W bilansie energetycznym Ziemi pierwsze miejsce wciąż zajmuje ropa naftowa, która zaspokaja ponad 1/3 potrzeb energetycznych naszej planety. Ceny tego surowca bezpośrednio decydują o sile, bądź słabości gospodarczej wielu współczesnych państw. Nie powinien więc dziwić fakt występowania walut silnie skorelowanych z sytuacją na rynku czarnego złota.
WALUTY SUROWCOWE
Charakterystyczne dla krajów mocno uzależnionych od eksportu surowców jest to, że kursy ich walut (ang. commodity currencies) dość precyzyjnie odzwierciedlają zmiany cen eksportowanych dóbr. Za przykład może posłużyć Australia, która szczyci się mianem drugiego największego eksportera złota na świecie. Wydobycie na poziomie ok. 265 ton rocznie, zasila budżet kwotą kilkunastu miliardów dolarów. W rezultacie, spadki cen złota mają znaczący wpływ na deprecjację australijskiej waluty. W przypadku rynku ropy naftowej sprawy mają się nieco inaczej. Rola tego surowca w kształtowaniu wydajności współczesnych gospodarek jest tak duża, że jego bezpośredni wpływ można rozszerzyć również o grupę importerów. Nie bez znaczenia pozostaje także zjawisko hegemonii dolara amerykańskiego, od którego należy rozpocząć temat wzajemnej korelacji rynków surowcowych z rynkami walutowymi.
WYJĄTKOWY DOLAR
Ponieważ wszystkie transakcje na rynku ropy naftowej dokonywane są w dolarach, waluta ta podlega pewnym procesom samoregulacyjnym. Wzrost cen surowca (związany na przykład ze zmniejszeniem jego wydobycia przez kraje członkowskie OPEC), powoduje osłabianie się USD. Dzieje się tak między innymi dlatego, że około 80% zapotrzebowania na ropę naftową pochodzi spoza Stanów Zjednoczonych. Wzrost cen w dolarze powoduje ograniczenie globalnego popytu na ropę, a to z kolei wpływa na mniejszą ilość transakcji zawieranych w tej walucie. W konsekwencji USD ulega stopniowej deprecjacji. Słaby dolar oznacza teoretycznie mniejsze zyski dla pozostałych eksporterów. Należy jednak pamiętać, że ich krajowe waluty ulegają wtedy umocnieniu względem dolara, co niejako rekompensuje straty spowodowane zmniejszonym popytem.
Istotnym czynnikiem są również rezerwy ropy w Stanach Zjednoczonych, o których co wtorek informuje Amerykański Instytut Naftowy. Zwiększenie zapasów wpływa zazwyczaj na spadek cen, co szeroko wykorzystywane jest w intraday tradingu. Celowo nie będę przytaczał tutaj innych czynników cenotwórczych (jak chociażby decyzji politycznych fed, czy pokrewnych wydarzeń geopolitycznych), gdyż nie o tym stanowi niniejszy artykuł. Jego celem jest zobrazowanie najbardziej bezpośrednich powiązań rynku ropy z rynkiem walutowym. Aby ukazać to w sposób przystęp ny, warto wyjść od podziału na kraje importujące i eksportujące wspomniany surowiec. Oczywistym jest, że tak jednoznaczny system nie występuje. Przyjmując go jednak czysto teoretycznie, bilans im port/eksport ropy, nie pozwala na sklasyfikowanie w nim Stanów Zjednoczonych explicite. Dużo łatwiejsze zadanie stanowi analiza państw będących typowymi dystrybutorami tego surowca.
