Funt szterling to waluta o długiej i ciekawej historii. To właśnie brytyjski funt jest najstarszą używaną walutą na świecie. Bez względu na zarazy, wojny a później integrację monetarną UE, szterling towarzyszy Brytyjczykom od XI wieku. Z chwilą otworzenia się rynków pracy na wyspach, do Wielkiej Brytanii wyjechało tysiące Polaków. Od kilku lat funty rodzą emocje i pobudzają fantazję wielu obywateli naszego kraju.
Nazwa i symbole funta brytyjskiego GBP
Oficjalną walutą Wielkiej Brytanii i Terytoriów zależnych od Wielkiej Brytanii jest funt szterling (z j. ang. pound sterling), potocznie nazywany także funtem brytyjskim. Zgodnie z oznaczeniami ISO 4217 międzynarodowy symbol funta to GBP. Należy zaznaczyć, że czasem używany jest również trzyliterowy skrót UKP (ang. United Kingdom pound). Brytyjskie dependencje używają własnych skrótów określających funta – GGP Wyspa Guernsey, JEP Wyspa Jersey and IMP Wyspa Man. Funt szterling jest często oznaczany symbolem £. Znak funta pisany jest w starym stylu wielką literą L, przekreśloną poziomo dla podkreślenia, że jest to skrót. Oznaczenie to wywodzi się od łacińskiego słowa libra oznaczającego zarówno wagę, jak i jednostkę masy. W celu odróżnienia jednostki pieniężnej od jednostki wagi dodano słowo szterling którego znaczenie do dziś nie jest jasne. W przypadku srebra można przetłumaczyć z angielskiego jako „wysokiej próby”.Istnieją także przypuszczenia, że nazwa ta pochodzi od Easterling, nazwy, jakiej używano do określania w średniowiecznej Anglii kupców niemieckich. Pierwotnie szterlingiem nazywano srebrną monetę jednopensową ważącą 1,555grama co stanowiło 1/240 funta trojańskiego (aptekarskiego). Z czasem, gdy z utratą siły nabywczej waluty pens był wypierany w powszechnym użyciu przez funta, nazwa ta zaczęła oznaczać funta.
Podział funta szterlinga
Funt szterling przez wieki ulegał zmianom. Początkowo dzielił się na 20 szylingów, a każdemu z nich odpowiadało 12 pensów. Na każdy funt przypadało więc ich 240.Spór o liczby po przecinku funta był przedmiotem żarliwych debat w Wielkiej Brytanii od XVI wieku. Kres wszelkich dyskusji nastąpił dopiero 15 lutego 1971 roku. Był to tzw. Decimal Day czyli dzień w którym funt zaczął składać się ze 100 pensów, którego symbolem jest „p” i tak często jest określany w mowie potocznej w języku angielskim. Była to największa transformacja w historii brytyjskich pieniędzy. Wyrzucono szylinga, pół korony i sześć pensów razem z ich wszystkimi historycznymi (rzymskimi) skojarzeniami. Specjalnie z tej okazji Max Bygaves nagrał piosenkę pt. Decimalisation. W obiegu znajdują się monety w postaci 1,2,5,10,20 i 50 pensów, a także 1 i 2 funtowe. Banknoty będące w obiegu to: o wartości 5,10,20 i 50 funtów. Są również 1 i 100 funtowe, ale używane są jedynie w Szkocji i Irlandii Północnej.
Historia powstania funta brytyjskiegi GBP
Początków funta/GBP/ trzeba szukać pod koniec ósmego wieku naszej ery. Wtedy król anglosaski Offa wzorując się na Karolu Wielkim, wprowadził pensa jako główną jednostkę monetarną z wagą 1/240 funta. Pierwsze pensy były wykonane ze srebra. Ta więź brytyjskiej waluty i srebrnego kruszcu, przetrwała przez następne kilka wieków. Monety o nominale 1 funta szterlinga (240 pensów), po raz pierwszy pojawiły się w 1489 roku. Dwa lata wcześniej, do obiegu wprowadzono szylingi o wartości 1/20 funta szterlinga. Pierwsze funty (w przeciwieństwie do pensów), zostały wykonane ze złota. To dość zaskakujące, ponieważ w XII wieku funt szterling został ustanowiony jako królewska jednostka rozliczeniowa powiązana ze srebrem (1 ówczesny funt srebra = 373 gramy). Srebrna moneta o masie prawie 0,4 kg byłaby mocno nieporęczna, więc wykorzystano złoty kruszec. W 1158 Król Henryk II wprowadził do obiegu szterlinga który był wymienialny na srebro. Utworzenie Banku Anglii (1694 r.), czyli drugiego banku centralnego na świecie, było kolejną ważną datą dla historii funta. Wkrótce potem w obiegu pojawiły się pierwsze banknoty, które ze względu na prymitywną technologię wytwarzania stanowiły łatwy łup dla fałszerzy. Dlatego kruszcowe monety nadal były uważane za bezpieczniejsze. System wymienności funta na srebro, formalnie utrzymał się aż do wojen napoleońskich. Przez długi czas pokrycie monety srebrem było czysto iluzoryczne, gdyż po wprowadzeniu nowych złotych funtów – tzw. gwinei (1663 r.), złoto stało się faktyczną podporą angielskiego systemu monetarnego. W 1816 roku funt szterling został oficjalnie powiązany ze złotem. Utrzymano jednak emisję srebrnych monet, których wartość nie odpowiadała już wartości kruszcu użytego w mennicy.
