Żeby wiedzieć czy i jaki podatek należy zapłacić przy udzieleniu pożyczki, trzeba ustalić czy w konkretnym stanie faktycznym udzielenie pożyczki stanowi usługę w rozumieniu przepisów o VAT.
Zgodnie z ustawą o podatku od czynności cywilnoprawnych zawarcie umowy pożyczki wiąże się z koniecznością zapłaty PCC w wysokości 0,5% kwoty pożyczki (art. 7 ust. 1 pkt 4 ustawy o PCC). Jednocześnie przepis ten nie znajdzie zastosowania do pożyczek, które opodatkowane są podatkiem VAT (korzystają ze zwolnienia przedmiotowego – art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o VAT) - art. 2 pkt 4 lit. b ustawy o PCC.
W tym zakresie podstawowym kryterium jest ustalenie czy usługa udzielenia pożyczki jest realizowana przez podatnika VAT i czy jest odpłatna.
- Okazuje się jednak, że nawet spełnienie obu tych warunków może być niewystarczające dla przyjęcia, że udzielana pożyczka podlega VAT - mówi w rozmowie z MarketNews24 Agnieszka Ławnicka, Senior Associate, radca prawny, doradca podatkowy, Kancelaria Ożóg Tomczykowski. - Wyrokiem z dnia 26 kwietnia 2023 r. (sygn. III FSK 1989/21), NSA ponownie potwierdził pojawiające się już wcześniej stanowisko, że nawet w sytuacji odpłatnego udzielenia pożyczki przez podatnika VAT, koniecznym jest zbadanie czy pożyczka udzielana jest w ramach działalności zarobkowej podatnika.
W ocenie NSA jednorazowe (nawet jeśli nie tylko jeden raz) udzielanie pożyczek, w szczególności podmiotom powiązanym, może nie być wystarczające dla przyjęcia, że mamy do czynienia z usługą w rozumieniu ustawy VAT. Przeciwko uznaniu takiej pożyczki za usługę, może świadczyć m.in. brak usług finansowych wskazanych jako przedmiot działalności w PKD podmiotu.
Jest to kolejny wyrok NSA wskazujący na potrzebę każdorazowego badania czy pożyczka faktycznie może być uznana za usługę, wyłączoną z PCC.
Tak kształtująca się linia orzecznicza, nawet jeśli niekorzystna dla podatników - z pewnością mogłaby zostać oceniona co do zasady pozytywnie, przede wszystkim z uwagi na potrzebę pewności prawa w obrocie gospodarczym. Nawet niekorzystne rozstrzygnięcia sądów, dają bowiem podatnikom niezbędne wytyczne, pozwalające na bezpieczniejsze poruszanie się w świecie podatków.
- Na pewność w tym obszarze nie można jednak liczyć, ponieważ równolegle z orzecznictwem NSA wydawane są kolejne interpretacje indywidualne Dyrektora KIS, który potwierdza stanowiska podatników, co do wyłączenia z PCC umów pożyczek nawet gdy są one udzielane jednorazowo – wyjaśnia Agnieszka Ławnicka, Kancelaria Ożóg Tomczykowski.
Tylko w 2023 r. Dyrektor KIS wydał kolejne interpretacje (m.in. z dnia 3 kwietnia 2023 r., znak: 0111-KDIB2-3.4014.68.2023.1.BD), w których potwierdził, że czynności polegające na udzielaniu oprocentowanych pożyczek, spełniają przesłanki uznania za podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT, niezależnie od częstotliwości i celu ich udzielania, czy statusu nabywcy. Udzielanie pożyczek przez podmiot prowadzący działalność gospodarczą, w związku z jej prowadzeniem, można identyfikować i zaliczać do zawodowej płaszczyzny jednostki, a więc uznać za rodzącą obowiązki w podatku VAT.
Nie sposób nie zauważyć, że chociaż wydawane są korzystne interpretacje indywidualne, to już w postępowaniach nadpłatowych dotyczących zwrotu nadpłaty PCC, orzecznictwo sądów administracyjnych poszło w odwrotnym kierunku, generując jeszcze większą niepewność w wystarczająco już skomplikowanej rzeczywistości podatkowej.
