Prawo wspólnika do zysku spółki jest jednym z elementarnych przywilejów, co do których przyjmuje się, że nie mogą zostać wyłączone przez umowę spółki. Przysługuje ono nie tylko w spółce jawnej, ale także działającej na podobnych zasadach spółce komandytowej. Co warto wiedzieć o roszczeniu komandytariusza o wypłatę zysku?
Kiedy komandytariusz może żądać wypłaty zysku od spółki?
Materialnoprawną podstawą żądania jest art. 52 k.s.h. w zw. z art. 103 k.s.h. Zgodnie z brzmieniem art. 52 k.s.h. wspólnik może żądać podziału i wypłaty zysku z końcem każdego roku obrotowego, chyba że spółka odniosła stratę, a udział kapitałowy wspólnika został uszczuplony. W takiej sytuacji w pierwszej kolejności zysk przeznacza się na uzupełnienie udziału. Do wypłaty zysku nie jest niezbędne podjęcie uchwały przez wspólników tak, ja ma to miejsce w spółkach kapitałowych.
O tym czy spółka poniosła zysk czy stratę decydują wyniki sprawozdania finansowego, więc to ono będzie de facto decydowało czy komandytariusz może skorzystać z uprawnienia.
Co z wymagalnością roszczenia komandytariusza?
Przyjmuje się, że komandytariusz może zgłosić swoje żądanie po zakończeniu roku obrotowego, czyli roku kalendarzowego lub kolejnych 12 miesięcy następujących po sobie dla celów podatkowych. Zgodnie z ustawą o rachunkowości (art. 3 ust. 1 pkt 9) rok obrotowy powinna określać umowa spółki.
Ustawodawca nie precyzuje, w jakim czasie spółka powinna spełnić żądanie komandytariusza, zatem niezbędne jest odwołanie się do ogólnych zasad spełniania zobowiązań. Stosownie do art. 455 k.c. w sytuacji, kiedy termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania.
Pojęcie „niezwłocznie” należy rozumieć jako bez nieuzasadnionej zwłoki. W pierwszej kolejności spółka musi sporządzić sprawozdanie finansowe. Przepisy ustawy rachunkowości nakazują sporządzić sprawozdanie nie później niż w terminie 3 miesięcy od dnia bilansowego, a zatwierdzić nie później niż 6 miesięcy od dnia bilansowego (odpowiednio art. 52 ust. 1 oraz 53 ust. 1 ustawy o rachunkowości).
O wymagalność roszczenia można więc mówić wraz z upływem terminu do zatwierdzenia sprawozdania. Dopiero w sytuacji, kiedy spółka komandytowa nie zdąży sporządzić i zatwierdzić dokumentu w podanych terminach, komandytariusz ma prawo wezwać ją do wypłaty zysku. Inaczej żądnie będzie przedwczesne.
Jak dochodzić swojego roszczenia przed sądem?
W pozwie o wypłatę zysku należy przede wszystkim prawidłowo oznaczyć strony sporu. Powodem będzie komandytariusz, pozwanym zaś – spółka komandytowa.
Wspólnik dochodzący wypłaty zysku musi też udowodnić swoje żądanie. W pierwszej kolejności powinien wykazać zasady podziału zysku (zwykle na podstawie pisemnej umowy spółki), w dalszej potwierdzić, że spółka rzeczywiście powinna podzielić się zyskiem. Jeżeli komandytariusz nie zgadza się z treścią sprawozdania, powinien złożyć wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego rewidenta, który zbada poprawność i rzetelność przeprowadzonych kalkulacji.
Z kolei spółka, która dąży do oddalenia powództwa, powinna wykazać, że sprawozdanie zostało sporządzone prawidłowo, a wspólnik otrzymał należną mu część zysku. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że w toku procesu sąd ocenia także prawidłowość realizacji obowiązków ciążących na spółce. Jeżeli okaże się, że sporządziła ona sprawozdanie w sposób nierzetelny, niestaranny lub błędny, takie okoliczności stawiają pozwanego w niekorzystnym świetle.
Sam pozew należy kierować do sądu według zasad ogólnych – zarówno właściwość rzeczową, jak i miejscową określają zasady kodeksu postępowania cywilnego. Roszczenia majątkowe, których wysokość nie przekracza 75 tysięcy złotych zgodnie z art. 17 pkt 4 k.p.c. rozpoznają sądy rejonowe, powyżej tej kwoty, sądy okręgowe. Właściwość miejscową sądu określa siedziba spółki.
Prowadzenie postępowania sądowego wiąże się z obowiązkiem wyłożenia opłat na pokrycie kosztów procesu – niezbędne będzie uiszczenie opłaty od pozwu, być może również zaliczki na poczet opinii sporządzanej przez biegłego. W razie przegranej przed sądem pierwszej instancji pojawią się też koszty postępowania apelacyjnego oraz ewentualne koszty zastępstwa procesowego należne drugiej stronie, o ile była reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika.
W jakim terminie przedawnia się roszczenie komandytariusza o wypłatę zysku?
Choć mogłoby się wydawać, że przedawnienie roszczenia komandytariusza względem spółki o wypłatę zysku zawsze będzie miało związek z działalnością gospodarczą, Sąd Najwyższy w jednej z najnowszych uchwał zajął odmienne stanowisko (vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2023 rok, sygn. III CZP 98/22). Skład orzekający wskazał, że nie można z samego faktu przynależności komandytariusza do spółki wywodzić statusu wspólnika jako przedsiębiorcy, jeżeli nie prowadzi on działalności poza uczestnictwem w spółce. Oczywiście wspólnik może być przedsiębiorcą niezależnie od swojego statusu wspólnika w spółce, ale taki biznes wcale nie musi pokrywać się zakresem z działalnością jednostki organizacyjnej
W takiej sytuacji nie można uznać roszczenia o wypłatę zysku za związane z prowadzeniem działalności gospodarczej w świetle art. 118 k.c., a co za tym idzie, termin przedawnienia jest 6-letni, a nie 3-letni.
Wydłużenie terminu na dochodzenie roszczenia to ulga dla komandytariuszy. Warto jednak pamiętać, że termin przedawnienia biegnie od dnia następującym po dniu zatwierdzenia sprawozdania. Upływ ustawowego, 6-letniego terminu spowoduje, że dochodzenie swoich należności będzie niemożliwe.
Wspólnicy spółek komandytowych powinni pamiętać o przysługujących im uprawnieniach, ale samodzielne dochodzenie swoich interesów nie jest proste. W razie wątpliwości co do interpretacji obowiązujących przepisów warto skorzystać ze wsparcia kancelarii z praktyką w zakresie prawa spółek.
Marcin Staniszewski Kancelaria Prawna RPMS Staniszewski & Wspólnicy
