Dysponujesz kapitałem, który chciałbyś zainwestować, jednocześnie nie mogąc znieść tego, że konta oszczędnościowe, obligacje Skarbu Państwa, czy lokaty bankowe obecnie nie są nawet w stanie skompensować postępującego spadku siły nabywczej pieniądza? Nie masz czasu na regularne analizowanie rynków i nie czujesz się na siłach w kwestii podejmowania indywidualnych decyzji inwestycyjnych, a jednocześnie chcesz ulokować kapitał na regulowanym rynku? Oprócz tego bierzesz pod uwagę fakt, że stopy zwrotu, które są wyższe niż inflacja mogą również obrócić się w stratę? Jeżeli tak, to być może warto powierzyć kapitał w ręce, które mają czas i wiedzę do tego, aby podejmować próby jego skutecznego pomnażania. A może zamiast tego lepiej podpiąć się pod stopy zwrotu, które daje nam szeroki rynek, w postaci czołowych globalnych indeksów giełdowych? Jak to wszystko zrobić? Inwestując w fundusze. Tu jednak pojawia się kolejne pytanie - jaki rodzaj funduszu wybrać z coraz bogatszej oferty na polskim rynku?
Fundusz inwestycyjny… czyli?
Zacznijmy od początku - czym jest fundusz inwestycyjny? Wbrew pozorom odpowiedź na to pytanie nie jest taka oczywista, gdyż obecnie na rynku dostępne są dziesiątki różnych rodzajów funduszy, które różnią się od siebie sposobem zarządzania zgromadzonym kapitałem, podejściem do ryzyka, czy zasadami uczestnictwa. Najogólniej rzecz ujmując, fundusz inwestycyjny jest formą wspólnego lokowania kapitału, w której uczestnicy wpłacają swoje pieniądze, które następnie są inwestowane przez zarządzających funduszem w ściśle określony sposób. Celem jest oczywiście osiągnięcie jak największego zysku, w czym swój interes mają nie tylko uczestnicy, ale również zarządzający, pobierający prowizję, a nierzadko również dodatkowe wynagrodzenia za ponadprzeciętne stopy zwrotu. Idea funduszy jest prosta: powierzamy kapitał komuś, kto wie co z nim zrobić i jak na tym zarobić, jednocześnie pomnażając nasze środki.
Fundusz funduszowi nierówny
Fundusze inwestycyjne dzielimy na dwie podstawowe kategorie związane z ich dostępnością, formą prawną i sposobem lokowania zebranego kapitału.
Dostępność i forma prawna:
- Fundusz Inwestycyjny Zamknięty (FIZ) emituje certyfikaty inwestycyjne w konkretnych seriach, z których każda ma ściśle określoną liczbę dostępnych certyfikatów. Certyfikaty mają formę prawną papieru wartościowego i mogą być odsprzedane przez osobę, która je kupiła. Fundusze Zamknięte mogą inwestować powierzone im środki w dowolne aktywa: nieruchomości, portfele wierzytelności, spółki niepubliczne i wiele innych. FIZ występują zarówno w formie publicznej (co oznacza, że certyfikaty muszą być dostępne na publicznej giełdzie i nie są imienne, lecz na okaziciela), a także w formie niepublicznej. W przypadku niepublicznych FIZ minimalna inwestycja wynosi równowartość 40 tys. euro, co ma na celu m.in. ochronę niedoświadczonych inwestorów. FIZ musi dokonywać wyceny aktywów i wartości certyfikatów przynajmniej raz na kwartał
- Fundusz Inwestycyjny Otwarty (FIO) emituje jednostki uczestnictwa, które nie są papierami wartościowymi. Uczestnicy funduszu mają prawo w każdej chwili zażądać odkupienia jednostek uczestnictwa przez emitenta, co jest równoznaczne z ich umorzeniem. FIO zasadniczo mogą inwestować kapitał wyłącznie w aktywa wyceniane rynkowo, takie jak np. akcje spółek notowanych na giełdzie, czy papiery dłużne. FIO, ze względu na brak progu wejścia związanego z wysokością powierzonego kapitału, przejrzystą wycenę jednostek uczestnictwa i możliwość łatwego wyjścia z funduszu poprzez ich umorzenie, są uznawane za korzystniejsze dla inwestorów indywidualnych, szczególnie tych mniej doświadczonych.
