Naruszenie praw własności intelektualnej powinno być traktowane tak samo, jak dokonanie fizycznej kradzieży w przedsiębiorstwie. Warto pamiętać, że prawa ochronne do znaków towarowych są ważną częścią know-how firmy. Często to właśnie ten element decyduje o jej rynkowym sukcesie, dlatego warto go skutecznie chronić. Czego możemy żądać od osoby, która narusza nasze prawa? Jak bronić się przed tego typu sytuacjami? Wyjaśniamy!
Istota ochrony własności znaków towarowych
Prawa własności intelektualnej odgrywają ważną rolę w większości współczesnych branż. Wszelkiego rodzaju znaki towarowe, patenty i wzory przemysłowe mogą być wręcz kluczowe dla sukcesu danej firmy. Niejednokrotnie to one decydują o jej rozwoju technologicznym, innowacyjności czy rozpoznawalności. Na szczęście w polskim systemie prawnym znaki towarowe uznaje się za dobro niematerialne, chronione na podstawie przepisów Ustawy z dnia 20 czerwca 2000 roku Prawo własności przemysłowej.
Prawa własności przemysłowej są niezwykle ważne z perspektywy przedsiębiorstw. W większości przypadków przesądzają o możliwości prowadzenia danego biznesu, jego rozwoju lub wykorzystywaniu wizerunku firmy. Natomiast nieuprawnione użycie znaku może mieć daleko idące, negatywne konsekwencje, takie jak naruszenie reputacji przedsiębiorcy lub poniesienie określonej straty finansowej.
Metody ochrony przed naruszeniami
W zakresie ochrony praw własności przemysłowej, zwłaszcza w przypadku prawa ochronnego do znaków towarowych, stosuje się znane polskie przysłowie: lepiej zapobiegać niż leczyć. Mimo iż w polskim prawie znajdziemy wiele narzędzi, które pozwalają dochodzić praw od osób wykorzystujących znaki towarowe bez umocowania, to stając się właścicielem danego znaku, warto zadbać o rozwiązania prewencyjne. W ten sposób zabezpieczymy swoją własność przed potencjalnymi naruszeniami.
Zastrzeżenie znaku towarowego to jedyny sposób, aby uzyskać pełną ochronę. Ze względu na szerokie pole do nadużyć, prawa własności przemysłowej muszą być zgłoszone do odpowiedniego rejestru. Dzięki rejestracji prawo ochronne do znaku towarowego przysługuje wyłącznie jego twórcy. Może on dysponować znakiem i pobierać wynagrodzenie na jego wykorzystywanie.
Według art. 153 Prawa własności przemysłowej, przez uzyskanie prawa ochronnego nabywa się prawo wyłącznego używania znaku towarowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Udzielenie prawa ochronnego na znak towarowy jest stwierdzane przez wydanie świadectwa ochronnego na znak towarowy.
Zanim przystąpimy do procedury rejestracji, musimy zastanowić się nad zakresem i skalą użytkowania znaku. Jeśli chcemy prowadzić działalność poza granicami kraju i tam posługiwać się danym znakiem, musimy przeprowadzić procedurę rejestracji w trybie właściwym dla krajów członkowskich Unii Europejskiej, czyli przed EUIPO – Urzędem Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej. Druga opcja to rejestracja przed WIPO (Światową Organizacją Własności Intelektualnej) w trybie międzynarodowym.
W Polsce natomiast za rejestrację znaków towarowych odpowiada Urząd Patentowy. Jego funkcją jest dbanie o to, aby zgłoszone znaki charakteryzowała wymagana oryginalność i aby nie naruszały praw pozostałych podmiotów.
Czego można żądać od osoby, która naruszyła prawa do znaku?
W czasach globalizacji i powszechnego dostępu do sieci, trudno uniknąć przypadków naruszenia praw własności intelektualnej przez podmioty trzecie. Oszuści działają na różne sposoby, m.in. podając się za właścicieli znaków towarowych. Ponadto wykorzystują je do swoich celów, czerpią z nich zyski i profity, a jednocześnie działają na niekorzyść prawowitego właściciela.
Właśnie dlatego tak istotne jest baczne obserwowanie konkurencji. Zdarza się bowiem, że inny podmiot wykorzysta prawa należące do innego przedsiębiorcy nie po to, aby czerpać z tego korzyści, ale po to, aby mu zaszkodzić.
A co zrobić w sytuacji, w której dojdzie do naruszenia? Po pierwsze trzeba zabezpieczyć dowody, które wskazują, że nieupoważniony podmiot skorzystał ze znaku w sposób nieuprawniony. Możemy również skierować sprawę do sądu. Niestety często bywa tak, że w wyniku nieuprawnionego działania właściciel znaku towarowego doświadcza szkody majątkowej. A według obowiązującego prawa, w sytuacji doświadczenia naruszenia praw ochronnych do znaku towarowego można dochodzić roszczeń (zgodnie z art. 296 Prawa własności przemysłowej).
Według ww. przepisu, podmiotami legitymowanymi do dochodzenia roszczeń są:
- uprawniony lub współuprawniony z tytułu prawa ochronnego na znak towarowy,
- licencjobiorca,
- podmioty, na rzecz których ustanowiono zastaw lub użytkowanie na prawie ochronnym do znaku towarowego.
