Pump and dump, czyli schemat manipulowania ceną instrumentów finansowych, jest dość powszechny na rynku kryptowalut. Sprzyja temu wiele czynników, takich jak m.in. jego niemal całkowicie nieregulowany charakter, mnogość ośrodków obrotu oraz samych instrumentów o niskiej płynności, których notowania można podbić relatywnie niskim kosztem, w porównaniu do pozostałych rynków. Dzięki temu rynek kryptowalut wydaje się idealny do organizowania pump and dump bez ponoszenia wysokiego ryzyka.
Jak wynika z niedawno opublikowanej pracy naukowej analizującej nieuczciwe schematy pompowania ceny na rynku kryptowalut, manipulacje tego typu są powszechne. Co więcej, pump and dump są również szkodliwe dla rynku, w tym zwłaszcza dla płynności i późniejszej ceny konkretnego instrumentu. Badacze przeanalizowali również przebieg wielu pump and dump, dostrzegając w nich konkretne prawidłowości. Praca zajmuje się również motywacją uczestników rynku do brania udziału w tak ryzykownych manipulacjach cenowych z punktu widzenia psychologii inwestowania.
Na czym polegają pump and dump?
Praca naukowa zatytułowana „Cryptocurrency Pump-and-Dump Schemes” została opublikowana przez trzech ekonomistów z Uniwersytetów we Florydzie oraz Princeton i jest pierwszym akademickim opracowaniem tematu w dość wąskim zakresie rynku walut cyfrowych.
Pump and dump jest formą rynkowej manipulacji, polegającej na sztucznym podbijaniu ceny, poprzez masowe i dynamiczne nabywanie konkretnego instrumentu po to, aby sprzedać go po znacznie wyższej cenie od kursu zakupu. W momencie, w którym cena przestaje być „pompowana”, dochodzi do gwałtownej aktywacji popytu, która sprawia, że cena spada, niejednokrotnie szybciej niż rosła, tym samym pozostawiając wielu inwestorów ze stratami. Na tego typu schematy podatne są m.in. spółki akcyjne z niewielka kapitalizacją rynkową, czy właśnie kryptowaluty lub tokeny o niskiej płynności. Pump and dump jest uznawany za nielegalny na rynkach regulowanych, co po raz pierwszy zaczął kontrolować amerykański regulator SEC. Na rynku kryptowalut, ze względu na jego rozproszoną i międzynarodową strukturę, trudno o podobne regulacje, stąd też to same giełdy kryptowalut jako jedyne są w stanie pośrednio zapobiegać występowaniu tego typu manipulacji. Dla przykładu, giełda Bittrex oficjalnie zakazała „pompowania” cen na swojej platformie jeszcze we wrześniu zeszłego roku.
Co ciekawe, wg badaczy pump and dump na rynku kryptowalut w istotny sposób różnią się od tych znanych z tradycyjnych rynków. Podczas gdy „pompowanie” na rynku akcyjnym odbywa się najczęściej poprzez rozpowszechnienie nieprawdziwej, bądź zmanipulowanej informacji, na rynku kryptowalut opiera się na działaniu zorganizowanych, mniej lub bardziej dostępnych, darmwoych lub płatnych, grup tworzonych głównie na szyfrowanym komunikatorze Telegram. W grupach tego typu najczęściej podawana jest data, dokładny czas i giełda, na której zostanie dokonany pump and dump. Do ostatniej chwili nie zostaje podany jednak instrument, który będzie przedmiotem manipulacji cenowej.
Co więcej, pump and dump na rynku akcyjnym może trwać nawet wiele miesięcy ze względu na jego regulowany charakter, wymuszający ostrożność manipulujących. Na rynku kryptowalut zasadniczy ruch wzrostowy i spadkowy przy pump and dump trwa najczęściej od kilku do kilkunastu minut.
Czytaj także: Grupy pump and dump zarobiły ponad 800 mln dolarów na manipulacji rynku kryptowalut
20 sekund na zysk
Badacze przeprowadzili analizę ponad pięciuset pump and dump, które miały miejsce na rynku kryptowalut w ciągu ostatnich dwunastu miesięcy. Pozwoliło to na zebranie odpowiedniej ilości danych do wyciągnięcia konkretnych wniosków oraz przytoczenia interesujących danych statystycznych.
Statystyczny wzrost danego instrumentu podczas pump and dump trwa jedynie 70 sekund. W tym czasie wolumen obrotu wzrasta niemal 150-krotnie. Po tym czasie większość przeanalizowanych pump and dump rozpoczynała spadki, co pokazuje że do osiągnięcia profitu konieczny jest duży refleks. Ze statystycznego punktu widzenia, jedynie uczestnicy, którzy zareagowali na pump and dump w ciągu 20 sekund od jego ogłoszenia są w stanie uzyskać dodatnią stopę zwrotu. Oznacza to, że tuż po zakupieniu tokenów powinien on od razu wystawić rynkową ofertę sprzedaży, aby zdążyć zrobić to po odpowiednio wysokiej cenie. Często w takich przypadkach brakuje płynności ze względu na to, że „pompowane” instrumenty nie powinny być zbyt popularne i wysoko kapitalizowane. Z tego tez powodu pump and dump przeprowadza się na dużych giełdach z odpowiednio wysoką płynnością, którym przewodzi Binance.
Z analizy w pracy naukowej „Cryptocurrency Pump-and-Dump Schemes” wynika również, że inwestor, który zakupił dany instrument pomiędzy pierwszymi 10 i 20 sekundami od ogłoszenia pump and dump, a następnie sprzedał go dopiero po minucie, tracił średnio 0,72% zainwestowanych środków (najczęściej w bitcoinie).
Co więcej, inwestor który dokona zakupu konkretnego tokenu w minutę po ogłoszeniu pump and dump, poniesie stratę wynoszącą przynajmniej 1%, bez względu na to jak szybko odsprzeda zakupiony instrument.
Co zrozumiałe, instrumenty które są przedmiotem pump and dump notują zauważalny wzrost wolumenu popytowego na kilka minut przed ogłoszeniem „pompowania”, co pokazuje że właściciele grup na Telegramie z oczywistych względów dokonują zakupu wcześniej, po najniższych cenach, statystycznie podbijając kurs o 5%.
Wg badaczy, średnia stopa zwrotu, jaka osiągają uczestnicy zorganizowanych pump and dump wynosi ok. 18%, należy jednak zwrócić uwagę na fakt, że w tej wartości znajdują się zarówno inwestorzy, którzy kupili na samym dole i sprzedali na szczycie, jak i ci, którzy stracili dużą część kapitału, ze względu na zbyt późne wejście lub wyjście.
W październiku rosyjska giełda YoBit pokazała, że pump and dump można wykorzystać również w celach marketingowych:
Czytaj także: Giełda Yobit organizuje pump and dump