Strategia lokowania kapitału:
- Fundusze pasywne, czyli takie, które nie stosują indywidualnej i dynamicznej strategii wyboru instrumentów wchodzących w skład portfela. Mówiąc prościej, fundusze pasywne odwzorowują skład konkretnego indeksu lub ściśle określonego koszyka aktywów, np. kupują akcje dwudziestu spółek z indeksu WIG20 w odpowiednich proporcjach. Fundusze tego typu skupiają się na jak najwierniejszym odwzorowaniu stopy zwrotu swojego benchmarku (nawet, gdy indeks docelowy notuje straty) i cechują się niższymi opłatami za zarządzanie.
- Fundusze aktywne, jak sama nazwa wskazuje, cechują się aktywnym podejściem do zarządzania portfelem inwestycyjnym. Zarządzający na podstawie własnych analiz, prognoz, doświadczenia i wyczucia rynku dobierają aktywa, w które inwestuje fundusz, tak aby osiągnąć możliwie jak najlepszy wynik. Fundusze aktywne są oczywistym przeciwieństwem pasywnych (ich zadaniem jest osiągnięcie lepszego wyniku niż benchmark) i cechują się wyższymi opłatami za zarządzanie.
Opisane wyżej podziały funduszy na dwie kategorie są wobec siebie niezależne - na rynku istnieją zarówno fundusze inwestycyjne zamknięte stosujące strategie pasywne, jak i fundusze otwarte, które cechują się strategią aktywną.
ETF - najpopularniejszy i to nie bez powodu
Zestawienie funduszy warto zacząć od aktualnie jednego z najpopularniejszych instrumentów finansowych świata - ETF, czyli Exchange Traded Fund. Jak sama nazwa wskazuje, ETF jest funduszem notowanym na giełdzie, zaś jego jednostki uczestnictwa (w przypadku funduszu otwartego) lub certyfikaty inwestycyjne (w przypadku funduszu zamkniętego) są przedmiotem obrotu na identycznej zasadzie jak akcje, co oznacza że w trakcie trwania sesji giełdowej można je swobodnie kupować i sprzedawać. ETF-y są funduszami pasywnymi, a więc za swój cel przyjmują odwzorowanie zachowania i stopy zwrotu konkretnego instrumentu lub koszyka aktywów. Najczęściej jest to oczywiście indeks giełdowy, choć nie brakuje ETF-ów tematycznych, inwestujących w koszyk spółek z konkretnego sektora lub branży, a także ETF-ów walutowych, czy surowcowych. Na warszawskim parkiecie notowanych jest obecnie siedem ETF-ów, z których dwa zapewniają ekspozycję na zagraniczne indeksy - niemiecki DAX (Lyxor UCITS DAX) oraz amerykański S&P500 (Lyxor UCITS SP500).
Dlaczego ETF-y są tak popularne? Dużą rolę odgrywają bardzo niskie koszty zarządzania (od kilku do kilkunastu punktów bazowych rocznie), łatwość ich zakupu, możliwości jakie zapewniają (ekspozycja na cały indeks, sektor, czy branżę „za jednym zamachem”, czy preferencje podatkowe (m.in. brak 19% podatku od dywidend, w przeciwieństwie do akcji). Nie należy stawiać znaku równości pomiędzy funduszem indeksowym a ETF-em. Ten pierwszy nie jest bowiem notowany na giełdzie i funkcjonuje jak inne fundusze.
Dla kogo? Zarówno dla początkujących, jak i bardziej doświadczonych inwestorów. Lewarowane i odwrócone (grające na spadki) ETF-y zalecane dla inwestorów regularnie śledzących rynek.
Horyzont: średnio i długoterminowy w przypadku ETF-ów na czołowe indeksy giełdowe, krótkoterminowy w przypadku lewarowanych i shortujących funduszy.
Kapitał: ETF-y nie nakładają ograniczeń kapitałowych, kupić można już pojedynczy certyfikat/jednostkę uczestnictwa.