Można żądać:
Zaniechania naruszenia
Zaniechania naruszenia można domagać się wtedy, gdy mamy już do niego doszło, a także wówczas, gdy tylko poweźmiemy informację o tym, że do naruszenia może dopiero dojść. W tym drugim przypadku ograniczymy negatywne skutki i zahamujemy powstawanie kolejnych szkód. Będzie to więc pierwsza czynność, której możemy wymagać od podmiotu naruszającego nasze prawa, gdyż skutkuje przerwaniem stanu naruszenia.
Warto zaznaczyć, że naruszenia w zakresie praw do znaków towarowych nie zawsze są popełniane umyślnie. Niektórzy przedsiębiorcy nie dochowują należytej staranności i nie sprawdzają w rejestrze, czy mogą posługiwać się danym znakiem towarowym. Wtedy nie trzeba wykazywać zawinienia po ich stronie, tylko można oczekiwać, że po wezwaniu do zaprzestania będą gotowi zaniechać naruszenia. Zwłaszcza że według Ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji używanie cudzego znaku jest równoznaczne z wprowadzaniem konsumentów w błąd.
Wydania uzyskanych korzyści
Gdy w wyniku bezprawnego korzystania ze znaku towarowego dana osoba wejdzie w posiadanie jakichkolwiek korzyści, będzie zobowiązana do ich wydania prawowitemu właścicielowi znaku. Według przepisów ustawy Prawo własności przemysłowej wyłącznie właściciel prawa może nim dysponować, pobierać za niego wynagrodzenie i decydować, w jaki sposób oznaczenie będzie wykorzystywane. Jeśli nieuprawniony mógłby zachować nabyte korzyści, zasada ta zostałaby zaburzona.
Usunięcia skutków naruszenia
Jeśli już doszło do naruszenia, co spowodowało skutki dla prawowitego właściciela praw, należy wytoczyć powództwo w zakresie usunięcia skutków naruszenia. Takie powództwo często łączy się z powództwem o zaniechanie naruszenia. Wówczas naruszający jest zobowiązany zarówno do zaprzestania określonych czynności, jak i do podjęcia działań zmierzających do przywrócenia stanu posiadania do stanu sprzed naruszenia.
Naprawienia szkody
Zgodnie z logiką, roszczenie o naprawienie szkody jest możliwe wtedy, gdy szkoda faktycznie wystąpiła. Takie pojęcie oznacza tutaj pewnego rodzaju stratę lub krzywdę. Co więcej, wytoczenie powództwa w zakresie naprawy szkody spowodowanej naruszeniem praw własności intelektualnej sprawia, że to na właścicielu spoczywa ciężar dowodowy.
Uprawniony musi więc wykazać, że w ramach naruszenia doszło do realnej szkody. Nie wystarczy wskazać, że potencjalnie mogłaby zaistnieć. Później trzeba dowieść, że powstała szkoda stanowi naturalne następstwo konkretnego naruszenia, czyli wykazać związek przyczynowo-skutkowy między wystąpieniem naruszenia a powstaniem szkody.
Jeśli sąd uzna, że taki związek zaistniał, naruszający prawo będzie zobowiązany do podjęcia czynności (zazwyczaj zapłaty sumy pieniężnej), które umożliwią pokrycie straty poniesionej przez właściciela znaku towarowego.
Według przepisów ustawy Prawo własności przemysłowej można dochodzić naprawy szkody na zasadach ogólnych lub poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej opłacie licencyjnej albo innego stosownego wynagrodzenia, które w momencie ich dochodzenia byłyby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na użycie znaku towarowego.
Oprócz wskazanych wyżej sposobów zaspokojenia roszczeń z tytułu naruszenia prawa ochronnego do znaku towarowego sąd na podstawie artykułu 296 ust. 1 w związku z artykułem 287 ust. 2 i 3 Prawa własności przemysłowej może również:
- orzec, na wniosek uprawnionego, o podaniu do publicznej wiadomości części albo całości orzeczenia lub informacji o orzeczeniu, w sposób i w zakresie określonym przez sąd,
- nakazać osobie, która naruszyła znak towarowy, na jej wniosek, w przypadku gdy naruszenie jest niezawinione, zapłatę stosownej sumy pieniężnej na rzecz uprawnionego, jeżeli zaniechanie naruszania lub orzeczenie byłyby dla osoby naruszającej niewspółmiernie dotkliwe, a zapłata stosownej sumy pieniężnej należycie uwzględnia interesy uprawnionego.
Jaka jest odpowiedzialność karna naruszyciela?
Zgodnie z ustawą Prawo własności przemysłowej, osobę naruszającą prawo ochronne do znaku można pociągnąć także do odpowiedzialności karnej. Warto przy tym pamiętać, że odpowiedzialność karna i cywilna nie wykluczają się wzajemnie. W przepisach karnych ujętych w ustawie Prawo własności przemysłowej czyny, za które można pociągnąć do odpowiedzialności karnej, to:
- przywłaszczenie cudzego autorstwa,
- oznaczanie towarów podrobionym znakiem towarowym,
- niezgodnie z prawdą posługiwanie się informacjami o istnieniu ochrony prawnej,
- wprowadzenie do obrotu towarów z fałszywym wyróżnikiem.
Podsumowanie
Według obowiązującego prawa, właściciele praw autorskich i praw ochronnych do znaków towarowych mogą skorzystać z szeregu narzędzi, które pozwalają bronić się przed naruszeniami. Zdecydowanie warto z nich korzystać – zwłaszcza że wytworzenie i zapewnienie ochrony własności intelektualnej wiąże się z kosztami. Z kolei jej naruszenie może powodować poważne, potencjalne szkody.
W dalszej perspektywie natychmiastowa i konsekwentna reakcja przynosi właścicielowi wiele korzyści.
