W analizach przedstawionych w ubiegłym toku (por. MAKROmapy z 17.05.2021 i 14.06.2021) postawiliśmy hipotezę, że w 2020 r. nastąpiła geograficzna reorientacja procesu produkcji przez globalne przedsiębiorstwa europejskie, m.in. w celu zwiększenia bezpieczeństwa łańcuchów dostaw.
Reorientacja ta byłaby korzystna dla polskich przedsiębiorstw, które zwiększyłyby sprzedaż do dotychczasowych klientów lub nowych odbiorców, np. poprzez częściowe przejmowanie roli dostawcy komponentów/materiałów od przedsiębiorstw zlokalizowanych dotychczas w innych krajach. Częściowym wsparciem dla postawionej hipotezy był odnotowany w 2020 r. wzrost udziału eksportu towarów z Polski w globalnym eksporcie, który wskazywał na przewagi konkurencyjne Polski względem innych krajów. Te przewagi nie ograniczały się wyłącznie do przesunięć w łańcuchach dostaw na korzyść Polski i wzrostu jej roli jako dostawcy komponentów i surowców, ale również pozwoliły na zdobywanie nowych rynków w zakresie produkcji dóbr finalnych (kapitałowych i konsumpcyjnych) w 2020 r. Poniższa analiza wpisuje się tę tematykę, próbując odpowiedzieć na pytanie, czy Polska korzystała na reorientacji geograficznej łańcuchów dostaw również w 2021 r. Tym razem patrzymy na to zagadnienie przez pryzmat rosnących zapasów.
Można oczekiwać, że jeśli mielibyśmy do czynienia z dalszą reorientacją geograficzną łańcuchów dostaw do Polski, to obserwowalibyśmy jednocześnie rosnący popyt na powierzchnię magazynową. Byłby on związany z koniecznością utrzymywania wyższego poziomu zapasów koniecznego dla zapewnienia trwale wyższej produkcji. Dane firmy JLL sygnalizują, że tak było. W 2020 r. obserwowaliśmy bowiem znaczący wzrost inwestycji na rynku magazynowym (o 78,2% r/r), a w 2021 r. zwiększyły się one o kolejne 8,1% r/r.
Tendencje wskazujące na znaczące zwiększenie zapasów w przedsiębiorstwach widoczne są również w danych makroekonomicznych
Według danych GUS, wkład zapasów do wzrostu PKB odnotowywał w 2021 r. rekordowo wysokie wartości (por. MAKROpuls z 31.01.2022). Szacujemy, że w okresie I-III kw. 2021 r. wzrost zapasów podbił Należy jednak pamiętać, że rosnące zapotrzebowanie na powierzchnię magazynową nie musi w sposób jednoznaczny wskazywać na relokację łańcuchów dostaw do Polski. Może być ono związane po prostu ze zwiększoną aktywnością w warunkach szybkiego wzrostu PKB w 2021 r., co potwierdza również struktura wykorzystania nowej powierzchni magazynowej w okresie 2019-2022.
Wykorzystanie powierzchni przez sektor produkcji i sektor logistyczny, czyli takie, które można częściowo powiązać z relokacją łańcuchów dostaw zwiększyło się w ciągu ostatnich dwóch lat. Wzrost ten był znaczący, jednak mniejszy niż zwiększenie wykorzystania powierzchni przez sieci handlowe. Taka tendencja jest najprawdopodobniej wynikiem rosnącej popularności zakupów przez Internet w trakcie pandemii, co potwierdzają wyniki badania koniunktury NBP. Zgodnie z „Szybkim Monitoringiem”, z powodu wzrostu sprzedaży przez Internet wzrosło zapotrzebowanie na nowoczesne powierzchnie magazynowe, które umożliwiają sprawne przepakowanie i konfekcjonowanie produktów oraz ich szybką dostawę do klienta. W związku z tym znacznie poszerzono zasób nieruchomości magazynowych, w tym tych położonych blisko miast wojewódzkich.
Podsumowując, na podstawie danych dotyczących rosnącej powierzchni magazynowej nie możemy zweryfikować hipotezy o przejmowaniu przez polskie firmy roli poddostawców od innych krajów. Jej wzrost mógł być zarówno powiązany z przesunięciami w łańcuchach dostaw, jak również wzrostem zapasów wynikającym z obsługi bieżących klientów.
Podobnie, dane z bazy PONT Info nie wskazują, iż wzrost zapasów jest jednoznacznie powiązany z relokacją procesu produkcji
Informacje w tej bazie danych oparte są na pełnych, oficjalnych danych GUS zawartych w sprawozdaniach F-01 wypełnianych przez przedsiębiorstwa zatrudniające co najmniej 50 osób, reprezentujące poszczególne działy gospodarki. Na wykresie przedstawiliśmy strukturę poziomu zapasów w przetwórstwie przemysłowym (dane za pierwsze trzy kwartały każdego roku). Poziom zapasów silnie wzrósł w okresie I-III kw. 2021 r. (o 28% w porównaniu do analogicznego okresu 2020 r.).
Jednakże należy zwrócić uwagę, że każda składowa zapasów poza towarami (czyli produktami gotowymi przeznaczonymi do odsprzedaży) rosła w podobnym tempie ok. 25-30% r/r. Tym samym, wzrost zapasów ma szeroki zakres i dotyczy zarówno materiałów, półproduktów i produktów gotowych. W związku z tym nie można w tych danych jednoznacznie wyizolować tendencji do wzrostu zapasów, które byłby podyktowany reorientacją geograficzną łańcuchów dostaw.
Biorąc pod uwagę zarysowane powyżej tendencje, trudno jest jednoznacznie wskazać w danych o zapasach informacje, które wskazywałyby na wyraźnie zarysowany proces reorientacji łańcuchów dostaw do Polski. Prawdopodobnie jest to jeden z czynników wspierających narastanie zapasów, jednak nie stanowi on dominującej siły tego procesu. Zgodnie z badaniami NBP i raportami PMI, ważnym argumentem na rzecz zwiększania poziomu zapasów była ochrona przed oczekiwanym wzrostem cen materiałów i komponentów, dążenie do zapewnienia ciągłości dostaw w warunkach zaburzeń łańcuchów dostaw, jak również zwiększenie bufora zapasów na wypadek zwiększonego popytu w warunkach ożywienia gospodarczego.
Na chwilę obecną nie jesteśmy zatem jednoznacznie potwierdzić hipotezy o relokacji łańcuchów dostaw do Polski w 2021 r. Takie tendencje, obserwowane w 2020 r., zapewne były kontynuowane również w ub. r. jednak ze względu na mnogość czynników wpływających obecnie na wzrost zapasów, nie jest możliwe ich wyizolowanie za pomocą dostępnych danych. W kolejnej MAKROmapie podejmiemy ponowną próbę weryfikacji hipotezy dotyczącej procesu reorientacji łańcuchów dostaw do Polski na podstawie danych o handlu międzynarodowym.
