Wprowadzenie nowych wymogów sprawozdawczości wg CSRD powoduje dla przedsiębiorstw szereg skutków bezpośrednich i pośrednich. Skutki bezpośrednie to konieczność dostosowania systemów pozyskiwania, analizy i prezentowania danych dotyczących kwestii zrównoważonego rozwoju. Dla firm, które do tej pory nie podlegały obowiązkowi raportowania niefinansowego będzie to kompletna nowość.
Oznacza to duże początkowe nakłady i głębokie zmiany na poziomie operacyjnym, np. poprzez zatrudnienie specjalistów ds. ESG lub poszerzenie zakresu korzystania z usług firm doradczych, zakup odpowiednich systemów informatycznych, nawiązanie ściślejszej współpracy z partnerami w łańcuchu wartości, uruchomienie zasobów do monitorowania i gromadzenia danych o własnej działalności. Przeorganizowanie firm w celu skutecznego pozyskiwania wszystkich dostępnych danych, pociąga za sobą także zmiany na głębszym, strategicznym poziomie. Tu przechodzimy do pośrednich skutków CSRD. Gromadzenie i ujawnianie danych może uzmysłowić interesariuszom zewnętrznym, ale również właścicielom, zarządowi i pracownikom, że konieczne są głębokie zmiany w modelach biznesowych i strategiach ich firm. Raportowanie wg CSRD wymaga spojrzenia w przyszłość w horyzoncie co najmniej kilku lat – nakierunkowuje proces planowania kwestii zrównoważonego rozwoju na wiele lat do przodu. Ciągłe myślenie o zrównoważonym rozwoju powinno zostać wpisane w DNA firmy.
Raportowanie kwestii związanych ze zrównoważonym rozwojem może być źródłem szans dla przedsiębiorstw. Wczesne i skuteczne wdrożenie zasad wynikających z dyrektywy CSRD może przełożyć się na umocnienie pozycji konkurencyjnej firmy, np. poprzez:
- Zwiększenie przejrzystości i wiarygodności przedsiębiorstwa w oczach inwestorów i konsumentów – CSRD stanowi istotną zmianę w sposobie, w jaki firmy informują o swoich wynikach w zakresie zrównoważonego rozwoju. Oczekuje się, że nowe wymogi w zakresie sprawozdawczości zwiększą przejrzystość i mierzalność wyników przedsiębiorstw w zakresie ESG, co z kolei może poprawić ich reputację i, dzięki większej porównywalności i zmniejszeniu asymetrii informacji, przyciągnąć nowe możliwości inwestycyjne. Co więcej, średnie firmy giełdowe, czy duże firmy spoza giełdy, zyskują dostęp do inwestorów praktycznie z całego świata, gdyż ich dane będą łatwe do pozyskania i porównania. Firmy, które wcześniej zaadaptują się do nowych wymogów mogą umocnić swoją pozycję lidera transformacji ekologicznej;
- Lepsze zarządzanie firmą – dzięki konieczności pozyskiwania nowych danych i głębszego badania otoczenia oraz intensywniejszej wymiany informacji z interesariuszami, zarządzający firmami mogą uzyskać bogaty materiał do analizy, autodiagnozy i trafniejszych decyzji;
- Podnoszenie innowacyjności przedsiębiorstwa – nacisk na kwestie związane ze zrównoważonym rozwojem wywiera na przedsiębiorstwach presję do wdrażania innowacji produktowych i procesowych, a wiele z nich może w dłuższej perspektywie prowadzić do oszczędności po stronie kosztowej (np. inwestycje w OZE, modernizację linii produkcyjnych);
- Lepsze zarządzanie ryzykiem związanym z relacjami z podmiotami w łańcuchu wartości przedsiębiorstwa – dzięki zwiększonym wymogom informacyjnym wobec kontrahentów, przedsiębiorstwo zyskuje lepszą kontrolę nad dostawami, jest też w stanie z wyprzedzeniem identyfikować potencjalne zagrożenia i wdrażać środki zapobiegające wystąpieniu tych zagrożeń (np. opóźnień lub przerw w dostawach kluczowych surowców/półproduktów);
