Inwestowanie w surowce jest coraz popularniejsze. Nie każdy jednak wie, że można robić to również na giełdach papierów wartościowych za pomocą instrumentów takich jak ETF i ETC.
ETF surowcowy (ETC). Czym jest?
Zaczynamy kolejny odcinek naszej serii edukacyjnej “Filary Inwestowania”, której partnerem jest Dom Maklerski BOŚ S.A. W tym odcinku, wraz z Dorotą Sierakowską, postaramy się przybliżyć temat inwestowania w surowce, zarówno w wyjątkowo popularne w ostatnim czasie metale szlachetne i przemysłowe, jak i w surowce energetyczne, takie jak m.in. ropa naftowa czy gaz ziemny, a także w surowce rolne. Skupimy się jednak na lokowaniu kapitału w tzw. “papierowe surowce”, tak bowiem potocznie nazywa się instrumenty notowane na giełdach papierów wartościowych, które odzwierciedlają ruchy cenowe konkretnego surowca, a niektóre z nich są nawet zabezpieczone fizycznym aktywem, czyli kupują i magazynują fizyczny surowiec poniekąd w naszym imieniu.
Mowa oczywiście o surowcowych ETF-ach, które często też są określane jako ETC, Exchange Traded Commodity, co można przetłumaczyć po prostu jako “surowiec notowany na giełdzie”. Warto jednak wyjaśnić tę różnicę - nie można stosować określenia surowcowy ETF i ETC zamiennie, bo są to dwa różne typy produktów notowanych na giełdzie (ETP) i tę różnicę trzeba rozumieć.
ETF, jak sama nazwa wskazuje, jest funduszem, który jest notowany na giełdzie w formie jednostek uczestnictwa albo certyfikatów inwestycyjnych, natomiast ETC nie ma formy prawnej funduszu inwestycyjnego. Jest produktem strukturyzowanym, najczęściej przybierającym formę dłużnego papieru wartościowego, czyli z prawnego punktu widzenia jest swego rodzaju pożyczką, którą udzielamy zarządzającym takim instrumentem.
Większość notowanych na europejskich giełdach produktów surowcowych ma formę ETC, warto też wiedzieć, że zarówno surowcowy ETF, jak i ETC mogą inwestować w fizyczny surowiec (najczęściej będzie tak w przypadku metali szlachetnych). Polega to na tym, że zarządzający funduszem (albo ETC), który inwestuje np. w złoto kupują sztabki za pieniądze pochodzące od inwestorów, którzy nabyli jednostki funduszu albo certyfikaty inwestycyjne. Złoto jest przechowywane i zabezpieczone przez tzw. depozytariusza, który jest podmiotem niezależnym od zarządzających funduszem lub ETC.
Oczywiście, nie wolno zapominać o tym, że zarówno surowcowe ETF-y, jak i ETC pobierają coroczną opłatę za zarządzanie, która będzie obniżać rentowność naszej inwestycji w czasie - zanim zdecydujesz się na zakup jednostek jakiegokolwiek ETF-u lub ETC, zapoznaj się z dokumentem KID funduszu i sprawdź ile taki produkt będzie Cię kosztował, zwróć też uwagę na symulację wpływu kosztów zarządzania na stopę zwrotu w ciągu kolejnych lat.
Typy ETF-ów na surowce. Jak działają? Czym jest replikacja syntetyczna i fizyczna?
Surowcowe ETF-y i ETC to w zasadzie najwygodniejszy i najtańszy sposób na uzyskanie ekspozycji naszego portfela na konkretny surowiec albo koszyk wybranych surowców (np. surowców rolnych). Musisz jednak wiedzieć, że nie każdy surowcowy ETF i ETC działa tak samo. Przed zakupem jednostek takiego instrumentu konieczne jest sprawdzenie tego, co tak naprawdę “dzieje się w środku” takiego produktu. Jedną z najważniejszych kwestii jest tutaj rodzaj replikacji, czyli mówiąc prościej - w jaki sposób konkretny fundusz albo ETC śledzi ruchy cenowe swojego benchmarku, czyli wybranego surowca. Spora część surowcowych ETF-ów i ETC na metale szlachetne posiada tzw. replikację fizyczną, czyli inwestuje w fizyczny kruszec, który jest przechowywany w skarbcu u depozytariusza. Przed zakupem koniecznie powinniśmy zajrzeć do prospektu emisyjnego, aby sprawdzić w jaki sposób złoto jest zabezpieczane i jakie są nasze prawa do zakupionego surowca (czy np. na żądanie możemy otrzymać go w fizycznej postaci, co oferuje część funduszy).
