Istnieje wiele czynników, które mają wpływ na kształtowanie się kursu walutowego. W najprostszych słowach można go określić jako cenę jednej waluty wyrażonej w drugiej, co oznacza, że jest on wypadkową zmian popytu i podaży.
Popyt i podaż mogą zmieniać się w zależności od wielu czynników, takich jak: zmiany wartości eksportu i importu, napływ lub odpływ inwestycji zagranicznych oraz środków przesyłanych przez osoby prywatne (np. migrantów), ruch turystyczny, a także tempo wzrostu gospodarczego. Jednakże czynnikiem, który ma największy wpływ na ich kształtowanie, jest stopa procentowa, która wyznacza opłacalność inwestycji portfelowych w danym kraju. Gdy stopa procentowa rośnie, to wzrasta rentowność obligacji (podobnie jak oprocentowanie lokat bankowych i kredytów), co nie tylko zwiększa opłacalność ich posiadania oraz wzrost popytu na walutę, lecz także prowadzi do aprecjacji, czyli wzrostu kursu walutowego. Odwrotna sytuacja występuje wtedy, gdy stopa procentowa spada, powodując zarówno mniejszą opłacalność zakupu dłużnych papierów wartościowych, jak i mniejszy popyt na walutę oraz jej deprecjacje (spadek kursu). Sama stopa jest zależna od prowadzonej przez Bank Centralny polityki monetarnej. Gdy chce on stymulować gospodarkę lub zwalczyć deflację (ewentualnie zwiększyć tempo inflacji), to obniża stopy procentowe lub zwiększa podaż pieniądza (co także doprowadza do spadku stóp). Efektem tego jest deprecjacja waluty. W odwrotnym przypadku, gdy prowadzi on politykę restrykcyjną, polegająca na podnoszeniu stóp procentowych lub zmniejszaniu podaży pieniądza, kurs waluty rośnie.
Import i eksport
Zmiana kursu walutowego oddziałuje w różny sposób na gospodarkę. Ma ona wpływ na wartości eksportu i importu, na poziom cen oraz na wielkość zadłużenia zagranicznego i wartość majątków wyrażonych w obcych walutach. Aprecjacja waluty z jednej strony powoduje spadek eksportu, ponieważ mniej opłaca się sprzedawać towary, gdy otrzymuje się za nie mniej lokalnej waluty. Z drugiej zaś, skutkuje wzrostem importu, ponieważ w tym przypadku rośnie opłacalność zakupu relatywnie tańszych dóbr z zagranicy. Te dwie zmiany powodują pogorszenie bilansu handlowego oraz spadek eksportu netto (czyli różnicy pomiędzy eksportem a importem), który jest składnikiem popytu globalnego. W efekcie spada produkcja lub obniża się tempo wzrostu gospodarczego. Odwrotna sytuacja ma miejsce w przypadku deprecjacji – spadek kursu walutowego doprowadza do tego, że za sprzedany produkt dostaje się więcej lokalnej waluty, co zwiększa opłacalność eksportu, jednocześnie kupno zagranicznych produktów jest droższe, więc część firm importowych rezygnuje lub zmniejsza wolumen zakupów. Dzięki temu rośnie eksport, spada import, poprawia się bilans handlowy oraz rośnie Produkt Krajowy Brutto (PKB). Z tej perspektywy, aprecjacja niekorzystnie wpływa na gospodarkę, w przeciwieństwie do deprecjacji, która oddziałuje na nią pozytywnie.
Inflacja
Zmiany kursów mają także znaczny wpływ na ogólny poziom cen w gospodarce. Gdy rośnie kurs walutowy, to kupno produktów z zagranicy jest mniej kosztowne, dzięki czemu inne produkty w danym państwie tanieją, a tempo inflacji maleje lub nawet może pojawić się deflacja (sytuacja, w której ogólny poziom cen spada). W szczególności jest to istotne w przypadku zakupu surowców, w tym energetycznych, np. ropy naftowej. Odwrotny mechanizm pojawia się wtedy, gdy waluta się deprecjonuje i trzeba zapłacić więcej za taka samą ilość dóbr zagranicznych. Powoduje to wzrost cen w lokalnej gospodarce. Efekty są najbardziej widoczne, gdy zależy ona od produktów zagranicznych np. gdy nie posiada własnych surowców energetycznych. Dotyczy to także polskiej gospodarki, która musi importować gaz ziemny oraz ropę naftową – każdy spadek kursu złotówki jest dosyć szybko widoczny na stacjach paliwowych.
Zadłużenie
Ostatnim znaczącym kanałem wpływu zmian kursu walutowego na gospodarkę jest zmiana wartości zadłużenia zagranicznego oraz majątków wyrażonych w obcej walucie. Aprecjacja powoduje, iż spada wartość zadłużenia, w tym długu publicznego. Państwa, chcąc zdobyć środki na pokrycie deficytu budżetowego, sprzedają obligacje, co powoduje wzrost długu, którego znaczna część zależy od kursu walutowego. Za pomocą aprecjacji państwo staje się mniej zadłużone, dzięki czemu może sobie pozwolić na prowadzenie bardziej ekspansywnej polityki fiskalnej. Oczywiście spadek kursu walutowego działa odwrotnie. Analogiczna sytuacja dotyczy gospodarstw domowych oraz przedsiębiorstw. Najjaskrawszy przykład stanowi deprecjacja złotówki wobec franka szwajcarskiego, która spowodowała ogromne problemy osób posiadających kredyty hipoteczne w tej walucie. Odwrotne zależności zachodzą w przypadku majątków przechowywanych w obcych jednostkach monetarnych. Deprecjacja ich waluty (czyli aprecjacja obcej waluty) powoduje bogacenie się tych podmiotów.
Czytaj również: Wpływ kursu walutowego na gospodarkę krajów
Reasumując, zmiany kursu walutowego mają ambiwalentny wpływ na gospodarkę. Przykładowo aprecjacja oddziałuje na nią korzystnie, ponieważ powoduje spadek zadłużenia i inflacji, ale niestety ma zły wpływ na tempo wzrostu PKB. Dlatego trudno stwierdzić, czy wzrost lub spadek kursu jest pozytywny dla gospodarki, najczęściej przyjmuje się, iż powinien być w miarę stabilny – ani przewartościowany (przez to niekorzystny dla eksporterów), ani niedowartościowany (powodujący inflacje i wzrost zadłużenia).
