W drugiej połowie 2022 roku z danych udostępnionych przez BIG wynikało, że najbardziej zadłużone branże w Polsce to sektor handlowy, budowlany i transportowy. Łączny dług firm z tych trzech gałęzi sięgał niemal 4,5 miliarda złotego. Powstawanie zadłużenia w branżach o strategicznym znaczeniu nie tylko może przyczynić się do tworzenia całych łańcuchów zatorów płatniczych, ale także osłabia gospodarkę. Jak przedsiębiorcy mogą efektywnie dochodzić należności z faktur?
Kto skorzysta z windykacji należności z faktur?
Windykacja zadłużenia jest kluczowa dla każdego przedsiębiorcy bez względu na zakres i rodzaj prowadzonej działalności gospodarczej. Nieterminowe płatności ze strony dłużników nie tylko utrudniają rozwój firmy, ale często prowadzą do opóźnieniach w wypłacie wynagrodzeń i regulacji własnych zobowiązań. Aby zapobiec takim problemom bardzo ważne jest podejmowanie zdecydowanych działań w stosunku do dłużników, którzy opóźniają się z zapłatą.
Oprócz możliwości dochodzenia swoich praw w postępowaniu sądowym ustawodawca poszerzył również kompetencje Prezesa UOKiKU o postępowania w sprawie tzw. zatorów płatniczych. Procedura ma na celu ochronę mikro- i małych przedsiębiorców przed skutkami opóźnionych płatności.
Dochodzenie należności na własną rękę bywa czasochłonne, a przede wszystkim wymaga znajomości obowiązujących przepisów i praktyki sądowej. Dlatego tak ważne jest korzystanie z pomocy kancelarii prawnej z wieloletnim doświadczeniem w odzyskiwaniu długów.
Kiedy można windykować należność z faktury?
Warto pamiętać, że windykować można dopiero fakturę, która stała się wymagalna, co oznacza, że upłynął jej termin płatności. W doktrynie wymagalność definiuje się jako możliwość dochodzenia spełnienia świadczenia za pomocą środków przymusu państwowego.
Jeśli strony umówiły się, że realizacja płatności za usługę nastąpi do dnia 15 maja, to skierowanie powództwa do sądu przed tym terminem daje przeciwnikowi szansę na podniesienie zarzutu przedwczesności powództwa, co w praktyce skutkuje oddaleniem żądania.
Należy jednak podkreślić, że możliwość realizowania swoich uprawnień przez dłużnika zawsze jest ograniczone terminem, którego długość jest ściśle związana z rodzajem wykonywanych prac. Faktury należy dochodzić przed upływem terminu przedawnienia, inaczej dłużnik staje się uprawniony do podniesienia zarzutu przedawnienia, a wierzyciel traci możliwość odzyskania pieniędzy.
Czy przedsiębiorca musi wskazać na fakturze termin płatności?
Obowiązujące przepisy nie nakazują umieszczania na fakturze terminu płatności za towar lub usługę. Najczęściej tę kwestię będzie regulowała umowa zawarta między stronami (np. postanowienie, zgodnie z którym zapłata nastąpi w terminie 14 dni od dnia otrzymania faktury przez zamawiającego).
Jeżeli umowa nie wprowadza terminu zapłaty, zastosowanie znajdzie ogólna regulacja z art. 455 k.c., zgodnie z którą dłużnik powinien spełnić świadczenie pieniężne w terminie wynikającym:
- z właściwości zobowiązania;
- z wezwania do zapłaty.
Jednocześnie ważne jest, aby wierzyciel poprawnie wyliczył termin wymagalności świadczenia. Stosownie do art. 111 §2 k.c. jeżeli początkiem terminu oznaczonego w dniach jest pewne zdarzenie, nie uwzględnia się przy obliczaniu terminu dnia, kiedy to zdarzenie nastąpiło. Jeśli więc wierzyciel wystawił fakturę z dniem 10 marca i 14-dniowym terminem płatności to wymagalność roszczenia nastąpi 24 marca, a nie 23 marca.
Jak wygląda przykładowy proces windykacji należności z faktur?
Windykacja faktury to kilkuetapowy proces i bardzo często niezbędna okazuje się pomoc ekspertów, którzy zadbają o dochowanie niezbędnych formalności. Jak wygląda windykacja długów w praktyce?
Postępowanie polubowne
Pierwszym etapem windykacji powinno być zawsze wezwanie dłużnika do dobrowolnego spełnienia świadczenia. Czasami okazuje się, że zwykłe wezwanie do zapłaty wystarczy, aby wierzyciel nie musiał kierować sprawy na drogę postępowania sądowego. Zgodnie z przepisami proceduralnymi i art. 187 §1 pkt 3 k.p.c. polubowna próba rozstrzygnięcia sporu jest również jednym z warunków skuteczności późniejszego powództwa. Jej brak stanowi brak formalny pozwu. Kluczowe elementy wezwania do zapłaty obejmują:
- wskazanie stron stosunku prawnego;
- sprecyzowanie roszczeń objętych żądaniem (np. numery konkretnych faktur) wraz ze wskazaniem kwot oraz odsetek;
- określenie terminu oraz sposobu płatności (np. na podany w umowie numer rachunku bankowego);
- wskazanie skutków braku terminowej płatności (zwykle będzie to skierowanie sprawy do sądu).