ETF-y i ETC tego rodzaju najczęściej będą mieć w nazwie dopisek “Physical”, najwięcej z nich inwestuje w złoto, ale na europejskich giełdach znajdziemy też fizyczne ETF-y i ETC na srebro, platynę, pallad czy koszyk metali szlachetnych.
Większość surowcowych ETF-ów i ETC, które śledzą ruchy cenowe innych grup surowców niż metale szlachetne, stosuje replikację syntetyczną. Mówiąc prościej - zarządzający fizycznie nie kupują surowca, którego cenę śledzi ich fundusz lub ETC. Najczęściej odzwierciedlają cenę swojego benchmarku za pomocą surowcowych kontraktów terminowych. Część funduszy ETF na surowce i ETC korzysta z replikacji syntetycznej za pomocą tzw. dostawców swapa, czyli instytucje finansowe, które biorą w zarządzanie środki ulokowane przez inwestorów w jednostkach funduszu (lub ETC) i zobowiązują się do dostarczenia stopy zwrotu benchmarku. Tym benchmarkiem najczęściej jest indeks danego surowca, którego wycena jest również oparta na kursie z rynku terminowego.
Brak replikacji fizycznej w większości surowcowych produktów notowanych na giełdzie jest zrozumiały z tego względu, że magazynowanie fizycznego surowca takiego jak np. miedź, aluminium czy ropa naftowa byłoby dość kosztowne i wymagało naprawdę dużej przestrzeni, nie mówiąc już o surowcach rolnych, które trzeba przechowywać w ściśle określonych warunkach tylko przez określony czas.
Replikację syntetyczną w oparciu o kontrakty terminowe będą stosować też ETC i surowcowe fundusze o charakterze krótkoterminowym, czyli posiadające dźwignię finansową i odwrócone (zajmujące krótką pozycję), w tym również lewarowane odwrócone.
Oczywiście, sam fakt, ze np. ETF na gaz ziemny czy ETC na cukier stosują replikację syntetyczną w żaden sposób ich nie wyklucza, przed podjęciem decyzji o zakupie ich jednostek trzeba jednak sprawdzić w jaki konkretnie sposób śledzą zmienność danego surowca, jaka jest ich płynność, ile mają środków w zarządzaniu i jakie są całkowite koszty zarządzania. W miarę możliwości powinniśmy wybierać produkty o najdłuższej historii notowań, największej płynności obrotu i z najwyższą wartością środków w zarządzaniu.
Oprócz tego, w przypadku instrumentów surowcowych notowanych na giełdzie, które stosują replikację w oparciu o kontrakty terminowe, trzeba też być świadomym ryzyka związanego z koniecznością rolowania kontraktów przez zarządzających funduszem lub ETC. Jest to szczególnie dotkliwe w przypadku wystąpienia zjawiska contango, które polega na tym, że cena spot surowca (aktualna cena rynkowa) jest niższa niż cena kontraktu futures rozliczanego w przyszłości. Przy rolowaniu wartość contango jest stratą ETC lub ETF, a warto wiedzieć że są one wykonywane cyklicznie, najczęściej kwartalnie. Może się zatem okazać, że przy dużym contango zanotujemy stratę, mimo tego, że nasz surowiec zyskał na wartości. Dlaczego contango oznacza stratę dla funduszu lub ETC? Dlatego, że zarządzający muszą przeprowadzić rolowanie na kolejną serię kontraktów, która jest wyceniana wyżej, tak więc dysponując tymi samymi środkami, będą mogli kupić mniej kontraktów, ze względu na ich wyższą cenę. To zaś przełoży się negatywnie na wycenę jednostek funduszu lub ETC.
Jakie ryzyko wiąże się z kupowaniem jednostek funduszy inwestujących w surowce?
Z jakim ryzykiem wiąże się lokowanie kapitału w surowcowych instrumentach notowanych na giełdzie? Na to pytanie odpowie ekspertka DM BOŚ, Dorota Sierakowska:
