Zmiany mają zwiększyć przejrzystość procesu legislacyjnego, podnieść jakość stanowionego prawa oraz poszerzyć zakres "udziału społecznego" w procesie stanowienia prawa. Wprowadzenie nowych przepisów ma być też wypełnieniem jednego z tzw. kamieni milowych, wynegocjowanych z Komisją Europejską; chodzi o utrudnienie uchwalania ustaw bez konsultacji, jak jest w przypadku projektów poselskich.
Projekt w maju został skierowany do pierwszego czytania w sejmowej komisji regulaminowa, spraw poselskich i regulaminowych, które w czwartek zaproponowała poprawki do projektu zmiany Regulaminu Sejmu. W piątek w Sejmie odbyło się jego drugie czytanie.
Jarosław Urbaniak (KO) powiedział, że jego klub popiera projekt i ocenił, że te zmiany są "rewolucyjne". Według niego, celem projektu jest skończenie z "ekspresem legislacyjny", czyli z sytuacją, kiedy rano do Sejmu wpływał projekt, a już wieczorem czy w nocy był uchwaloną ustawą. Urbaniak zaznaczył, że przyśpieszona, szybka ścieżka legislacyjna powinna być przewidziana w przypadku rozwiązań, gdy dochodzi do klęski żywiołowej, zagrożenia bezpieczeństwa państwa czy zdrowia publicznego.
Przedstawiciel KO podkreślił też, że proponowane zmiany nakładają na posłów składających projekt ustawy wymóg przedstawienia skutków zawartych w nim rozwiązań, a ponadto sprawią, że każdy obywatel będzie mógł zapoznać się ze znajdującymi się w Sejmie projektami i w ciągu 30 dni złożyć do nich uwagi.
Kazimierz Smoliński (PiS) ocenił natomiast, że proponowane zmiany są "iluzoryczne" i nie wiadomo w jakich przypadkach będzie można odstąpić od konsultacji społecznych. Wyraził obawę, że projekty opozycji będą musiały przechodzić dłuższą drogę, obejmującą konsultacje, a projekty składane przez polityków koalicji rządowej będą z konsultacji zwalniane.
Zdaniem posła PiS, projekt wymusi też niepotrzebne zwiększenie kosztów działalności Sejmu, ponieważ każdy klub otrzyma dodatkowe środki na przeprowadzenie oceny skutków składanych projektów ustaw. Według Smolińskiego, będziemy mieli "podwójny OSR (ocenę skutków regulacji)" - najpierw przeprowadzany przez kluby, a potem jeszcze raz przez sejmowych legislatorów. "Nasza ocena zmian jest co najmniej negatywna" - powiedział poseł PiS.
Poseł Michał Pyrzyk zadklarował w imieniu klubu PSL-TD poparcie dla zmiany w Regulaminie Sejmu. Podkreślał, że mają one zwiększyć transparentność procesu legislacyjnego, a także podnieść rangę wysłuchania publicznego. Pyrzyk wyraził wątpliwości, czy obowiązek uzasadniania poprawek nie przyniesie "proceduralnych trudności". Jednocześnie wyraził nadzieję, że nowe mechanizmy będą monitorowane i w razie potrzeby modyfikowane.
Posłanka Wanda Nowicka (Lewica) oceniła, że proponowane zmiany w Regulaminie Sejmu to "fundamentalny krok" w kierunku wzmocnienia demokracji przedstawicielskiej i praktyczne narzędzie do lepszego stanowienia i stosowania prawa. Jej zdaniem, nowe przepisy zwiększą społeczną kontrolę nad procesem legislacyjnym i zaangażują obywateli w życie publiczne. Oświadczyła, że Lewica w pełni popiera projekt zmiany Regulaminu Sejmu.
Poseł Ryszard Wilk (Konfederacja) złożył poprawkę, która - jak powiedział - ma zlikwidować "zamrażarkę" sejmową na poziomie marszałka Sejmu i komisji sejmowej. Konfederacja chce, aby pierwsze czytanie projektu ustawy odbywało się nie później niż sześć miesięcy od złożenia projektu do marszałka Sejmu, a ponadto, aby komisja przedstawiała sprawozdanie o projekcie nie później niż w ciągu dziewięciu miesięcy od czasu przeprowadzenia I czytania.
Poseł Konfederacja wniósł, aby w związku ze złożoną przez niego poprawką, nie odsyłać projektu do komisji, ale rozpatrzyć ją w trakcie głosowań.
