Tym, co dotyka nas wszystkich codziennie jest pogoda. Wstając rano, zerkamy za okno (albo w telefon), żeby wiedzieć w co się ubrać i czy będzie nam potrzebny parasol. Prognoza pogody jest nie mniej istotna, gdy wyjeżdżamy na wakacje – zwłaszcza w przypadku urlopu nad Bałtykiem czy w Tatrach. Pogoda to także krytyczny czynnik dla rynków surowcowych czy – pośrednio - akcyjnych. To właśnie na tym wpływie się skupimy i choć to temat na spory rozdział książki, to postaram się wskazać większość najistotniejszych elementów.
Surowce rolne i softy
Pierwsze rynki, które są logicznie powiązane z pogodą to wszelkie surowce roślinne. Warunki meteorologiczne są kluczowe dla wzrostu i dojrzewania w zasadzie każdej z roślin, będącej instrumentem bazowym dla kontraktów terminowych. Doskonałym przykładem są lipcowe przymrozki w Brazylii, które dotknęły rynków kawy czy cukru. Zaledwie dwa dni przymrozków w środkowo - południowej części kraju wystarczyły, by prognozowana ilość cukru produkowana w Brazylii w sezonie 2021/22 spadła o 1,6 mln ton, czyli o prawie 5%!
Zbyt niska temperatura nie jest korzystna na żadnym etapie wzrostu roślin. Zwłaszcza, gdy dotyczy to młodych okazów lub tych na wczesnym etapie rozwoju. Nawet odmiany przystosowane chłodu, jak np. pszenica ozima, mogą ucierpieć, jeśli przymrozki pojawią się poza „tradycyjnym” okresem ochłodzenia. By móc przewidzieć wpływ oziębienia na surowce rolne czy tzw. soft commodities musimy zwrócić uwagę, czy są one w ogóle w jakimkolwiek stopniu przystosowane do niskich temperatur. W tym miejscu docieramy do powiązań geograficznych, gdyż zima w różnych częściach świata występuje w różnych okresach i z różną intensywnością. Biorąc jednak pod uwagę rośliny jednoroczne, to zazwyczaj (z wyjątkiem m.in. wspomnianej już pszenicy ozimej) okres między zasiewami a zbiorami przypada na wiosnę i lato – co z reguły pozwala uniknąć przymrozków. Jeśli jednak te się pojawią – ich skutki potrafią być katastrofalne.
W przypadku roślin wielosezonowych, czyli np. kawowców, kakaowców czy pomarańczy, istotnym aspektem jest okres pojawienia się przymrozków. Pąki, kwiaty i świeżo uformowane owoce będą znacznie wrażliwsze na niską temperaturę niż liście czy pędy. Równie kluczowe jest, czy rośliny w okresie przymrozków nie przejdą w stan „przetrwania” lub też „hibernacji”, co odbije się mocno na ilości i jakości owoców w kolejnych sezonach.
Po przeciwnej stronie znajdują się oczywiście nadmiernie wysokie temperatury. Upały, wbrew pozorom, potrafią znacznie szybciej zaszkodzić uprawom, ponieważ najczęściej towarzyszy im susza, czyli brak wody - dla surowców rolnych i softów równie zabójczy jak dla ludzi.
W 2021 roku mogliśmy obserwować na rynkach rolnych reakcje zarówno na susze (USA, Meksyk, Brazylia), jak i na przymrozki (Brazylia). Pierwsze niskie temperatury u największego producenta kawy i cukru pojawiły się 30 czerwca. Na wykresie najpłynniejszego kontraktu na cukier (wykres 1.) widać bardzo wyraźne zwiększenie wolumenu i ceny w dniu 30 czerwca. Była to kontynuacja wzrostów z poprzednich dni, napędzanych właśnie m.in. prognozami przymrozków w kluczowych dla cukru regionach Brazylii. Z tego samego powodu drożała kawa, zarówno przed, jak i w trakcie przymrozków. Na wykresie 2. widnieje porównanie pięciu kontraktów na cukier i ich cen w okresie maj – sierpień 2021. W przykładzie cen z 30 czerwca widać, że dalsze kontrakty nie reagowały zwyżkowo tak jak te bieżące. Wynika to z charakteru upraw trzciny cukrowej – nie dość, że jest bardziej odporna na przymrozki niż np. kawa, to łatwiej ją też zastąpić nowymi nasadzeniami. Gdy zerkniemy na analogiczne porównanie wyceny kontraktów na kawę (wykres 3.) to nie dostrzeżemy żadnych rozbieżności w kierunku wyceny kolejnych kontraktów. Innymi słowy - drzewka, których zastąpienie wymaga 2-3 lat są wyceniane na tym samym poziomie.
