Tematy społeczne wydają się stanowić nieco mniejsze wyzwanie dla polskich firm niż kwestie środowiskowe. Po pierwsze, wiele z nich jest obecnie w dużej części obowiązującym standardem – np. duża część kwestii pracowniczych czy dbanie o społeczności lokalne. Po drugie, w niektórych kwestiach społecznych Polska wypada nawet lepiej niż średnio kraje unijne. Niemniej jednak prawdopodobnie dla sporej części firm nowością mogą być kwestie związane z pracownikami w łańcuchu wartości. Kwestie konsumenckie też w dużej mierze są standardem, jednak poszerza się ich zakres i raportowanie kwestii związanych z tym tematem może być wyzwaniem dla przedsiębiorstw z niektórych branż. Wyzwaniem dla polskich przedsiębiorstw są również kwestie związane z równością płci oraz szkoleniami.
Polepszanie warunków pracy może być szczególnie istotne w przypadku firm zatrudniających dużą liczbę, stosunkowo nisko opłacanych pracowników. W branżach takich jak rolnictwo, przemysł spożywczy, HoReCa czy handel ryzyko nadużyć i niskich standardów dotyczących warunków pracy jest największe. Jeśli chodzi o oddziaływanie firm na lokalne społeczności, temat ten może być szczególnie istotny w przypadku działalności zanieczyszczających środowisko w bezpośrednim sąsiedztwie zakładów. Niekorzystny wpływ działalności mogą odczuwać także społeczności zamieszkałe w większej odległości od miejsca usytuowania przedsiębiorstw czy wokół miejsc składowania odpadów, dlatego m.in. sektory surowcowe, rolnictwo, recykling także będą często zobowiązane do ujawnienia tych informacji. Z kolei oddziaływanie na konsumentów będzie szczególnie istotne dla branż, które sprzedają towary lub usługi odbiorcom końcowym (m.in. handel hurtowy i detaliczny, ochrona zdrowia, szkolnictwo, transport, telekomunikacja, usługi budowlane), ale także dla producentów dóbr konsumpcyjnych.
ESRS S1 ZATRUDNIENIE
Standard kładzie nacisk na transparentność w relacjach z pracownikami, w tym na możliwość zrzeszania się zatrudnionych w związkach zawodowych. Problem mogą mieć firmy, które ograniczają takie możliwości. Podobnie niekorzystnie są postrzegane przedsiębiorstwa o dużej dysproporcji w zarobkach pomiędzy płciami, niewielkim udziale kobiet w zarządzie czy firmy niechętnie inwestujące w szkolenia pracowników.
W kwestiach pracowniczych Polska wypada całkiem nieźle w stosunku do innych państw UE. Polska znajduje się w grupie państw UE o relatywnie niskim poziomie zróżnicowania płac według płci. W ostatnich latach to zróżnicowanie w UE miało tendencję spadkową i w 2020 obniżyło się do 13,0% vs 15,5% notowanych w 2015. Polska uzyskała znacznie lepszy wynik (4,5% w 2020 vs 7,3% w 2015), jednak przy jego znacznym zróżnicowaniu wg rodzajów działalności. Największe dysproporcje między płacami kobiet i mężczyzn występowały w 2020 w finansach i ubezpieczeniach (30,4%) oraz w informacji i komunikacji (27,0%), podczas gdy dla 3 sektorów (zaopatrywanie w wodę i gospodarowanie ściekami, transport i magazynowanie oraz budownictwo) były ujemne, co może wiązać się z większym zatrudnieniem kobiet z wyższym wykształceniem otrzymujących większe uposażenia w tych branżach.
W 2021 Polska zajęła 6. miejsce od końca w UE pod względem udziału kobiet w zatrudnieniu. Wyniósł on 45,4% vs 46,3% średnio w UE. Sektorami najbardziej sfeminizowanymi były ochrona zdrowia i edukacja – ze wskaźnikiem odpowiednio 82,5% i 79,7%, natomiast na drugim biegunie pozostały budownictwo oraz górnictwo i kopalnictwo – z udziałem kobiet w zatrudnieniu w wysokości 7,6% i 11,4%. W Polsce duża jest również różnica pomiędzy wskaźnikiem zatrudnienia kobiet i mężczyzn (14pp vs 10,8pp średnio w UE). Natomiast pod względem udziału kobiet w zarządach w 2021 Polska z wynikiem 24,2% uplasowała się na 16. miejscu w Unii, istotnie odbiegając od średniego wskaźnika dla Unii w wysokości 32,2% oraz od lidera zestawienia – Francji (45,2%).
Blisko średniej unijnej na poziomie 12,1% kształtował się w Polsce udział zatrudnionych na umowy czasowe w 2021 (12,0%). Rozpiętość tego wskaźnika między krajem UE o najwyższej wartości (Holandia), a krajem o najniższej (Estonia) osiągnęła aż 21,6pp. Holandia była także krajem przodującym pod względem udziału zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy (42,2%), znacznie odstającym od drugiej w zestawieniu Austrii (28,7%). Polska zajęła 22. miejsce z wynikiem 5,2%, podczas gdy średnia unijna osiągnęła 17,7%.
