów?
Na fundusze gwarancyjne składają się banki oraz SKOK. Obok siebie działają fundusz gwarancyjny banków oraz fundusz gwarancyjny kas. Składki wnoszone przez banki i oddziały banków zagranicznych zasilają fundusz gwarancyjny banków, natomiast składki wnoszone przez SKOK, zasilają fundusz gwarancyjny kas.
Docelowo, do 3 lipca 2030 r., fundusz gwarancyjny banków powinien osiągnąć 2,6% kwoty środków gwarantowanych w bankach i oddziałach banków zagranicznych. Fundusz gwarancyjny kas, powinien natomiast osiągnąć do tej daty poziom 1% kwoty środków gwarantowanych w kasach. Minimalny poziom środków systemu gwarantowania depozytów wynosi 0,8% środków zgromadzonych zarówno w kasach jak i w bankach. Jednakże, dzień, w którym ten minimalny poziom powinien być osiągnięty ustalono na 31 grudnia 2016 r. dla banków, a dla SKOK, na 31 grudnia 2020 r.
Lista banków, oddziałów banków zagranicznych oraz SKOK, objętych gwarancjami BFG, dostępna jest na stronie internetowej Funduszu. Należy pamiętać, że środki zgromadzone w podmiotach nieposiadających stosownych zezwoleń KNF, nie są objęte gwarancją BFG, dlatego trzeba zachować szczególną ostrożność, tym bardziej, jeżeli dany podmiot trafił na listę ostrzeżeń publicznych KNF. Przykładem podmiotu, którego nie obejmowały gwarancje BFG jest niesławny Amber Gold.
Czego dotyczą gwarancje BFG?
Gwarancje BFG dotyczą przede wszystkim środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych, w przypadku, gdy deponent (osoba, fizyczna, osoba prawna lub inne jednostki uprawnione do środków gwarantowanych przez BFG) jest stroną umowy rachunku bankowego. W ustawie zawarto zapis, że gwarancje te przysługują niezależnie m.in. od wadliwości prawnej tej umowy, a także jej nieważności. Środkami objętymi gwarancją są środki zarówno w złotych, jak i walucie obcej, jednak wypłata następuje w złotych.
Ponadto, gwarancjami objęte są m.in. inne należności deponenta wynikające z czynności bankowych, czy też należności deponenta wynikające z bankowych papierów wartościowych, potwierdzone dokumentami imiennymi wystawionymi przez emitenta lub imiennymi świadectwami depozytowymi.
W przypadku SKOK, gwarancjami objęte są zgromadzone na rachunkach w SKOK środki pieniężne deponenta. Podobnie jak w przypadku banków, zawarto zapis o ochronie niezależnie od wadliwości prawnej umowy rachunku, a także jej nieważności. Gwarancjami objęte są również inne, wymienione w ustawie, należności deponenta, które przysługują mu ze strony kas.
Gwarancjami nie są zaś objęte m.in. należności Skarbu Państwa, banków, funduszy inwestycyjnych, OFE, zakładów ubezpieczeń.
Warto zwrócić uwagę, że w przypadku produktów łączonych, jak np. lokata oraz jednostki funduszy inwestycyjnych, ochronę gwarancyjną posiada wyłącznie lokacyjna część produktu. Gwarancjami nie są również objęte środki wniesione do banków spółdzielczych lub SKOK, tytułem udziałów, wpisowego lub składek członkowskich (źródło: bfg.pl).
Jak duże są gwarancje BFG?
BFG gwarantuje w całości środki do wysokości równowartości w złotych 100 tys. euro. Do obliczenia wartości euro w złotych przyjmuje się, zgodnie z ustawą, średni kurs z tzw. dnia spełnienia warunku gwarancji, ogłaszany przez NBP.
Co ciekawe, ochrona nie dotyczy środków na rachunkach bankowych, czy też rachunkach w SKOK, jeżeli środki te znajdują się na rachunkach (w SKOK) lub rachunkach bankowych, na których „w okresie 2 lat przed dniem spełnienia warunku gwarancji nie dokonano obrotów poza dopisywaniem odsetek lub pobieraniem prowizji lub opłat, a ich suma jest niższa niż równowartość w złotych 2,5 euro – jeżeli byłyby to jedyne środki deponenta objęte ochroną gwarancyjną”. Taki zapis w ustawie umożliwia BFG niezaprzątanie sobie głowy nieużywanymi rachunkami, na których nie ma żadnych środków lub są one znikomej wartości.