W przypadku pogody nie można też zapominać o kataklizmach. Huragany, burze śnieżne, powodzie – to wszystko kwestie pogodowe mocno dotykające surowców uprawnych. W dodatku skala zniszczeń nierzadko jest olbrzymia i znacznie zmniejsza podaż danego surowca.
Pamiętajmy też o jednej z najważniejszych zasad rynkowych – kupuj plotki, sprzedawaj fakty. Na rynkach surowców rolnych to prognozy są bardzo mocno rozgrywane - znacznie mocniej niż faktyczne warunki atmosferyczne. Chyba że mowa o pogodzie, która znacznie odbiegała od prognoz - wtedy reakcja rynkowa też będzie wyraźniejsza. Co ważne, często przy negatywnych sytuacjach pogodowych możemy dołączyć do ruchu, gdyż zazwyczaj szacowanie strat trwa kilka dni .
Weźmy również pod uwagę, że to pogoda była właśnie jedną z najistotniejszych przyczyn powstania rynku kontraktów terminowych. Przetwarzający surowce rolne chcieli zabezpieczyć się przed wysokimi cenami, z kolei hodowcy zapewniali sobie pewność zbytu i zabezpieczenie przed spadkami cen w przypadku urodzaju. I działo się to od dosłownie tysiącleci, bowiem prawne dopuszczenie kontraktów terminowych miało miejsce już w Mezopotamii około 1750 roku p.n.e., za sprawą odpowiednich zapisów w Kodeksie Hammurabiego. Również Arystoteles (IV w p.n.e.) opisywał pewnego rodzaju kontrakty terminowe w starożytnej Grecji. W Wielkiej Brytanii obrót kontraktami terminowymi datuje się na 1571 rok. W Japonii natomiast od 1710 roku funkcjonuje pierwsza zorganizowana giełda kontraktów terminowych na ryż. Niestety, ta działająca do dziś instytucja prawdopodobnie we wrześniu zakończy obrót kontraktami ryżowymi – oczywiście mając nadal szeroki wybór innych instrumentów.
Skrajne temperatury a surowce energetyczne
Słowem wyjaśnienia – używając pojęcia „skrajnych temperatur”, mam na myśli skrajnie wysokie lub niskie temperatury dla danego regionu o danej porze roku. W przypadku surowców energetycznych powiązania z pogodą są jasne – albo potrzebujemy energii by podnieść temperaturę, albo ją obniżyć. Ta druga opcja potrafi pochłonąć naprawdę potężne ilości prądu– w Kalifornii, upalne dni mogą zwiększyć zapotrzebowanie na prąd nawet pięciokrotnie! To skutek masowego uruchamiania powszechnych w tym stanie klimatyzatorów. Idąc dalej tropem energii, znajdujemy się w okresie transformacji z paliw kopalnych w stronę odnawialnych źródeł. Ekologia nie zastąpi jednak ekonomii. W 2021 roku, w okresie czerwca i lipca, w USA wydobycie węgla wzrosło o ponad 25% rok do roku. To oczywiście skutek wysokich cen gazu ziemnego w USA w porównaniu do lat ubiegłych w analogicznym okresie (wykres 4. – kółkami zaznaczone miesiące czerwiec i lipiec). Można zauważyć, że w ostatniej dekadzie wyższe ceny gazu na początku lata w USA zanotowano tylko w 2013 i 2014 roku. Te ceny, wraz z wysokim popytem wynikającym z upałów i suszy, wywołały duże zapotrzebowanie na energię elektryczną, a skoro pozyskanie jej z węgla było tańsze niż z gazu…
Nie mniej istotnym elementem dla energetyki jest susza w krajach i regionach mocno zależnych od elektrowni wodnych. W Brazylii hydroelektrownie odpowiadają za ponad 60% dostaw prądu, a we wspomnianej już Kalifornii – za prawie 20% (wg danych z 2019 roku). W efekcie te regiony będą musiały importować energię albo zwiększyć zużycie innych, kopalnych surowców energetycznych.
W wakacje 2021 odnotowano również wzrost cen gazu ziemnego w Azji czy Europie. Wynika to nie tylko z wyższych od średnich temperatur dla danego okresu, ale też z niskich stanów magazynowych tego surowca przed nadchodzącą zimą.
