W poniedziałek 14 października poznaliśmy laureatów 51. Nagrody Nobla z dziedziny ekonomii. Jest nimi trójka badaczy, zajmujących się ekonomią rozwoju i badających metody pozwalające na walkę z ubóstwem - Abhijit Banerjee, Esther Duflo i Michael Kremer.
Nobel za walkę z nierównościami
Szwedzka Królewska Akademia Nauk przyznała Nagrodę Nobla z dziedziny ekonomii w 2019 r. trójce badaczy pracujących na amerykańskich uniwersytetach Massachusetts Institute of Technology oraz Harvarda za eksperymentalne podejście do łagodzenia skutków globalnego ubóstwa. Akademia w swoim uzasadnieniu przyznania tegorocznej nagrody wspomina o badaniach prowadzonych przez laureatów, które w znaczący sposób przyczyniły się do ulepszenia metod walki z ubóstwem na świecie, a także do stworzenia zupełnie nowego eksperymentalnego podejścia do tego zagadnienia.
Akademia zwraca uwagę na istotność badań nad narzędziami do walki z ubóstwem i globalnymi nierównościami - ponad 700 milionów ludzi na całym świecie wciąż żyje w skrajnym ubóstwie, pracując za ekstremalnie niskie wynagrodzenie, wynoszące poniżej 1 dolara dziennie. Każdego roku ponad 5 milionów dzieci umiera z powodu chorób, które - przy obecnym rozwoju medycyny - nie tylko są w pełni uleczalne, ale również mogą być wyleczone z wykorzystaniem niedrogich leków. Metody opracowane przez trójkę nagrodzonych badaczy nie tylko przyczyniły się do popularyzacji dziedziny określanej mianem ekonomii rozwoju (ang. development economics), ale również są standardowym podejściem do wypracowywania metod walki z ubóstwem w różnych regionach świata.
Eksperymenty z ubóstwem
Badania Abhijita Banerjee, Esther Duflo i Michaela Kremera wypracowały eksperymentalny model przeciwdziałania skutkom ubóstwa, polegający na rozkładaniu systemowych problemów na mniejsze i bardziej szczegółowe zagadnienia, dające pole do wypracowania scenariuszy działania i narzędzi, pozwalających na poprawę sytuacji. Prowadzi to do zadawania szczegółowych pytań, na podstawie których przeprowadzane są eksperymenty pozwalające na ocenienie skuteczności danej metody. Na podstawie tej metody w latach 90. radykalnie przebudowano system edukacji w zachodniej Kenii, co w zaledwie kilka lat doprowadziło do kilkukrotnego obniżenia poziomu analfabetyzmu wśród dzieci.
Innym z pilotażowych programów był eksperyment dotyczący szczepień dzieci w subsaharyjskich wioskach z wykorzystaniem mobilnych klinik. Grupa kontrolna, w której nie pojawiła się mobilna klinika oferująca szczepienie składała się jedynie z 6% zaszczepionych dzieci. W wioskach, do których dotarła mobilna klinika poziom wyszczepienia wzrósł do 18% (trzykrotnie), zaś w osadach, w których pojawiała się mobilna klinika, a do każdego szczepienia dodawano niewielką ilość soczewicy poziom zaszczepionych dzieci wzrastał do 39% (ponad dwukrotnie).
Kim są tegoroczni nobliści?
Esther Duflo (ur. 1972 r.) jest drugą kobietą w historii, która otrzymała Nagrodę Nobla z ekonomii. Pochodzi z Francji, jednak od wielu lat mieszka w Stanach Zjednoczonych, jest profesorem na Massachusetts Institute of Technology i prywatnie małżonką Abhijita Banerjee. Banerjee (ur. 1961 r.) pochodzi z Indii i również jest profesorem MIT.
Michael Kremer (ur. 1964 r.) jest amerykańskim ekonomistą pracującym na Uniwersytecie Harvarda. Jest autorem m.in. programu promowania szczepień za pomocą bodźców materialnych.
Ekonomia rozwoju, czyli co?
Jest to stosunkowo młoda gałąź nauk ekonomicznych, zajmująca się badaniem krajów i regionów o niskich przychodach i nierozwiniętej gospodarce, które borykają się z problemami skrajnego ubóstwa, analfabetyzmu, złych warunków sanitarnych, czy wysokiej śmiertelności dzieci. Kluczowym zadaniem ekonomii rozwoju jest opracowywanie i wdrażanie sposobów na stymulację rozwoju ekonomicznego krajów i regionów dotkniętych ubóstwem, a także wprowadzanie strukturalnych zmian, które mają na celu długoterminową poprawę sytuacji mieszkańców. Badacze zajmujący się tą dziedziną ekonomii skupiają się na poprawie systemu edukacji, zwiększeniu dostępu do usług medycznych, poprawie sytuacji na rynku pracy z wykorzystaniem zarówno prywatnego, jak i publicznego finansowania.
Co ważne, ekonomia rozwoju - jako stosunkowo nowa gałąź nauk społecznych - zwraca szczególną uwagę na takie zagadnienia jak etniczność i różnorodność kulturową, które często leżą u podstaw konfliktów etnicznych i wojen domowych, będących przyczyną ubóstwa w konkretnych regionach świata.
Nobel z ekonomii
Nagroda Nobla w dziedzinie ekonomii przyznawana jest od 1968 r. (pierwszy Nobel został przyznany w 1901 r.), wyjątkowo fundowana przez Szwedzki Bank Centralny (Sveriges Riksbank). Dlatego też Nagroda Nobla z ekonomii formalnie nazywana jest Nagrodą Banku Szwecji im. Alfreda Nobla. Nagroda Nobla z dziedziny ekonomii (podobnie jak z pozostałych) wynosi obecnie 9 mln koron szwedzkich (SEK), wartych ponad 3,5 mln złotych. W przypadku, w którym trafia ona do więcej niż jednej osoby, dochodzi do podziału jej wartości.
W zeszłym roku 50. Nagrodę Nobla z ekonomii otrzymali dwaj amerykańscy ekonomiści - William Nordhaus oraz Paul Romer. Szwedzka Akademia przyznała ją obu ekonomistom za dostarczenie modeli badawczych, które wyjaśniają w jaki sposób gospodarka rynkowa wchodzi w interakcje ze środowiskiem naturalnym oraz rozwojem technologii. W 2017 r. ekonomicznego Nobla również otrzymał amerykański ekonomista Richard Thaler. Thaler jest jednym z czołowych badaczy zajmujących się rozwojem koncepcji finansów behawioralnych, zaś wyróżnienie od Szwedzkiej Akademii otrzymał za koncepcje tzw. „szturchania” (ang. nudging) i libertariańskiego paternalizmu. Dobrym przykładem obu tych idei są wprowadzone od niedawna Pracownicze Plany Kapitałowe.
Więcej na temat samej Nagrody Nobla z dziedziny ekonomii oraz wspomnianych wyżej laureatów przeczytasz w poniższych artykułach:
