Dwa tygodnie temu Ministerstwo Klimatu i Środowiska opublikowało scenariusz prognostyczny dla sektora wytwarzania energii elektrycznej. Scenariusz ten odzwierciedla obecne trendy i stanowi punkt wyjścia do dalszych prac nad kompleksową aktualizacją strategii energetycznej, która obejmować będzie wszystkie sektory gospodarki. Dokument ma wstępny charakter – został on opublikowany przez ministerstwo w celu przeprowadzenia prekonsultacji. Niemniej jednak zawiera on precyzyjnie zarysowany scenariusz dla transformacji energetycznej w perspektywie do 2040 r. Poniżej prezentujemy najważniejsze wnioski płynące z tego dokumentu w perspektywie kilku najbliższych lat.
Scenariusz przedstawiony w aktualizacji „Krajowego planu na rzecz energii i klimatu na lata 2021- 2030” (dalej KPEiK) przewiduje wzrost udziału odnawialnych źródeł energii (OZE) w produkcji energii elektrycznej do 46,6% w 2030 r. z 17,2% w 2021 r. Transformacja ta będzie oparta przede wszystkim o zwiększenie udziału elektrowni wiatrowych (z 9,3% w 2021 r. do 28,0% w 2030 r.) i elektrowni fotowoltaicznych (z 2,2% do 12,6%) w całkowitej produkcji energii elektrycznej. Udział pozostałych OZE (energia wodna, biogaz i biomasa) w całkowitej produkcji energii elektrycznej nie ulegnie znaczącym zmianom.
Należy jednocześnie pamiętać, że scenariusz zarysowany w KPEiK zakłada wzrost całkowitej produkcji energii elektrycznej o ok. 12% w latach 2021-2030. Biorąc pod uwagę jednoczesne stopniowe wygaszanie elektrowni wykorzystujących paliwa kopalne oznacza to konieczność znaczącego zwiększenia produkcji energii z OZE aby możliwe było osiągnięcie zarysowanych powyżej celów. KPEIK zakłada, że produkcja energii elektrycznej z OZE zwiększy się o 78% pomiędzy 2021 r. i 2025 r. i o kolejne 72% pomiędzy 2025 r. i 2030 r. W rezultacie w horyzoncie prognozy (do 2030 r.) zakładany jest ponad sześciokrotny wzrost energii elektrycznej wytwarzanej w elektrowniach fotowoltaicznych oraz ponad trzykrotny wzrost produkcji w energii w elektrowniach wiatrowych względem wartości z 2021 r.
Należy zwrócić uwagę, że ambitny scenariusz transformacji energetycznej zarysowany w KPEIK obarczony jest istotnymi czynnikami ryzyka, w tym przede wszystkim opóźnieniami w jego realizacji. Przykładowo, tegoroczne zmiany przepisów dotyczące zwiększenia minimalnej odległości farm wiatrowych od istniejących zabudowań spowodowały, że dotychczasowe plany umiejscowienia wiatraków stały się w dużej mierze nieaktualne z powodu rozszerzenia dostępnej powierzchni na ich budowę. Ponadto, nowe przepisy są w wielu aspektach niejasne dla inwestorów, przez co wstrzymują się oni z realizacją nowych projektów. Zgodnie z KPEIK energia wiatrowa morska w przyszłości ma być ważnym elementem polskiej elektroenergetyki (ma odpowiadać w 2023 r. za ok. 40% całkowitej produkcji energii elektrycznej z wiatru). Obecnie w Polsce aby przejść z fazy planowania do fazy budowy morskich elektrowni wiatrowych potrzeba 8 lat a następnie 2 lata na ich budowę. Długi proces administracyjny może oddziaływać w kierunku opóźnienia realizacji projektów inwestycyjnych względem scenariusza zarysowanego w KPEiK. Rozwój fotowoltaiki również może napotkać na swojej drodze istotne przeszkody. Do produkcji paneli fotowoltaicznych potrzebne są stosunkowo duże ilości metali ziem rzadkich. Ich ograniczona ilość na świecie oraz trudność odzyskiwania z recyklingu sprawiają, że przy dynamicznym rozwoju OZE na całym świecie koszt produkcji paneli może ulec znaczącemu wzrostowi, ograniczając tym samym atrakcyjność inwestycji. Dodatkowo, istotną przeszkodą dla sektora fotowoltaicznego jest sezonowość produkcji energii. Produkowana energia w czasie okresów słonecznych musi być magazynowana aby mogła być wykorzystana po zmierzchu lub w zimie. Ważnym elementem strategii transformacji energetycznej musi być zatem równoległe rozwijanie mocy w ramach energii słonecznej, jak również rozwiązań pozwalających na jej magazynowanie.
Zakładane w KPEiK zwielokrotnienie produkcji energii elektrycznej z OZE będzie wymagało realizacji dużych nakładów inwestycyjnych na rozbudowę mocy wytwórczych. Nie posiadamy danych historycznych dotyczących takich inwestycji, jednak możemy oszacować ich wielkość korzystając z jednostkowych nakładów inwestycyjnych na poszczególne technologie podane w KPEiK i zmian zainstalowanej mocy w ramach danych technologii w ostatnich latach. Na podstawie naszych szacunków (por. wykres) można zaobserwować, że w latach 2005-2020 przeciętna roczna wartość inwestycji w OZE była relatywnie niska i wynosiła ok. 5 mld zł w cenach z 2020 r. (0,2 % PKB). W latach 2021-2022 szacowana wartość inwestycji w OZE zwiększyła się wyraźnie do 24 mld zł rocznie (0,9% PKB) głównie ze względu na zwiększone nakłady na fotowoltaikę. Scenariusz przedstawiony w KPEiK przewiduje, że przeciętna roczna wartość nakładów inwestycyjnych w OZE zmniejszy się do 15,4 mld zł (0,6% PKB) w latach 2023-2025, a następnie wzrośnie do 29,0 mld zł (1,1% PKB) przeciętnie w latach 2026-2030.
Materializacja takiego scenariusza oznacza, że inwestycje w transformację energetyczną będą oddziaływały w kierunku przyspieszenia wzrostu gospodarczego, ale dopiero w drugiej połowie obecnej dekady. Należy pamiętać, że oszacowana powyżej wielkość nakładów na środki trwałe stanowi tylko część inwestycji w transformację energetyczną w Polsce. W naszej analizie pomijamy zmiany, które dokonują się w zakresie transportu (m.in. elektryfikacja motoryzacji), w ramach produkcji energii cieplnej (np. rozpowszechnienie pomp ciepła), jak również inwestycje w modernizację i rozwój infrastruktury przesyłowej i dystrybucyjnej. Takie inwestycje mogą one mieć inny profil czasowy niż inwestycje w OZE w ramach elektroenergetyki, a tym samym w innym stopniu i czasie dynamizować wzrost gospodarczy. Należy również pamiętać, że przedstawione powyżej projekcje mają charakter wstępny i mogą ulec zmianom w toku dalszych konsultacji KPEiK.
