Inwestorzy na rynkach regulowanych od dawna mieli świadomość tego jak istotną częścią analizy technicznej jest wolumen. Na rynku Forex sytuacja wyglądała z goła inaczej. Najczęstsze pytanie, które można było usłyszeć w kontekście wolumenu dotyczyło zasadności jego użycia.Wynikało to po części z dużej popularności innych metod analizy jak Price Action, Eliot czy geometria ale przede wszystkim z tego, że na tym rynku wskaźnik wolumenu było bardzo trudno zdobyć. Forex nie ma centralnego miejsca obrotu i ciężko zmierzyć ilość kontraktów, które zostają wymienione w ciągu doby.Sytuacja na szczęście zmieniła się kiedy coraz częściej w publikacjach, na forach i rynku szkoleń pojawiały się takie pojęcia jak Smart Money czy VSA, a sami zainteresowani zaczęli wywierać presje aby Domy Maklerskie taki wskaźnik im dostarczyły. Naprzeciw tym oczekiwaniom wyszedł choćby Dom Maklerski XTB. Z rozwiniętej wersji wskaźnika, który dostarcza, tak zwanego wolumenu skumulowanego korzystam osobiście na co dzień i to jego użyteczność będzie przedmiotem tego artykułu.
Wolumen na rynku kontraktów CFD
Wolumen odzwierciedla aktywność uczestników danego rynku – jego wielkość pokazuje skale działania zarówno kupujący, jak i sprzedających. Wolumen to liczba kontraktów, obligacji, akcji bądź innych instrumentów finansowych, które były przedmiotem transakcji w danym okresie czasu. Jeżeli podczas sesji wolumen wyniósł 200 kontraktów, to oznacza to 200 sztuk kontraktów, które znalazły swojego nabywcę i 200 kontraktów, które zostały sprzedane przez inwestorów. Na rynku akcyjnym inwestorów najczęściej interesuje to, jaka liczba akcji została przehandlowana w ciągu dnia, natomiast traderzy na rynku kontraktów bardziej interesują się anomaliami jakie wystąpiły na danym barze, sekwencji barów bądź swingu.
Wartość wolumenu ilustrowana jest w postaci histogramu – są to słupki umieszczone zwykle pod wykresem ceny.
Wykres 1. EURUSD, wykres 30 minutowy razem z wolumenem, zielone słupki to wolumen bara wzrostowego, czerwone słupki to wolumen bara spadkowego. Widać wyraźne wzrosty wolumenu podczas impulsów spadkowych (czerwone strzałki), co potwierdza przewagę podarzy na rynku. Podczas czterech następujących po sobie korekt widać spadek wolumenu, co potwierdziło, że nie było w tych miejscach wystarczającego popytu aby przełamać trend spadkowy.
Znaczenie wolumenu
Na którymś ze szkleń usłyszałem stwierdzenie, że „na rynku grają pieniądze a nie setupy”. Po latach doświadczeń z różnymi metodami analizy technicznej mógłbym się pod tym zdaniem z czystym sumieniem podpisać. Jeżeli na wykresie widzimy układ cenowy wskazujący na zmianę kierunku ruchu, RGR, korektę jeden do jednego czy którąkolwiek z innych, to w przypadku sił praw popytu i podaży tracą one swoją przydatność. Cena podąży za pieniędzmi, które zostaną położone na byczą bądź niedźwiedzią stronę rynku. Nasuwa się zatem pytanie, czy analiza praice action, fale eliota, geometria czy inne wskaźniki działają? Jak najbardziej tak, z tym, że często interpretacja ceny w oparciu tylko o takie zmienne przypomina jazdę samochodem, w którym nie wiemy ile benzyny nam zostało.
W analizie technicznej wolumen powinniśmy traktować jako niezbędny dodatek, który potwierdza siłę trendu czy istotność formacji. Wysoki wolumen może potwierdzić m.in. wybicie z danego oporu, wsparcia czy formacji głowa ramiona. Przyjmuje się także, że rosnący wolumen potwierdza zdrowe fundamenty rozwijającego się trendu. Byczy wolumen w trendzie wzrostowym powinien rosnąć w miarę wzrostu cen i spadać podczas spadkowych korekt. W trendzie spadkowym występuje niedźwiedzi wolumen, w którym sytuacja jest odwrotna. Jeżeli wolumen w czasie trwania trendu wzrostowego maleje, oznacza to, że jest coraz mniej kupujących i trend może się wkrótce zakończyć. Nieco inaczej jest podczas trendu spadkowego, gdzie ta reguła nie zawsze się sprawdza. Jest to spowodowane tym, że odwrócenie trendu spadkowego stanie się faktem dopiero wtedy, gdy na rynek wrócą kupujący. Ich powrót spowoduje wzrost wolumenu i odwrócenie trendu. Kiedy natomiast nie będzie popytu na dany instrument, trend spadkowy będzie kontynuowany przy niskim wolumenie – mówi się wtedy, że rynek „osuwa się pod własnym ciężarem”.
Rys. 1 Wolumen Niedźwiedzi.
Rys. 2 Wolumen Byczy.
