Sektor rolno-spożywczy zmaga się obecnie z silną presją kosztową wynikającą z rosnących cen materiałów, energii, pracy oraz kosztów odsetek od kredytów. Przedmiotem poniższej analizy jest ocena odporności poszczególnych branż polskiego sektora rolno-spożywczego na wyższe koszty działalności.
W pierwszym kroku analizy dokonaliśmy oceny bieżącej sytuacji w najważniejszych branżach sektora rolnospożywczego
W tym celu zestawiliśmy wskaźniki rentowności netto w tych branżach w I poł. br. z ich średnią wartością w I poł. roku w latach 2015- 2019, czyli przed wybuchem pandemii. W większości analizowanych branż rentowność netto w I poł. 2021 r. była wyższa niż średnia w I poł. roku w latach 2015-2019, co wskazuje, że sektor rolnospożywczy na ogół poprawił swoją rentowność podczas pandemii. Niższe wskaźniki rentowności niż przed pandemią odnotowały jedynie branże: „Wytwarzanie produktów przemiału zbóż, skrobi i wyrobów skrobiowych”, „Produkcja pozostałych artykułów spożywczych” oraz „Produkcja gotowych paszy i karmy dla zwierząt”.
Presja kosztowa, z jaką zmagają się obecnie firmy z sektora rolno-spożywczego dotyczy przede wszystkim czterech obszarów:
materiałów, energii, pracy oraz kosztów odsetek od kredytów. Wyższe koszty materiałów wynikają nie tylko z rosnących cen surowców rolnych, ale i cen opakowań, których wzrost jest efektem narastających barier podażowych. Rosnące ceny energii wynikają z szeregu czynników, min. silnego wzrostu cen gazu, cen ropy naftowej oraz cen uprawnień do emisji CO2). Coraz wyższe koszty pracy są spowodowane rosnącą presją płacową obserwowaną w przetwórstwie żywności. Charakteryzuje się ono relatywnie niskimi wynagrodzeniami na tle pozostałych gałęzi przetwórstwa (przeciętne wynagrodzenie w produkcji artykułów spożywczych w I poł. br. było o 13% niższe niż średnia dla przetwórstwa), stąd istotnym czynnikiem, który nasila presję płacową w tym sektorze jest utrzymujący się silny wzrost płacy minimalnej, przesuwający często całą siatkę płac w firmach w górę. Wyższe koszty odsetek od kredytów wynikają z kolei dokonanej w październiku br. pierwszej od 2012 r. podwyżki stóp procentowych przez RPP (por. MAKROpuls z 06.10.2021).
Dlatego w drugim kroku analizy obliczyliśmy udział wspomnianych wyżej kosztów w przychodach ogółem poszczególnych branż sektora rolnospożywczego. Z największym łącznym udziałem kosztów materiałów, energii, pracy i odsetek od kredytów w przychodach ogółem mamy do czynienia w branżach: „przetwarzanie i konserwowanie ryb, skorupiaków i mięczaków”, „wytwarzanie wyrobów mleczarskich” oraz „przetwarzanie i konserwowanie oraz produkcja wyrobów z mięsa”. Wyraźnie niższy na tle pozostałych branż udział wspomnianych wyżej kosztów w przychodach obserwowany jest natomiast w branży „produkcja napojów”, gdzie z kolei o wiele większe znaczenie w strukturze kosztów mają podatki (branża „produkcja napojów” obejmuje również produkcję napojów alkoholowych).
Najbardziej wyeksponowane na szok kosztowy są branże znajdujące się w II ćwiartce układu współrzędnych:
„Wytwarzanie produktów przemiału zbóż, skrobi i wyrobów skrobiowych” oraz „Produkcja gotowych paszy i karmy dla zwierząt”. Wynika z tego, że są one osłabione po pandemii, a jednocześnie udział kosztów materiałów, energii, pracy i odsetek od kredytów w ich przychodach ogółem jest relatywnie wysoki na tle całego sektora. Najwyższą odpornością na szok kosztowy charakteryzują się z kolei branże z IV ćwiartki: „Produkcja napojów”, „Przetwarzanie i konserwowanie owoców i warzyw” oraz „Produkcja wyrobów piekarskich i mącznych”. Ich bieżąca sytuacja jest lepsza niż przed pandemią i jednocześnie udział wspomnianych wyżej kosztów w ich przychodach ogółem jest niższy na tle całego sektora.
W sytuacji pośredniej są branże z I i III ćwiartki. Branże z I ćwiartki: „Przetwarzanie i konserwowanie mięsa oraz produkcja wyrobów z mięsa”, „Przetwarzanie i konserwowanie ryb, skorupiaków i mięczaków”, „Produkcja olejów i tłuszczów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego”, „Wytwarzanie wyrobów mleczarskich” z jednej strony osiągają rentowność wyższą niż przed pandemią, z drugiej strony udział kosztów materiałów, energii, pracy i odsetek od kredytów w ich przychodach ogółem jest relatywnie wysoki na tle całego sektora. Z kolei jedyna branża z III ćwiartki („Produkcja pozostałych artykułów spożywczych”) z jednej strony charakteryzuje się niższym na tle sektora udziałem kosztów materiałów, energii, pracy i odsetek od kredytów w przychodach ogółem, z drugiej strony jej sytuacja finansowa jest obecnie gorsza niż przed pandemią.
Uważamy, że rosnąca presja kosztowa w polskim sektorze rolno-spożywczym utrzyma się w kolejnych kwartałach
Wynika to przede wszystkim z oczekiwanego przez nas dalszego wzrostu cen surowców rolnych (por. MAKROmapa z 18.10.2021), narastania presji płacowej oraz kontynuacji zacieśniania polityki pieniężnej przez RPP (por. MAKROmapa z 02.11.2021). Uwzględniając, że sektor rolno-spożywczy funkcjonuje w warunkach relatywnie niskich marż (średnia marża na sprzedaży w produkcji artykułów spożywczych wyniosła w I poł. br. 4,7% wobec 6,9% w całym przetwórstwie), firmy mają ograniczone możliwości ich obniżenia w celu skompensowania wyższych kosztów swojej działalności. W tej sytuacji firmy będą z jednej strony zmuszone szukać dodatkowych oszczędności, co przyspieszy zapoczątkowane przez pandemię procesy restrukturyzacyjne w polskim sektorze rolno-spożywczym, widoczne szczególnie w branżach „Produkcja napojów”, „Produkcja wyrobów piekarskich i mącznych”, „Wytwarzanie wyrobów mleczarskich” oraz „Przetwarzanie i konserwowanie mięsa oraz produkcja wyrobów z mięsa”. Z drugiej strony będą one próbować przerzucać wyższe koszty produkcji na konsumentów, czemu sprzyjać będą niskie na tle naszych partnerów handlowych ceny żywności w Polsce. Uwzględniając wyniki naszej analizy takie zjawisko będzie szczególnie widoczne w branżach: „Przetwarzanie i konserwowanie mięsa oraz produkcja wyrobów z mięsa”, „Przetwarzanie i konserwowanie ryb, skorupiaków i mięczaków”, „Produkcja olejów i tłuszczów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego”, „Wytwarzanie wyrobów mleczarskich” oraz „Produkcja pozostałych artykułów spożywczych”. Stanowi to wsparcie dla naszego scenariusza, zgodnie z którym inflacja w 2022 r. zwiększy się do 5,5% r/r wobec 4,9% w 2021 r. (por. MAKROmapa z 25.10.2021).