Wysokość gwarancji (równowartość 100 tys. EUR) dotyczy wszystkich rachunków deponenta w danym banku lub SKOK łącznie. Oznacza to, że jeżeli posiadasz w jednym banku rachunek na którym masz równowartość 60 tys. EUR oraz drugi rachunek, w którym posiadasz równowartość 70 tys. EUR, to gwarancje nie obejmują całości twoich środków (równowartość 130 tys. EUR w złotych), a jedynie równowartość 100 tys. EUR. Sprawa wygląda inaczej, jeżeli rachunki te byłyby otwarte np. w dwóch różnych bankach. Wtedy gwarancje dotyczą równowartości 60 tys. EUR w jednym banku oraz 70 tys. EUR w drugim banku. Podsumowując, gwarancją objęte są środki do kwoty stanowiącej równowartość 100 tys. EUR, które deponent posiada na wszystkich rachunkach w danym banku lub SKOK.
Rachunki wspólne i wspólnota majątkowa małżonków
A co z rachunkami wspólnymi? Zgodnie z ustawą, jeżeli podmiot objęty systemem gwarantowania depozytów prowadzi rachunek wspólny, tj. rachunek dla kilku osób, deponentem jest każda z tych osób oddzielnie, w granicach wyznaczonych w umowie rachunku, a przypadku braku odpowiednich postanowień lub przepisów, w równych częściach. Gwarantowana kwota jest wyznaczana dla każdego z współposiadaczy rachunku, oddzielnie.
Ciekawą kwestią jest również wspólnota majątkowa małżonków. „Każdy z małżonków traktowany jest jako odrębny deponent bez względu na wzajemne stosunki majątkowe” - czytamy na stronie internetowej BFG.
Kiedy i jak mogę odebrać swoje pieniądze z BFG?
Świadczenie pieniężne jest zazwyczaj wypłacane w złotych, po 7 dniach od spełnienia warunku gwarancji (np. dzień zawieszenia działalności banku lub kasy, wskazany w decyzji KNF). Sposób i terminy wypłat podaje do wiadomości publicznej BFG.
W jaki sposób odebrać swoją należność? Zerknijmy co na ten temat mówi BFG na swojej stronie internetowej.
„Należność można odebrać w gotówce lub zlecając przelew na wskazany rachunek w wyznaczonych przez Fundusz miejscu i terminach. Po tym okresie odbiór środków gwarantowanych jest możliwy w Biurze Funduszu – po wypełnieniu odpowiedniego wniosku o wypłatę środków gwarantowanych – w ciągu 5 lat od dnia spełnienia warunku gwarancji” - czytamy.
Podsumowanie
BFG stanowi ważny element systemu stabilności finansowej państwa. Zapewnia wypłaty naszych depozytów, w bankach, oddziałach banków zagranicznych oraz SKOK. Musimy jednak pamiętać, że gwarancje BFG mają swój limit, którym jest równowartość 100 tys. EUR w zł. Powyżej tej kwoty, możemy być zmuszeni dochodzić swoich zobowiązań na własną rękę, np. na podstawie prawa upadłościowego.
Czy BFG gwarantuje bezwzględną ochronę depozytów? Nie. Gwarantuje ją tylko w określonych podmiotach, dlatego powinniśmy uważać na „podejrzane” instytucje, o których często informuje KNF. Nie da się również ukryć, że w przypadku jakiegoś potężnego kryzysu, gwarancje BFG mogą na niewiele się zdać. 2,6% dla banków oraz 1% dla SKOK może nie wystarczyć w razie prawdziwego kataklizmu gospodarczego. Upadłość kolejnych SKOK lub małych banków prawdopodobnie nie załamie systemu gwarantowania depozytów, jednak upadłość któregoś z dużych banków, mogłaby być katastrofalna w skutkach.
Jak więc możliwie najlepiej się zabezpieczyć? Poprzez dywersyfikację ryzyka, oczywiście. W przypadku lokowania swoich środków pieniężnych, warto rozdzielić je między kilka rachunków w różnych bankach lub kasach. Oczywiście, mało komu przyjdzie do głowy rozdzielać 3 tys. zł, gdyż z prowadzeniem rachunku mogą wiązać się koszty, które nie zawsze warto ponieść. Jednak nierozdzielenie 3 mln zł między różne podmioty, mogłoby skończyć się poważnymi problemami w przypadku upadłości banku lub SKOK, w którym mamy pieniądze. Nie ma w tym przypadku znaczenia, czy BFG poradzi sobie z taką upadłością w skali makro. Niezależnie od tego, utrzymywanie swoich środków w różnych miejscach zmniejsza szansę na utratę całości pieniędzy. Oczywiście możemy ich później dochodzić na zasadach ogólnych, jednak jest to niejednokrotnie długotrwały proces, który nie musi zakończyć się pełnym sukcesem w postaci odzyskania wszystkich środków. Nie ma sensu dokładać sobie niepotrzebnych nerwów oraz tracić niepotrzebny czas, który może zaważyć na naszej płynności finansowej, a czasem nawet na tym, czy w danym momencie będziemy posiadać środki do życia. Jeżeli mamy duże środki, a szczególnie jeżeli przekraczają one gwarancje BFG, nie warto niepotrzebnie ryzykować.
źródło grafiki głównej: pixabay.com