- Obniżenie kosztów – najlepszym przykładem mogą być inwestycje w OZE lub inne rozwiązania poprawiające efektywność energetyczną przedsiębiorstw, które, poza obniżeniem kosztów energii, przekładają się bezpośrednio pozytywnie na środowisko naturalne;
- Zapobieganie oskarżeniom o stosowanie praktyk tzw. greenwashingu lub innych pseudo marketingowych przekazów – dzięki pełnej transparentności sprawozdań, zmniejsza się ryzyko oskarżenia firmy o prowadzenie pozornych lub czysto marketingowych działań ekologicznych;
- Ograniczenie nieuczciwej konkurencji – dzięki pełnej transparentności łańcucha dostaw, przedsiębiorstwom stosującym nieuczciwe praktyki trudniej będzie ukryć ten fakt i utrzymać pozycję konkurencyjną na rynkach, na których przestrzegane są zasady zrównoważonego rozwoju;
- Możliwość identyfikacji i uwypuklenia pozytywnych aspektów działalności – dzięki lepszemu zrozumieniu otoczenia i potrzeb interesariuszy, firm może lepiej odpowiadać na ich oczekiwania oraz zauważyć te dotychczasowe działania, które mają nieuświadomione wcześniej pozytywne efekty.
Z drugiej strony dostrzegamy ryzyka związane z wdrożeniem obowiązku raportowania na tak szeroką skalę:
- Obawa przed ujawnieniem informacji wrażliwych lub innych decydujących o przewadze konkurencyjnej firmy – w procesie raportowania zrównoważonego rozwoju może zajść potrzeba ujawniania informacji stanowiących wartość dla przedsiębiorstwa (np. plany transformacji). Informacje takie mogą zostać wykorzystane przez firmy konkurencyjne. Wczesna identyfikacja ryzyk związanych z prowadzoną działalnością również stanowi wartość dla firmy, a ujawnienie takiej informacji w raporcie może ułatwić proces zarządzania ryzykiem podobnym firmom działającym w danej branży;
- Kopiowanie zapisów w raportach przez firmy – obawy budzi sytuacja, w której największe firmy wyznaczą standard raportowania, który będzie powielany w kolejnych latach przez podobne przedsiębiorstwa, co ograniczy wartość poznawczą procesu IRO;
- Koszt wdrożenia systemu raportowania – szczególnie w firmach, które do tej pory nie podlegały obowiązkowi raportowania niefinansowego. Duża złożoność zapisów dyrektywy CSRD, przy ograniczonej podaży specjalistów ds. ESG na rynku pracy, będzie wymagać od firm nakładów finansowych na przygotowanie firmy do procesu raportowania. Kosztem będzie również coroczny obowiązek wykonania audytu raportu przez zewnętrzny podmiot;
- Niedostateczna liczba specjalistów ESG i zarządzania zrównoważonym rozwojem – może stanowić istotną barierę, szczególnie dla firm średnich oraz dużych, które dotychczas nie raportowały. Duże firm, które obecnie raportują kwestie ESG zgodnie z dyrektywą NFRD, najczęściej już mają doświadczenie i pracowników zajmujących się ESG.
- Nieuczciwa konkurencja ze strony firm spoza UE stosujących niższe standardy zrównoważonego rozwoju. Dla przykładu europejskie firmy, stosujące się do CSRD i innych przepisów unijnych ponoszą związane z tym wysokie koszty lub mogą rezygnować ze współpracy z podmiotem nie stosującym się do minimalnych standardów.
Niezależnie od powyższych ryzyk oraz szans wynikających z wdrożenia dyrektywy CSRD na poziomie przedsiębiorstw, założenia ujęte w Europejskim Zielonym Ładzie mają przełożyć się na korzyści w wymiarze środowiskowym i społecznym, a wszelkie działania podejmowane przez przedsiębiorstwa w związku z koniecznością raportowania ESG mają potencjał, aby wymiernie przyczyniać się do osiągniecia tych korzyści.