Wicemarszałek Sejmu Dorota Niedziela jako przedstawiciel wnioskodawców odpowiedziała na pytania posłów PiS. Stwierdziła się, że "zastanawia się czy poseł Kazimierz Smoliński nie zrozumiał na posiedzeniu komisji, że jeśli włączamy projekt poselski, to on z automatu, obligatoryjnie wchodzi do tak zwanego OSR-u, czyli do konsultacji społecznych".
"Każdy klub parlamentarny dostaje dodatkowego pracownika, który pomoże wypisać w projekcie poselskim tak zwany OSR, czyli ocenę skutków regulacji. Równocześnie w tym samym czasie projekt poddany jest 30-dniowej konsultacji, będzie zawieszony na stronie internetowej i z dostępem przez profil zaufany każdy obywatel i każda organizacja będzie mogła zamieścić tam swoje uwagi" - wyjaśniała. Dodała, że pod koniec 30-dniowej konsultacji te uwagi będą przeanalizowane, a część z nich będzie umieszczona w takiej ocenie skutków regulacji.
Według niej, wbrew obawom Smolińskiego nie wydłuży to procesu legislacyjnego i nie spowoduje utraty możliwości skorzystania z szybkiej ścieżki, bo taka ścieżka istnieje, zagwarantowana dla wyjątkowych sytuacji i na uzasadniony wniosek. Poinformowała, że skorzystanie z niej będzie musiało zostać przegłosowane w Sejmie.
Wicemarszałek stwierdziła, że również poprawka złożona przez Konfederację "dodatkowo jeszcze ogranicza czas przetrzymywania projektów nie tylko w prezydium, ale i w komisjach". "To znaczy istnieje określony czas, w którym trzeba rozpatrzyć projekt poselski i przesłać go do komisji oraz istnieje określony czas, w którym komisja musi rozpatrzyć i podać sprawozdawcę" - dodała.
"Myślę, że nie tylko idea, ale i zapisy tej uchwały służą tylko temu, żebyśmy wypełnili dwie przesłanki, na które zgodził się premier Morawiecki w kamieniach milowych: transparentności, dostępności społeczeństwa do konsultowania projektów poselskich i ograniczenia niepotrzebnie zbyt często wykorzystywanej, skróconej ścieżki projektów poselskich" - powiedziała Niedziela.
Sejm przyjął wniosek, aby nie odsyłać projektu zmiany w Regulaminie Sejmu do komisji w związku ze złożoną przez Konfederację poprawką, ale rozpatrzyć ją podczas głosowania.
Zgodnie z zaproponowaną zmianą Regulaminu Sejmu do projektów ustaw, przed skierowaniem ich do pierwszego czytania, będą zamawiane opinie sporządzone przez ekspertów w sprawie oceny skutków regulacji. Projekt zakłada, że marszałek Sejmu po otrzymaniu poselskiego projektu ustawy, przed skierowaniem go do pierwszego czytania, zarządza udostępnienie go w systemie informacyjnym Sejmu w celu przeprowadzenia konsultacji społecznych. Za pośrednictwem systemu uczestnicy konsultacji społecznych będą zgłaszać uwagi do projektów; będą mieć na to 30 dni.
Propozycja prezydium zakłada też, że pierwsze czytanie projektu może się odbyć nie wcześniej niż siódmego dnia od dnia doręczenia posłom druku, a drugie czytanie - nie wcześniej niż po upływie tygodnia od dnia doręczenia posłom sprawozdania komisji o projekcie.
Do zgłaszanych poprawek wnioskodawcy mają dołączać uzasadnienie, wskazujące potrzebę i cel zmiany, a gdy są zgłaszane w drugim czytaniu - projekt ma być kierowany ponownie do komisji, które go rozpatrywały. Proponowane poprawki w formie pisemnej oraz ich uzasadnienie również mają być dostępne w systemie. W szczególnie uzasadnionych przypadkach, jak podkreślono, postępowanie z projektami ustaw oraz uchwał może ulec skróceniu.
Twórcy projektu wskazują, że konsultacje społeczne będą przeprowadzane w systemie teleinformatycznym, który będzie stanowił część Systemu Informacyjnego Sejmu. Zaznaczają, że z uwagi na zasady przetwarzania danych osobowych uczestników konsultacji, a także przeciwdziałanie zamieszczaniu treści sprzecznych z prawem (np. tzw. mowy nienawiści) konieczne będzie uzupełnienie m.in. przepisów ustawy z 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa. (PAP)
autor: Karol Kostrzewa, Olga Łozińska