Cel: wygrać z rynkiem
Fundusze zarządzane aktywnie są tak różnorodne pod względem strategii, zarządzania ryzykiem, horyzontu inwestycyjnego, dywersyfikacji, czy chociażby rodzaju instrumentów, w które lokują kapitał, że należy podzielić je na kilka najbardziej podstawowych segmentów:
- Fundusz Stabilnego (Zrównoważonego) Wzrostu: najczęściej mają formę FIO (funduszy otwartych), zaś ich głównym celem jest zmniejszanie ryzyka inwestycyjnego, dlatego najczęściej lokują kapitał w mało zmienne aktywa, takie jak obligacje skarbowe i bony. Część portfela wystawiona ma również ekspozycję na akcje, co daje ryzyko potencjalnych strat, ale może wpłynąć na wyższą stopę zwrotu. W przypadku funduszy tego typu nie ma co liczyć na zyski znacznie większe niż oprocentowanie lokaty bankowej. Koszt zarządzania w takim funduszu oscyluje w granicach 2-3% rocznie, co mocno zmniejsza jego rentowność. Horyzont inwestycyjny: długoterminowy.
- Fundusz Agresywnego Wzrostu: fundusz tego rodzaju inwestuje dominującą część portfela w akcje spółek znajdujących się w trendzie wzrostowym, nierzadko lokując część kapitału w surowcach (lub funduszach surowcowych). Fundusze agresywnego wzrostu zakładają wysokie ryzyko inwestycyjne i dużą zmienność, dlatego polecane są wyłącznie inwestorom z niską awersją do ryzyka.
- Fundusz Absolutnej Stopy Zwrotu (ang. Absolute Return): fundusz tego rodzaju stawia sobie za cel osiągnięcie dodatniej stopy zwrotu każdego roku, bez względu na warunki rynkowe i wyniki czołowych benchmarków (indeksów giełdowych). Zadaniem funduszu AR jest budowanie stabilnego wzrostu w czasach koniunktury i możliwie jak najskuteczniejsza ochrona przed stratami podczas bessy. Fundusze tego typu mają największą dowolność w zakresie wyboru rodzajów aktywów wchodzących w skład portfela - najczęściej są to akcje (również zagranicznych spółek) oraz obligacje skarbowe. Mimo ambitnego założenia, fundusze AR z oczywistych względów nie zawsze są w stanie osiągać pozytywnych stóp zwrotu, o czym należy pamiętać. Fundusze Absolutnej Stopy Zwrotu pod względem ryzyka plasują się pomiędzy agresywnymi a stabilnymi, choć na rynku dostępne są również fundusze AR nakierowane na bardziej agresywne lokowanie kapitału.
- Fundusz parasolowy: fundusz tego rodzaju składa się z wydzielonych subfunduszy, z których każdy może realizować odmienną strategię inwestycyjną (stopień ryzyka, rozkład geograficzny) i lokować kapitał w innych klasach aktywów. Uczestnicy funduszy parasolowych mogą korzystać z tego, że przenoszenie funduszy pomiędzy subfunduszami w obrębie jednego funduszu nie będzie wymagało dodatkowej opłaty.
Grafika 1 (Stopy zwrotu polskich funduszy inwestycyjnych zarządzanych aktywnie; kolejność od najwyższej stopy zwrotu 1R; stan na 22.02.20; źródło: analizy.pl)
Na długach da się zarobić
Fundusz sekurytyzacyjny to szczególny typ zamkniętego funduszu inwestycyjnego o charakterze niepublicznym, który poprzez emisję certyfikatów gromadzi fundusze na skupowanie portfeli wierzytelności, czyli długów i należności (najczęściej od firm telekomunikacyjnych, energetycznych, czy banków). Stopa zwrotu takiego funduszu jest zależna od tego jak korzystnie w stosunku do ceny wykupu wierzytelności uda mu się ją zwindykować. Należności od dłużników w imieniu funduszu odzyskuje firma windykacyjna, dla której najczęściej fundusz został powołany. Zarządzaniem zajmuje się zaś TFI. Fundusze tego typu cechują się stosunkowo wysoką opłatą za zarządzanie (od ok. 3% rocznie), część z nich posiada również dodatkową prowizję za osiągnięcie wysokich stóp zwrotu (tzw. success fee).
Dla kogo? Dla doświadczonych inwestorów, z niską awersja do ryzyka i większym kapitałem.
Horyzont: Najczęściej średnioterminowo, w zależności od tempa odzyskiwania należności z zakupionych portfeli
Kapitał: dla inwestorów indywidualnych minimum 40 tys. euro (ze względu na zamknięty i niepubliczny charakter).
Opisane wyżej rodzaje funduszy inwestycyjnych to jedynie niewielki wycinek tego, co oferuje rynek w kwestii wspólnego lokowania kapitału.
