Trudno wyobrazić sobie współczesną gospodarkę bez paliwa, które ją napędza – ropy naftowej. Ten najistotniejszy surowiec energetyczny z jednej strony umożliwia tanie i względnie przyjazne środowisku wytwarzanie energii, przyczyniając się do poprawy poziomu życia. Z drugiej zaś – chęć zawłaszczenia „czarnego złota”, jak często nazywa się ropę naftową, stanowi przyczynę wielu wojen, w szczególności na Bliskim Wschodzie. Ropa nie tylko jest najważniejszym źródłem energii w dzisiejszym świecie, lecz także najpopularniejszym surowcem wśród inwestorów. W związku z czym warto pokrótce przeanalizować podstawowe informacje na temat rynku ropy naftowej.
Ropa naftowa, która stanowi mieszaninę węglowodorów stałych, ciekłych i gazowych, występuje w postaci ciekłej kopaliny. Jest efektem gromadzenia się na dnie oceanów szczątek obumarłych roślin i zwierząt, które pod wpływem warunków środowiskowych przekształciły w powyżej opisaną substancję. Analiza zasobów ropy naftowej nie jest łatwym zadaniem, ponieważ tak jak w przypadku innych surowców, mamy tu do czynienia z wieloma niewiadomymi. Dlatego zasoby ropy naftowej dzieli się na trzy kategorie uwzględniające różny poziom pewności istnienia surowca:
- zasoby udowodnione, które są na 100% sprawdzone i opisane;
- zasoby prawdopodobne (prawdopodobieństwo ich wystąpienia wynosi 50%);
- zasoby przypuszczalne.
Stan opisanych zasobów zmienia się z czasem, ponieważ dzięki postępowi technologicznemu ciągle odkrywane są nowe złoża lub wykorzystywane są te, których eksploatacja była wcześniej nieopłacalna. Ciekawym przykładem jest przenoszenie w czasie zjawiska peak oil, czyli koncepcji głoszącej, iż w pewnym momencie nastąpi szczyt produkcji ropy naftowej, który będzie wynikał ze zużycia większości zasobów. W debacie publicznej w latach 50. XX wieku założono, że może on pojawić się już przed 2000 rokiem. Wraz z upływem czasu przesuwano tę datę. W szczególności przyczyniło się do tego opracowanie ekonomicznej metody pozyskania ropy ze złóż niekonwencjonalnych: skał łupkowych oraz piasków bitumicznych. Coraz więcej specjalistów neguje koncepcję peak oil, podkreślając ogromne rezerwy ropy ze złóż niekonwencjonalnych.
Według danych OPEC z roku 2014 do państw dysponujących największymi zasobami ropy (uwzględniając też mniej pewne zasoby) należą:
- Wenezuela (300 mld baryłek),
- Arabia Saudyjska (267 mld baryłek),
- Kanada (173 mld baryłek),
- Iran (158 mld baryłek),
- Irak (143 mld baryłek),
- Kuwejt (101 mld baryłek),
- Zjednoczone Emiraty Arabskie (98 mld baryłek),
- Rosja (80 mld baryłek).
Wśród innych państw posiadających znaczne zasoby można wymienić: Chiny, Kazachstan, Katar, Libia, Nigeria oraz Stany Zjednoczone Ameryki. Powyższe dane są już w pewnym stopniu nieaktualne, ponieważ nie uwzględniają ogromnego tempa rewolucji łupkowej w Stanach Zjednoczonych – według niektórych szacunków to one powinny znajdować się na podium w tym zestawieniu.
Ropa nie jest surowcem jednorodnym – istnieje wiele jej odmian, które ustala się w zależności od takich kryteriów jak: ciężar właściwy surowca, zawartość siarki oraz skład chemiczny. Im występuje mniej siarki i mniejszy ciężar, tym lepiej. Dlatego ropa WTI (West Texas Intermediate) ze Stanów Zjednoczonych Ameryki jest dużo chętniej kupowana niż cięższa od niej Brent (wydobywana na polach naftowych Morza Północnego), nie wspominając o bardzo ciężkiej ropie Ural z Syberii. Paradoksalnie w ostatniej dekadzie bardzo często kurs ropy Brent był wyższy niż kurs WTI, co było spowodowane nadmiarem podaży surowca wynikającym z rewolucji łupkowej oraz obowiązywaniem zakazu eksportu amerykańskiej ropy.
Trzy najważniejsze państwa producenckie ropy naftowej to: Rosja, Arabia Saudyjska i USA. Innymi liczącymi się państwami są: Irak, Kanada, Iran, Chiny. Największy wpływ na notowania tego surowca mają decyzje głównych eksporterów i importerów. Choć Stany Zjednoczone Ameryki i Chiny są jednymi z najważniejszych producentów ropy, to ich gospodarki potrzebują jej jeszcze więcej, co sprawia, iż dodatkowo stają się one dwoma głównymi importerami surowca. Inne kraje tworzące popyt to: Japonia, Indie i Korea Południowa. W przeciwieństwie do wyżej wymienionych państw część producentów ropy naftowej ma niewielkie gospodarki i nie potrzebuje jej tyle lub traktuje ją jako najważniejszy towar eksportowy, źródło dewiz i wpływów budżetowych. Wśród takich krajów można wymienić Arabię Saudyjską, Rosję, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Irak, Iran i Kuwejt. Jeszcze do niedawna ceny ropy naftowej były w ogromnym stopniu kontrolowane poprzez państwa należące do organizacji OPEC zrzeszającej zdecydowaną większość jej eksporterów. Zmniejszenie limitów wydobycia prowadziło zawsze do wzrostu cen. Sytuacja ta zmieniła się diametralnie w ciągu kilku ostatnich lat, co było z jednej strony skutkiem wzrostu wydobycia surowca ze złóż niekonwencjonalnych, których zasoby znajdywały się w państwach spoza OPEC, a z drugiej – rywalizacji geopolitycznej pomiędzy najważniejszymi członkami tej organizacji: Arabią Saudyjską i Iranem.