DROGA ROPA Z PIASKU
Za ciekawy przykład może posłużyć Kanada, będąca w ścisłej czołówce największych eksporterów ropy naftowej. Dochody z tytułu sprzedaży surowców mają niepodważalny wpływ na stan gospodarki tego kraju, co doskonale ukazuje zależność pkb od wyników eksportu netto. Niemal 10% całego produktu krajowego brutto stanowi wydobycie ropy naftowej i gazu. Z kolei wartość dóbr i usług eksportowanych przekracza ⅓ wartości wspomnianego pkb. W przypadku Kanady, najczęściej zwraca się uwagę na dodatnią korelację cen ropy z parą usd/cad. Chociaż jest to słuszna obserwacja, warto również wyjaśnić mechanizm powodujący takie zachowanie. Niebagatelne znaczenie dla zysków osiąganych przez eksporterów ropy ma cena jej wydobycia. Kanadyjczycy pozyskują ten surowiec z piasków bitumicznych, które po stopniowym odkryciu poddawane są procesowi wstępnej rafinacji. Działania te generują ogromne koszty, co wpływa na poziom opłacalności wydobycia, czyniąc kanadyjską ropę mniej atrakcyjną. Koszt wytworzenia jednej baryłki z piasków bitumicznych wynosi ponad 80 USD. Dla porównania Saudyjczycy są w stanie wyprodukować baryłkę o 60 dolarów taniej. Nietrudno więc domyślić się, że spadek cen ropy ma bardzo zły wpływ na kanadyjską gospodarkę, co również znajduje odzwierciedlenie w osłabieniu się krajowej waluty. Szczególnie niebezpieczne jest utrzymywanie się niskich poziomów cenowych przez dłuższy czas. Sytuacja ta wymusza na Kanadyjczykach wstrzymanie, bądź znaczne ograniczenie wydobycia. Ważną kwestią dla zachowań pary USD/CAD jest więc śledzenie poczynań wspomnianego już wcześniej kartelu producentów ropy. Decyzje opec dotyczące wydobycia mająchociaż nie zawsze) istotny wpływ na długoterminowe kształtowanie się cen surowca.
PROBLEM NIEDOBORU
Drugą stronę medalu stanowią kraje importujące ropę naftową. Za doskonały przykład może posłużyć Japonia, będąca trzecią największą gospodarką świata. Kraj ten swój rozwój zawdzięcza m.in. wysoce rozwiniętemu przemysłowi elektromaszynowemu.
Do utrzymania produkcji niezbędna jest oczywiście energia, którą Japończycy wciąż w połowie pozyskują z ropy naftowej. Problem polega jednak na tym, że kraj kwitnącej wiśni cierpi na niedobory surowców naturalnych. Sytuacja ta wymusza zwiększanie importu ropy, co znajduje odzwierciedlenie w kursach takich par walutowych jak NOK/JPY (ponad 50% eksportu Norwegii stanowi czarne złoto i jego pochodne) czy CAD/JPY.
W przeciwieństwie do omawianych wcześniej eksporterów, wzrost cen ropy działa oczywiście na niekorzyść Japończyków, którzy za niezbędny surowiec płacą coraz więcej. Wszystko to sprawia, że kursy USD/CAD i CAD/JPY są ze sobą ujemnie skorelowane, a zjawisko to najłatwiej zaobserwować w okresach dużych wahań cen ropy. Obecnie Japonia próbuje zdywersyfikować źródła dostaw tego surowca, o czym świadczy wznowienie importu ropy WTI ze Stanów Zjednoczonych.
AKTUALNE ZJAWISKA BĘDĄ SIĘ NASILAĆ
Wzrost konsumpcji ropy na świecie jest wyjątkowo dynamiczny. W 2016 roku ludzkość zużyła około 96 mln bbl ropy dziennie. Dla porównania, w roku 2010 było to zaledwie 77 mln. Sytuacja ta potęguje walkę zarówno o dostęp, jak i o zabezpieczenie aktualnie posiadanych rezerw. Chiny, będące największym światowym importerem ropy, wykorzystują program pomocy w Afryce w zamian za dostęp do nowych złóż (tzw. aid for oil). W tym samym czasie Rosja usiłuje przejąć ponad milion km. kw. arktycznego dna oceanicznego w celu zdobycia dostępu do ropy i gazu. Nikomu nie trzeba również przypominać o wojnach prowadzonych przez Stany Zjednoczone (m.in. w Iraku), które mniej lub bardziej związane były z walką o dostęp do złóż surowca. Wszystko to sprawia, że aktualne zjawiska makroekonomiczne będą narastać, a czarne złoto na długo pozostanie towarem determinującym siły wielu gospodarek oraz ich walut.
Uwaga traderów rynku Forex w szczególny sposób powinna być więc zwrócona na największych uczestników rynku ropy. Wymienione w artykule pary walutowe stanowią jedynie wstęp do dalszych poszukiwań wzajemnych korelacji, które najsilniej uwidaczniają się w okresach znacznych wahań cen ropy. Warto pamiętać, że z takim właśnie wahaniem mieliśmy do czynienia od połowy roku 2014, co dla świadomych inwestorów może oznaczać potencjalną okazję do zajmowania zyskownych pozycji. ■