Pogoda vs metale przemysłowe
Łączenie pogody z rynkami rolnymi czy energetycznymi jest logiczne. Jednak, czy można łączyć warunki atmosferyczne z rynkiem metali przemysłowych? W przypadku „zwykłych” skrajności, takich jak niskie czy wysokie temperatury, nie mają one zbyt dużego wpływu. Ale już klęski żywiołowe - jak najbardziej. Jako przykład niech posłuży powódź błyskawiczna w Chinach z lipca 2021. W tamtejszej prowincji Henan w ciągu doby spadło ponad 55 cm deszczu na każdy metr kwadratowy! Najbardziej ucierpiała stolica prowincji Zhengzhou. Odbudowa zniszczeń, zwłaszcza infrastrukturalnych (czyli finansowanych z budżetu państwa), pochłonie w krótkim czasie masę surowców przemysłowych, głównie właśnie metali. Czy jedna prowincja w Chinach może mieć duży wpływ na rynki? Warto sobie uświadomić, że prowincja Henan ma powierzchnię 167 tysięcy km2 (czyli ponad 50% Polski!), populację ponad 99 mln (ponad dwa razy więcej niż Polska), a w stolicy prowincji mieszka ponad 10,3 mln ludzi (czyli więcej niż w Warszawie, Krakowie, Poznaniu, Trójmieście i aglomeracji katowickiej razem wziętych!). Oczywiście duży wpływ na rynki będą miały kataklizmy w bogatych państwach, gdzie dojdzie do sporych strat. Zniszczenia, jakich dokonało trzęsienie ziemi i tropikalny cyklon na Haiti w sierpniu 2021 nie wywrą takiego wpływu. Tego państwa, nawet z pomocą zagraniczną, po prostu nie stać na szybką odbudowę, nie posiada ono również tak rozbudowanej infrastruktury jak np. Chiny czy kraje europejskie. Pamiętajmy jednak, że potencjalny wzrost popytu będzie zapewne krótkotrwały i mocniej odczuwalny na lokalnych rynkach, gdy szybko trzeba będzie naprawić najistotniejsze elementy. Zatem rozgrywając kontrakty londyńskie czy chicagowskie na miedź możemy nie odczuwać wzrostu cen związanego z kataklizmem w Chinach – choć akurat po powodzi błyskawicznej w prowincji Henan ceny miedzi wzrosły zarówno w Szanghaju, jak i w Chicago (wykres 5. – zaznaczono okres opadów w Chinach).
Technologia w służbie inwestorów
Przewidywanie pogody staje się coraz dokładniejsze, głównie dzięki rozwojowi technologii satelitarnych. Coraz więcej firm inwestycyjnych dostrzega zalety tego rodzaju wiedzy i podejścia inwestycyjnego. Już 15 lat temu istniał w Wielkiej Brytanii Cumulus Weather Fund bazujący na inwestowaniu w oparciu o prognozy pogody. W 2018 roku fundusz hedgingowy Citadel zatrudnił założyciela tego funduszu i jego byłych pracowników, by rozszerzyć strategie inwestycyjne o pogodę. Wiele innych funduszy, jeśli nawet nie ma działów wyspecjalizowanych w korzystaniu z prognoz, ma chociażby pojedynczych specjalistów z tej dziedziny.
Wykorzystanie pogody w inwestowaniu
Nie jest mi znany żaden z instrumentów, powiązanych w sposób bezpośredni z pogodą. Z kolei w sposób pośredni istnieje dostęp do Nasdaq Veles California Water Index futures (NQH20 Index), który odzwierciedla ceny wody w pięciu największych i najaktywniejszych regionach Kalifornii. Jednak, jak skarżą się farmerzy z regionu, kontrakt ten nie pozwala na zakup wody po innej cenie niż rynkowa. To zatem instrument stricte spekulacyjny. Choć biorąc pod uwagę zmiany klimatyczne, myślę, że w perspektywie paru lat na rynku pojawią się narzędzia, pozwalające na większą ekspozycję na same warunki atmosferyczne, a przynajmniej na ich skutki. Póki co pozostaje poszukiwanie korelacji pomiędzy pogodą a poszczególnymi surowcami czy akcjami konkretnych spółek.
Wpływ pogody na inwestorów
Ostatnie, co powinniśmy jeszcze brać pod uwagę, to wpływ pogody na samych uczestników rynku. Istnieje wiele badań naukowych potwierdzających wpływ pogody na podejmowane decyzje, w tym również praca badawcza pt. “Good Day Sunshine: Stock Returns and the Weather” autorstwa Tylera Shumway’a oraz Davida Hirshleifera, w której autorzy wykazali silną, pozytywną korelację między słoneczną pogodą a dziennymi zwrotami na rynkach akcyjnych. W dodatku badania te dotyczyły 26 różnych miast z całego świata, co dodaje im wiarygodności. Czy jednak w dobie (badania „Good Day Sunshine” dotyczyły okresu 1982 – 1997) algorytmizacji transakcji rynkowych, pogoda ma wpływ na wyniki rynków akcyjnych? To pytanie pozostanie na razie bez odpowiedzi.
