Roczna dynamika cen towarów i usług konsumpcyjnych w Polsce, po wzroście do 17,9% w październiku ub.r., w ostatnich miesiącach 2022 r. – podobnie jak w wielu innych gospodarkach na świecie – obniżyła się (do 16,6% w grudniu 2022 r.; Wykres 2.1), pozostając jednak na wysokim poziomie (por. rozdz. 1.2 Ceny dóbr i usług za granicą). Spadek inflacji w listopadzie i grudniu ub.r. wynikał głównie z niższych cen opału i paliw (efekt prowadzenia sprzedaży węgla przez gminy po ustawowo określonej cenie maksymalnej i niższych cen ropy naftowej na rynkach światowych, przy umocnieniu złotego).
Zobacz także: Kurs dolara amerykański poszybował w dół! Ceny akcji są na fali - analizujemy światowe rynki finansowe
W styczniu 2023 r. – według wstępnych danych GUS – inflacja wzrosła do 17,2% r/r, co wynikało przede wszystkim ze wzrostu przeciętnej wysokości rachunku za energię elektryczną, cieplną oraz gaz w następstwie zmian części taryf oraz przywrócenia bazowych stawek VAT na produkty energetyczne do poziomów sprzed wprowadzenia tzw. Tarczy Antyinflacyjnej. W kierunku wyższej inflacji w ostatnich miesiącach oddziaływał również dalszy, choć słabnący, wzrost inflacji bazowej.
Relatywnie wysokie ceny surowców – pomimo spadku w II połowie 2022 r. i na początku 2023 r. (por. rozdz. 1.3 Światowe rynki surowców) – w dalszym ciągu znajdowały odzwierciedlenie we wzroście cen żywności i energii w ujęciu rocznym. Jednocześnie od dłuższego czasu zwiększały one koszty funkcjonowania przedsiębiorstw[1], co – pomimo słabnącej dynamiki popytu – skłaniało firmy do podnoszenia cen dóbr konsumpcyjnych i prowadziło do wzrostu inflacji bazowej[2]. Inflacja bazowa była także podwyższana przez opóźnione efekty przeszłych zaburzeń w globalnych łańcuchach dostaw. Ograniczająco na dynamikę CPI w całym 2022 r., a także w niewielkim stopniu w styczniu 2023 r., oddziaływała tzw. Tarcza Antyinflacyjna[3].
Inflacja cen żywności i napojów bezalkoholowych wzrosła do 22,3% r/r w listopadzie 2022 r., po czym obniżyła się – według wstępnych danych GUS – do 20,7% r/r w styczniu 2023 r. w wyniku efektu bazy. Jednocześnie presja kosztowa związana z wysokimi cenami surowców rolnych, energii, środków produkcji (w tym nawozów) i kosztów pracy nadal – choć w mniejszym stopniu – oddziałuje w kierunku wzrostu cen żywności.
Inflacja cen energii w ostatnich miesiącach 2022 r. obniżyła się i w grudniu wyniosła 24,9% r/r (wobec 35,0% r/r we wrześniu ub.r.; Wykres 2.3), po czym w styczniu – uwzględniając wstępne dane GUS – najprawdopodobniej wzrosła. Obniżeniu wskaźnika pod koniec 2022 r. sprzyjał głównie spadek rocznej dynamiki cen opału (do 83,1% r/r w grudniu 2022 r. z 172,2% r/r we wrześniu) na skutek prowadzenia przez gminy sprzedaży węgla po ustawowo określonej cenie i oddziaływania ujemnego efektu bazy związanego z silnym wzrostem cen opału począwszy od września 2021 r. Na spadek rocznej dynamiki cen energii w tym okresie wpłynęło również obniżenie dynamiki cen paliw do prywatnych środków transportu (do 13,5% r/r w grudniu 2022 r. z 18,3% r/r we wrześniu) w związku ze spadkiem cen ropy naftowej na rynku światowym, przy umocnieniu złotego.
W dalszym ciągu rosła jednak dynamika cen ciepła (do 29,6% r/r w grudniu 2022 r. z 21,0% r/r we wrześniu). Wynikało to ze stopniowego przekładania się na rachunki dla gospodarstw domowych wzrostu cen gazu ziemnego i węgla (wskutek rozłożonego w czasie procesu taryfikacji) oraz zmian opłat przez wspólnoty mieszkaniowe. Utrzymywaniu się wysokiej rocznej dynamiki cen energii w całym 2022 r. sprzyjały również wyższe niż w 2021 r. ceny energii elektrycznej i gazu ziemnego, będące efektem wprowadzenia wyższych taryf na sprzedaż i dystrybucję tych nośników energii od stycznia 2022 r[4]. Z kolei wzrost inflacji cen energii w styczniu br. był spowodowany wyższymi (o 10,4% m/m) cenami nośników energii (efekt wzrostu przeciętnej wysokości rachunku za energię elektryczną, cieplną oraz gaz w następstwie zmian części taryf oraz przywrócenia bazowych stawek VAT na produkty energetyczne do poziomów sprzed wprowadzenia tzw. Tarczy Antyinflacyjnej).
