Chcąc znaleźć właściwe analogie, które mogłyby osobom na co dzień niezbyt zainteresowanym nieco rozjaśnić to jak funkcjonują rynki finansowe i kto rozdaje na nich karty, można się w pewnym stopniu posłużyć porównaniem do szachownicy.
Zachowując wszelkie proporcje i pamiętając o tym, że nie istnieją tylko dwie główne siły walczące o swoje interesy, możemy pokusić się o stwierdzenie, że część krajów oraz instytucji mają tak znaczny wpływ, że znajdują się na „szachownicy” rynków finansowych. Wśród reszty uczestników rynków finansowych można wyróżnić zasadniczo dwie postawy względem głównych graczy: aktywną, przejawiającą się w czynnym obserwowaniu ich ruchów oraz pasywną skłaniającą się bardziej ku założeniu, że na zgłębianie tajników gry, a więc całej złożoności rynków finansowych, nie warto poświęcać czasu. Jeżeli wyznajemy to pierwsze podejście i z tego powodu czytamy niniejszy artykuł, powinniśmy mieć w świadomości, że w terminologii szachowej Bankowi Światowemu daleko jest do bycia pionkiem. Podobnie jak i królem, jednakże nie sposób się nie zgodzić z tym, że instytucja ta jest niezwykle istotna dla kształtowania się gospodarki światowej.
Podobnie jak i Międzynarodowy Fundusz Walutowy, powstała ona w rezultacie obrad w ramach Konferencji w Bretton Woods. Celem tej organizacji było udzielanie pomocy finansowej krajom słabo rozwiniętym oraz tym, które najdotkliwiej odczuły skutki trwającej jeszcze wówczas II wojny światowej. Warto jednak pamiętać, że formalnie nazwa „Bank Światowy” odnosi się do dwóch wyspecjalizowanych agencji Organizacji Narodów Zjednoczonych działających w Grupie Banku Światowego:
- IBRD (pol. Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju),
- IDA (pol. Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju).
Ponadto tak naprawdę ta instytucja, zgodnie ze stosowną definicją, nie jest bankiem (np. nie przyjmuje depozytów). Ponadto w przeciwieństwie do „zwykłego” banku, Bank Światowy w związku z oferowaniem atrakcyjnych, długoterminowych pożyczek, wymaga od beneficjentów takich działań jak rozwój sektora prywatnego, demokracji czy przeciwdziałanie korupcji. Same motto tej instytucji: Working for a World Free of Poverty (pol. Pracujemy na świat wolny od ubóstwa), wskazuje na to, że beneficjentami tej organizacji są przede wszystkim kraje rozwijające się, w których wskaźnik określający odsetek najuboższych jest relatywnie wysoki. Działalność tej instytucji ma też związek z tzw. Milenijnymi Celami Rozwoju, wśród których należy wymienić między innymi promowanie równości płci, zmniejszenie śmiertelności dzieci, zagwarantowanie uniwersalnego w skali świata szkolnictwa podstawowego itd.
Omawiając strukturę Grupy Banku Światowego warto pamiętać o tym, że istnieje pięć instytucji wchodzących w jej skład. Oprócz wymienionych powyżej IBRD oraz IDA mowa tutaj o:
- Międzynarodowej Korporacji Finansowej (IFC),
- Międzynarodowym Centrum Rozwiązywania Sporów Inwestycyjnych (ICSID),
- Wielostronnej Agencji Gwarancji Inwestycji (MIGA)
Sam Bank Światowy działa na zasadzie spółki akcyjnej, w której liczba głosów jest adekwatna do zainwestowanego kapitału w Międzynarodowym Funduszu Walutowym. Obecnie prezesem instytucji jest Amerykanin koreańskiego pochodzenia – Jim Yong Kim, który 1 lipca 2012 roku zastąpił na tym stanowisku Roberta Zoellicka. Ważną rolę odgrywa też Główny Ekonomista Banku Światowego (ang. World Bank Chief Economist), którym obecnie jest pochodzący z Indii Kaushik Basu.
Godną zauważenia formą finansowania działalności Banku Światowego jest emisja obligacji, które są głównym źródłem zdobywania środków na realizację różnych projektów. Szczególnie ciekawą ich odmianą są tzw. „zielone” obligacje, których celem jest zdobycie funduszy na finansowanie inwestycji, które złagodziłyby zmiany klimatu oraz pomogłyby w radzeniu sobie ze skutkami kataklizmów. Swego czasu IBRD w emitując 52 tego typu obligacje zdobył na powyższe cele 3,5 mld dolarów. Warto zwrócić uwagę na to, że sukces powyższego instrumentu wynika z bardzo wysokiej wiarygodności kredytowej Banku Światowego oraz jego ratingu na bardzo dobrym poziomie AAA.
Podobnie jak i w przypadku Międzynarodowego Funduszu Walutowego, także sam Bank Światowy jest często obiektem krytyki. Mało tego, w ostatnich latach pojawiła się nawet konkurencja dla tej instytucji w postaci Azjatyckiego Banku Inwestycji Infrastrukturalnych, do którego dołączyła m.in. Wielka Brytania (choć nie oznacza to rezygnacji z udziału w Banku Światowym). Dla samego Banku Światowego również można stworzyć swoistą „listę wpadek”, do której można byłoby zaliczyć m. in. nieudaną współpracę z krajami takimi jak: Mali i Meksyk, w których proponowane przez BŚ reformy przyniosły odwrotny do planowanego skutek. Nie mniej jednak nadal jest to organizacja, która zrzesza 188 spośród 194 uznawanych na arenie międzynarodowej krajów, co pokazuje, że pomimo niekwestionowanych słabości, nadal jest to organizacja o ogromnym znaczeniu rozpatrując kształtowanie się gospodarczych losów świata.