Wezwanie do zapłaty powinno być podpisane i doręczone dłużnikowi. Przepisy nie nakazują wierzycielowi wyboru operatora wyznaczonego (Poczta Polska S.A.). Z równą skutecznością wierzyciel może opatrzeć dokument podpisem kwalifikowanym i wysłać go mailem na adres dłużnika/
Postępowanie sądowe
W przypadku, kiedy dłużnik pomimo wezwania nie uregulował zadłużenia, wierzyciel powinien skierować sprawę na drogę postępowania sądowego. Windykacja należności z faktury daje możliwość skorzystania z przyspieszonych postępowań cywilnych, co znacząco skraca czas niezbędny do wydania nakazu zapłaty.
Na tym etapie pomoc profesjonalnego pełnomocnika obejmuje nie tylko przygotowanie pozwu, ale również monitorowanie przebiegu sprawy i reprezentacja klienta przed sądem na wypadek złożenia przez dłużnika sprzeciwu lub zarzutów. W takim przypadku sprawa trafia do rozpoznania w trybie zwyczajnym, co wiąże się z możliwością powoływania szeregu dowodów, w tym:
- zeznań świadków;
- opinii biegłych;
- dowodów z dokumentów.
Skuteczna windykacja na etapie sądowym wymaga doskonałej znajomości przepisów i opracowania strategii działania tak, aby uprzedzić działania przeciwnika procesowego. Warto pamiętać, że w razie wydania przez sąd wyroku wskutek rozpoznania sprzeciwu lub zarzutów każda ze stron ma prawo do złożenia apelacji.
Choć przepisy nie nakładają obowiązku zachowania przymusu adwokackiego, w praktyce sporządzenie środka zaskarżenia zleca się doświadczonym prawnikom, którzy potrafią dostrzec uchybienia w działaniu sądu pierwszej instancji i wykorzystać je do obalenia niekorzystnego judykatu.
Egzekucja komornicza
Po uzyskaniu tytułu egzekucyjnego i nadaniu mu przez sąd klauzuli wykonalności wierzyciel ma prawo skierować wniosek o wszczęcie egzekucji do komornika. Choć windykacja komornicza w dużej mierze jest realizowana samodzielnie przez komornika, wierzyciel nadal ma pewien wpływ na jej przebieg. Dotyczy to przede wszystkim:
- wyboru komornika (przepisy nakładają w tym zakresie pewne ograniczenia);
- wskazania sposobów egzekucji;
- monitorowania czynności podejmowanych przez komornika i wnoszenia skargi w razie dostrzeżenia nieprawidłowości.
Czas trwania postępowania jest uzależniony w dużej mierze od sposobów działania przyjętych przez komornika. Zajęcie komornicze środków na kontach bankowych może trwać kilka dni. Egzekucja z nieruchomości lub statku morskiego nawet kilka lub kilkanaście miesięcy. Działająca skutecznie kancelaria może skrócić ten proces do niezbędnego minimum.
Czy egzekucja należności od zagranicznego kontrahenta jest możliwa?
Polscy przedsiębiorcy, którzy prowadzą biznes angażujący kontrahentów z innych państw często obawiają się, że egzekucja długu zagranicznego jest niemożliwa. W rzeczywistości jednak kraje wchodzące w skład Unii Europejskiej opracowały skuteczne mechanizmy dochodzenia wierzytelności w obrębie Wspólnoty.
Podstawowym narzędziem pozwalającym na sprawną windykację zagranicznego długu jest Europejski Nakaz Zapłaty. Został on uregulowany w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 roku nr 1896/2006. Ustalenie właściwości sądu następuje na podstawie przepisów rozporządzenia nr 1215/2012 w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych, tzw. Bruksela I.
Przykład:
Polska spółka zajmująca się montażem paneli PV przyjęła do wykonania prace montażowe na terenie Francji. Zleceniodawca była firma z siedzibą we Włoszech. Zgodnie z art. 7 pkt 1a rozporządzenia Bruksela I pozew należy skierować do sądu we Francji, ponieważ tam miało miejsce wykonanie umowy.
Weryfikując pozew i żądanie wydania Europejskiego Nakazu Zapłaty, sąd zagraniczny bada przede wszystkim formalną poprawność złożonego pisma procesowego oraz zasadność roszczenia. Pozew składa się na specjalnie w tym celu zaprojektowanym formularzu.
Egzekucja zagranicznych długów może trwać nieco dłużej niż analogiczne działania w Polsce. Jest to uzależnione od stopnia biurokratyzacji danego systemu oraz sprawności działania wymiaru sprawiedliwości.
Wierzyciel, który usiłuje zlokalizować dłużnika może wnioskować do sądu, który wydał wyrok o wydanie Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego. Taki dokument może dotyczyć wyłącznie roszczeń bezspornych i można go skierować do komornika w dowolnym państwie członkowskim. Nie ma potrzeby ubiegania się w tym przypadku o klauzulę wykonalności.
Nieco inaczej wygląda egzekucja długu z państwa trzeciego, które nie należy do UE. W takie sytuacji ustalenie właściwości sądu nie zawsze będzie proste. Niezbędne może okazać się sięgnięcie do Konwencji z Lugano o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych. Warto jednak pamiętać, że Stany Zjednoczone nie są jej stroną. W tym przypadku warto pamiętać o dokumentacji umów o wartości powyżej 500 USD (zgodnie z §2-201 Uniform Commercial Code).
Brak wspólnych regulacji sprawia, że najefektywniejszym rozwiązaniem będzie skorzystanie z pomocy polskiej kancelarii, która współpracuje z lokalnymi prawnikami.
Marcin Staniszewski
Kancelaria Prawna RPMS Staniszewski & Wspólnicy