Inflacja po wyłączeniu cen żywności i energii w ostatnich miesiącach 2022 r. rosła i w grudniu 2022 r. wyniosła 11,5% r/r (Wykres 2.4), przy czym tempo jej wzrostu stopniowo spowalniało. Wzrost tej miary inflacji bazowej wynikał z dalszego wzrostu rocznej dynamiki cen zarówno towarów nieżywnościowych, jak i usług. Oprócz czynników jednorazowych[5] na inflację bazową – pomimo słabnącej dynamiki popytu – wciąż oddziaływała presja kosztowa związana z wysokimi cenami energii, a także przeszłe zaburzenia w globalnych sieciach podaży i transporcie międzynarodowym. Wzrostowi inflacji CPI po wyłączeniu cen żywności i energii towarzyszył wzrost inflacji po wyłączeniu cen najbardziej zmiennych i 15% średniej obciętej oraz spadek inflacji po wyłączeniu cen administrowanych, głównie na skutek niższych cen opału i paliw do prywatnych środków transportu. Według prognoz z grudnia 2022 r. eksperci Ankiety Makroekonomicznej (AM) NBP spodziewali się wyraźnego spadku inflacji w horyzoncie 4 kwartałów i dalszego jej obniżenia w horyzoncie 8 kwartałów.
Wyniki AM świadczą przy tym o dużej niepewności i zróżnicowaniu opinii dotyczących dalszego przebiegu procesów cenowych[6]. Jednocześnie najnowsze oczekiwania inflacyjne analityków sektora finansowego (ankieta Refinitiv z lutego br.) wskazują na szybszy spadek inflacji w całym horyzoncie prognozy (Wykres 2.5, Tabela 2.1). Od II kw. 2022 r. oczekiwania inflacyjne konsumentów i przedsiębiorstw mierzone statystyką bilansową przesuwają się stopniowo w kierunku niższych wartości, głównie ze względu na spadek odsetka podmiotów spodziewających się dalszego wzrostu inflacji (Wykres 2.6).
***Materiał pochodzi z raportu NBP: “Raport o inflacji – marzec 2023”, którego pełną zawartość możesz zobaczyć i pobrać klikając w poniższy przycisk:
-
W II połowie 2022 r. i na początku 2023 r. nastąpiło spowolnienie wzrostu cen producenta w przemyśle (do 18,5% r/r w styczniu 2023 r., Wykres 2.2), głównie w związku z obniżeniem się dynamiki cen nośników energii, surowców przemysłowych i innych dóbr pośrednich. Przyczyniło się to do stopniowego ograniczania wysokiej presji kosztowej na dalszych etapach łańcucha tworzenia wartości dodanej. ↑
-
Ze względu na sztywności nominalne ceny towarów i usług mogą zmieniać się z opóźnieniem względem występujących szoków makroekonomicznych. Proces przekładania się wyższych cen surowców i innych kosztów na ceny konsumpcyjne jest zatem rozłożony w czasie ↑
-
W ramach tzw. Tarczy Antyinflacyjnej czasowo obniżono stawki VAT na energię elektryczną, cieplną, gaz ziemny, paliwa silnikowe, nawozy i podstawowe produkty żywnościowe, zniesiono akcyzę na energię elektryczną dla gospodarstw domowych, obniżono do minimalnego poziomu przewidzianego przepisami UE akcyzę na paliwa silnikowe i lekki olej opałowy oraz wprowadzono rekompensaty dla sprzedawców gazu ziemnego w związku z ograniczeniem skali wzrostu cen tego surowca dla odbiorców taryfowych. Od 1 stycznia 2023 r. nastąpił wzrost stawek VAT na energię elektryczną, cieplną, gaz i paliwa do prywatnych środków transportu, natomiast utrzymano obniżoną do zera stawkę VAT na podstawowe produkty żywnościowe. ↑
-
Wzrost taryf był związany z silnym wzrostem cen gazu ziemnego na rynkach światowych oraz wzrostem hurtowych cen energii elektrycznej i uprawnień do emisji CO2 (w związku z polityką klimatyczną UE, por. Raport o Inflacji – marzec 2022 r.) ↑
-
Czynniki jednorazowe obejmują m.in. zmianę listy leków refundowanych, zmiany cenników usług medycznych, ubezpieczeniowych i w zakresie łączności oraz brak sezonowych promocji cenowych odzieży ↑
-
Wskazuje na to szerokie pasmo typowych scenariuszy rozpatrywanych przez ekspertów, tj. granic 50-procentowego przedziału prawdopodobieństwa (między 1. a 3. kwartylem) rozkładu zagregowanego prognoz ekspertów. ↑