W XVII wieku gdy brytyjskie monety były masowo podrabiane Mistrzem Mennicy Królewskiej został Isaac Newton. Udało mu się wygrać z fałszerzami. Podając się za kogoś innego Newton odwiedzał podejrzane knajpy po to, by wytropić dowody fałszowania monet. Udało mu się zebrać wystarczającą ilość dowodów na to, by pogrążyć Williama Chalonera – największego fałszerza ówczesnej Anglii.John Maynard Keynes uważał Newtona jako nie tylko największego geniusza czasu Oświecenia, ale także jednego z najbardziej efektywnych urzędników państwowych. Wymienialność funta ze srebra na złoto zmieniono w 1816 roku i utrzymano ją aż do 1914.
W roku 1926 ponownie powrócono do wymienialności na złoto, jednak w tym czasie w obiegu nie były już używane złote monety, a banknoty, które można było wymieniać na sztaby złota. Podczas kryzysu w latach trzydziestych system ten został zaprzestany a funt został zdewaluowany o 20%. Przez długi czas, pomimo 150 różnych zabezpieczeń funt uchodził za stosunkowo łatwą walutę do podrobienia, co wykorzystali Niemcy w trakcie II wojny światowej. Sfałszowali wtedy niewiarygodną ilość funtów brytyjskich. Drukarnia Reichsbanku wydała około 32 miliardy fałszywek . Tym podstępem państwo niemieckie miało zamiar zdewaluować brytyjską gospodarkę. W 1945 roku szacowało się, że podrobione przez nich funty stanowią około 12% wszystkich funtów szterlingów w obiegu. Przez tą akcję funt stracił około 75% swojej wartości Ponownie funt stał się całkowicie wymienialny w 1946. Po wycofaniu się z powiązania funta ze złotem próbowano ustabilizować kurs waluty poprzez związanie wartości funta z innymi walutami począwszy od amerykańskiego dolara. Jednak próby były nieudane, co pociągnęło za sobą 30% dewaluację w 1949. W połowie lat 60 wystąpiła kolejna presja na obniżenie wartości waluty. W listopadzie 1967 funt został zdewaluowany o 14,3% . Najniższy historyczny kurs funt osiągnął w lutym 1985 wtedy za funta można było otrzymać jedynie 1,05 dolara. W 1988 rząd premier Thatcher związał funta z marką niemiecką a w 1990 włączono go do systemu ERM z kursem do niemieckiej marki na poziomie około 2,90 marki za funt. Już w 1992 funt został zmuszony do opuszczenia systemu po tzw. Czarnej Środzie16 września), kiedy to grupa spekulantów z Georgem Sorosem na czele przeprowadziła spekulacyjny atak na funta. Wielka Brytania wynegocjowała klauzulę pozwalającą na pozostanie poza strefą euro .Z tego powodu kraj ten nie wprowadził funta do systemu ERM II
Bank centralny Wielkiej Brytani BoE
Najważniejszym emitentem emisji funtów jest Bank Anglii. Podobnie jak inne banki centralne (FED, NBP, EBC), kontroluje podaż pieniądza m.in. poprzez operacje otwartego rynku, stopę rezerwy obowiązkowej oraz stopy procentowe. Bank Anglii czuwa również nad stabilnością systemu finansowego. Bank ten dopiero od 1946 roku jest własnością państwową. Na jego czele stoi prezes i rada gubernatorów podejmująca najważniejsze decyzje (np. w sprawie poziomu stóp procentowych).
Banknoty funta szterlinga
Wyższe nominały obecnie są emitowane przy pomocy banknotów. Poza banknotami emitowanymi przez Bank Anglii, w użyciu pozostają regionalne banknoty o innym wyglądzie
Emisję ich prowadzi siedem lokalnych banków komercyjnych ze Szkocji oraz Irlandii Północnej. Regionalne banknoty funtowe na ogół są akceptowane w całej Wielkiej Brytanii. Podobna jest sytuacja w przypadku regionalnych funtów z Wyspy Man, Wyspy Jersey, Wyspy Guernsey, Wyspy Świętej Heleny, Falklandów oraz Gibraltaru, emitowanych przez lokalne władze.
Wszystkie banknoty funtów brytyjskich na awersie zdobi wizerunek Królowej Elżbiety a na rewersie są ważne osobistości, które miały istotny wpływ na historię i rozwój Wielkiej Brytanii.
5 funtów
To najniższy nominał, przedstawiający wizerunek Elizabeth Fry, angielskiej działaczki społecznej
10 funtów/GBP/
Na rewersie widnieje portret Karola Darwina
20 funtów/GBP/
Na rewersie jest profil Adama Smitha, szkockiego filozofa
50 funtów/GBP/
Na rewersie umieszczono portrety Matthew Boultona i Jamesa Watta, dwóch wybitnych inżynierów
Monety funta brytyjskiego GBP
Waluta w postaci monet to głównie pensy. Wszystkie obecne monety, posiadają na awersie profil królowej Elżbiety II. Wizerunek starzejącej się monarchini jest aktualizowany w kolejnych emisjach monet. Na rewersie obecnie wybijanych monet, zwykle znajdziemy część lub całość brytyjskiego godła. Jedno i dwupensówki wykonane są z miedzi, pozostałe nominały z miedzi i niklu.
1 penny, 2 pence, 5 pence, 10 pence, 20 pence, 50 pence
W obiegu wciąż krążą także funty. Najbardziej charakterystyczna jest moneta 2 funtowa z tekstem Izaaka Newtona – „Stojąc na barkach olbrzymów”.
1 funt GBP 2funty GBP
