Na początku lutego Komisja Europejska przedstawiła Zielony Plan Przemysłowy (Green Deal Industrial Plan, GDIP) – program wsparcia dla gospodarki, którego celem jest przyspieszenie transformacji energetycznej i technologicznej w Europie. Ma ona nastąpić w głównej mierze dzięki ograniczeniu obostrzeń w sferze pomocy publicznej, co pozwoliłoby państwom członkowskim na szybkie podniesienie poziomu „zielonych” inwestycji. Dodatkowo Komisja proponuje złagodzenie i uproszczenie wymogów dotyczących niektórych unijnych programów wspierających gospodarkę (np. IPCEI). Program zawiera również zapowiedź uruchomienia nowego „funduszu suwerenności”, z którego pokrywana byłaby część wydatków. Niewiele wskazuje na to, by jego podstawą miała się stać emisja wspólnych obligacji.
W pierwszym etapie GDIP Komisja proponuje przesunięcie środków z pandemicznego funduszu odbudowy oraz programu REPowerEU, którego celem było szybsze uniezależnienie Unii Europejskiej od paliw z Rosji. W połowie roku mają się rozpocząć negocjacje o rewizji wieloletnich ram finansowych na lata 2021–2027, a ich efektem powinno być formalne wyodrębnienie „funduszu suwerenności” w planie wydatków. W ramach GDIP zapowiedziano też inne działania, np. na rzecz zagwarantowania dostępu do metali ziem rzadkich czy ustalenia celów produkcyjnych w zielonych sektorach, a także zawarcie nowych umów handlowych. Propozycja Komisji Europejskiej będzie przedmiotem obrad Rady Europejskiej 9 lutego 2023 r.
Komentarz
- Ogłoszenie programu to reakcja na wejście w życie w styczniu br. amerykańskiego programu Inflation Reduction Act (IRA; szerzej zob. Niemiecki dylemat: Berlin wobec konfliktu handlowego z USA) przewidującego wsparcie transformacji energetycznej i technologicznej przemysłu USA kwotą 369 mld dolarów. IRA wywołała spore obawy na Starym Kontynencie – z jednej strony ze względu na protekcjonistyczne akcenty, z drugiej zaś z uwagi na ryzyko, że europejskie firmy – zachęcone ulgami podatkowymi, korzystnymi regulacjami i niższymi kosztami energii – zaczną przenosić swoje inwestycje do Stanów Zjednoczonych.
- Propozycja Komisji budzi kontrowersje. Najpoważniejsze z nich dotyczą wpływu kolejnego poluzowania zasad pomocy publicznej na funkcjonowanie konkurencji na wspólnym rynku i jego spójność. Ułatwienia dają bowiem wyraźną przewagę państwom dużym, zamożnym i stabilnym fiskalnie. Dowodzą tego choćby dane na temat ulgowych regulacji wprowadzonych wcześniej w reakcji na wojnę na Ukrainie. Przepisy te uruchomiły ogromny strumień wsparcia publicznego w Niemczech i Francji – spośród wszystkich zezwoleń udzielonych przez Komisję w 2022 r. (na łączną kwotę 672 mld euro) aż 77% dotyczyło tylko tych dwóch krajów. Właśnie z tego powodu wysunięto postulat utworzenia nowego wspólnotowego funduszu, który ograniczyłby asymetrie finansowe w ramach UE. Kłopot polega jednak na tym, że przynajmniej 10 krajów członkowskich nie zgadza się na ponowną emisję wspólnego długu....