Widać więc, że poprawnie użyty wolumen pomaga inwestorom wyszukać momenty zwrotne na rynku, przez to zwiększyć prawdopodobieństwo danej transakcji, czy ograniczyć jej ryzyko. Wolumen pomaga określić również niesamowicie istotny szerszy konspekt jaki obecnie występuje na rynku - czyli to kto ma na nim przewagę, kupujący czy sprzedający. Często to szersze spojrzenie na rynek poruszane jest w kontekście schematu akumulacji i dystrybucji. Schematów, w których duży kapitał (Smart Money) przeprowadza kampanie mającą na celu nabycie dużej ilości aktywów bądź ich sprzedaż. Scharakteryzowanie takiego procesu na wykresie pozwala inwestorowi stanąć po właściwej stronie rynku.
Wykres 2. SP500, wykres D1, wolumen pokazuje nam potencjalne miejsca, w których powstają układy charakterystyczne dla schematu dystrybucji Wyckoffa – Preliminary supply, Buying Climax, Automatic rally, Secondary test.
Wolumen realny a inne wskaźniki
Często wolumen realny mylony jest z wolumenem tickowym bądź wartością obrotu, która została wykonana. Nic bardziej mylnego wartości tych wskaźników mówią nam zupełnie o innych procesach na rynku i nie mogą być one analizowane w ten sam sposób.
Wolumen tickowy określa liczbę zmian ceny (ticków) w danym przedziale czasowym. Można przytoczyć wiele przykładów rynkowych gdzie wolumen tickowy na barze o dużym spreadzie jest ultra wyskoki, natomiast ten realny nie odbiega od normy.
Obrót natomiast to wielkość wykonanych transakcji, obliczana jako iloczyn liczby przehandlowanych instrumentów oraz ich ceny. Pozwala Inwestorom dowiedzieć się, jak wartościowo kształtowała się aktywność uczestników podczas sesji. Przykładowo jeżeli wykonano transakcję 100 kontraktów po 100 $ - to obrót wyniósł 10 000 $. Jednak obrót może również wynieść 10 000 $, gdy właściciela zmieni 50 kontraktów po 200 $.
Dlaczego wskaźnik wolumenu skumulowanego
Zacznijmy od tego czym tak naprawdę jest wskaźnik wolumenu skumulowanego. Pośród wielu typów narzędzi opartych o wolumen jak choćby OBV (On-Balance Volume), PVT (Price and Volume Trend) czy ROC (Rate of Change Volume), wolumen skumulowany wyróżnia się prostotą.
Skumulowany wskaźnik prezentuje sumę wolumenu na poszczególnych falach wzrostowych i spadkowych. Każdy kolejny słupek w nowo powstałym impulsie jest sumą wartości poprzednich wolumenów w tym impulsie. Jeżeli na barze wzrostowym obrót wyniósł 100 kontraktów, a kolejny wzrostowy bar wymienia 150 kontraktów to słupek wolumenowy pod tym barem będzie miał wartość 250 kontraktów – 100 + 150 = 250 kontraktów. Dzięki takiemu zobrazowaniu jesteśmy w stanie w łatwy sposób określić jaka ilość pieniądza wchodzi i wychodzi na rynek.
Analiza skumulowanego wskaźnika jest metodą najbliższą idei, którą propagował jeden z ojców Analizy Technicznej, Richard Wyckoff. Przed prawie 100 laty rozpoczął on badania wolumenu i jego wpływu na cenę. Wskazał jak dominującą rolę w walce popytu z podażą odgrywają Smart Money (banki, fundusze inwestycyjne) na podstawie czego została sformułowana teoria schematu akumulacji i dystrybucji. Nauczał też, że częścią inwestowania jest „studiowanie” wykresu i przepływu pieniędzy. W książce Wyckoffa pada stwierdzenie żeby „myśleć jak fale”, a przez to rozumiał żeby brać pod uwagę szerszy kontekst na rynku i analizować, która ze stron ma w danym momencie przewagę – popyt czy podaż.
Moim zdaniem do takiego podejścia do rynku najlepiej nadaje się wskaźnik wolumenu skumulowanego. W szybki sposób możemy wzrokowo ocenić jaka jest jakość danego ruchu w swingu i czy przypadkiem nie dochodzi do manipulacji ceny przez Smart Money.
Podsumowując, jakie są zalety wolumenu skumulowanego:
- Możemy mierzyć przepływ pieniądza w falach, nie tylko na poszczególnych barach
- Patrzymy na wszystko jak na proces, nie koncentrując się na pojedynczym barze
- Patrzenie na pojedyncze bary jest często tylko namiastką całej historii, tło rynku prościej i szybciej analizujemy za pośrednictwem graficznego przedstawienia fal popytu i podaży. Pojedynczy bar to puzzel w większej układance, który aby nabrał znaczenia musi być na właściwym miejsce w całej układance! Dopiero nabycie umiejętności prawidłowego charakteryzowania tła wzbogaci nasz trading.
- W mniejszym stopniu koncentrujemy się na układach odwrócenia, Break back czy jakiś innych formacjach, a w większym stopniu obserwujemy przepływ pieniędzy, dzięki czemu unikamy pułapek, które w tych miejscach zakładają na nas duzi gracze.
- Jest to najlepszy wskaźnik wolumenowy, który w prosty graficzny sposób będzie wspierał inne metody analizy technicznej, np. Price Action czy Fale