Polska zajęła niską pozycję (6. od końca zestawienia) pod względem udziału pracowników szkolących się. W 2021 stanowili oni zaledwie 5,4% pracowników ogółem, przy dwukrotnie wyższej średniej unijnej. Branżami o najwyższych wydatkach na szkolenia w przeliczeniu na pracownika były: farmacja, informacja i komunikacja oraz rafinerie, natomiast najniższymi wydatkami charakteryzowały się branże: tekstylia, skóry i odzież oraz HoReCa.
Liczba śmiertelnych wypadków przy pracy na 100 tys. pracowników w Polsce jest niższa niż w większości państw UE. Bezpieczeństwo pracy jest atutem polskich firm i mogą pod tym względem wypadać lepiej niż ich konkurenci z innych państw.
ESRS S2 PRACOWNICY W ŁAŃCUCHU WARTOŚCI
Przy przygotowywaniu informacji w ramach ESRS S2 przedsiębiorstwa mogą wykorzystywać informacje prezentowane przez podmioty z łańcucha wartości w ramach ESRS S1. Przy współpracy z mniejszymi podmiotami, nieobjętymi obowiązkiem raportowania, lub podmiotami z krajów, które nie mają obowiązków raportowania, rozwiązaniem może być uwzględnienie w umowach z takimi podmiotami obowiązków informacyjnych dotyczących kwestii pracowniczych. Jeśli jednak nie ma możliwości pozyskania takich danych, wówczas należy je oszacować (np. w oparciu o sektorowe dane statystyczne). W przypadku, gdy funkcjonowanie podmiotów z łańcucha wartości wywołuje istotne negatywne skutki dla pracowników, to informacje takie muszą być ujawniane, niezależnie od tego czy są one powszechne/systemowe, czy są one związane z pojedynczymi incydentami (np. wypadkiem przemysłowym lub wyciekiem ropy) lub z konkretnymi relacjami biznesowymi. Ujawnieniu podlega również wpływ na pracowników w łańcuchu wartości wynikający z przechodzenia przedsiębiorstwa na bardziej ekologiczne i neutralne dla klimatu działania (np. zamykanie kopalń).
ESRS S3 LOKALNE SPOŁECZNOŚCI I ZAANGAŻOWANIE SPOŁECZNE
Kwestie ujęte w ramach standardu ESRS S3 mogą być szczególnie istotne dla przedsiębiorstw, których działalność wywiera znaczący negatywny wpływ na zdrowie i życie codzienne społeczeństw. Duży, prawdopodobnie często negatywny, wpływ mogą mieć kopalnie czy zakłady przemysłowe emitujące zanieczyszczenia (np. energetyka konwencjonalna, przemysł chemiczny, przemysł rafineryjny, cementowy, metalowy, szklarski, tekstylny). Niekorzystny wpływ działalności mogą odczuwać także społeczeństwa zamieszkałe w większej odległości od miejsca usytuowania przedsiębiorstwa (np. z powodu zanieczyszczenia rzek), wzdłuż łańcucha wartości (miejsce wydobycia surowców, uprawy rolnicze, hodowla zwierząt dla przemysłu spożywczego) oraz wokół miejsc składowania odpadów, dlatego m.in. sektory surowcowe, rolnictwo, recykling także będą ujawniały te informacje. Wszystkie branże mogą jednak minimalizować negatywny odbiór przez lokalną społeczność poprzez działania poprawiające standard życia ludności (np. dofinansowanie ośrodków zdrowia, szkół, przedszkoli), prowadzenie specjalnych zajęć czy spotkań dla mieszkańców, inwestycje w telekomunikację oraz transport na danym obszarze, wolontariat. Inicjatywy ze strony przedsiębiorców powinny się rozwijać, ponieważ rośnie świadomość, że lokalna społeczność może mieć realny wpływ na decyzję o lokalizacji lub rozszerzeniu działalności firmy. Mogą pojawić się problemy z dostępnością informacji wymaganymi przez standard ESRS S3 a dotyczącymi współpracy w łańcuchu wartości z małymi firmami, które nie są objęte tym obowiązkiem informacyjnym, lub firmami z państw, w których nie ma obowiązku raportowania.
ESRS S4 KONSUMENCI I UŻYTKOWNICY KOŃCOWI
Ujawnienie informacji w ramach standardu ESRS S4 może być szczególnie istotne dla firm sprzedających towary i usługi bezpośrednio konsumentom, jak również dla wytwórców dóbr konsumpcyjnych. W pierwszej grupie warto wymienić m.in. takie branże, jak handel hurtowy i detaliczny, ochrona zdrowia, szkolnictwo, transport, telekomunikacja, usługi budowlane. W drugiej grupie można wymienić np. przemysł spożywczy, tekstylno-odzieżowy, obuwniczy, meblarski, farmaceutyczny, rtvagd, samochodowy, papierniczy oraz produkcji materiałów budowlanych. Według badań ponad 1/3 polskich konsumentów przy wyborze produktów uwzględnia, czy firmy są odpowiedzialne społecznie. Przedsiębiorcy w raportach powinni informować o działaniach na rzecz lepszego postrzegania produktu, towaru lub usługi przez konsumentów, np. promowanie dobrych, zdrowych i zrównoważonych produktów, przeciwdziałanie marnotrawieniu żywności, dokładne opisywanie sposobów użytkowania produktu.
Podobnie jak w przypadku innych standardów, mogą pojawić się problemy z dostępnymi informacjami przy współpracy w łańcuchu wartości z małymi firmami nieobjętymi obowiązkiem informacyjnym.
