Brandywine Global: Republika Południowej Afryki to kraj o ogromnym potencjale i gospodarczym rozczarowaniu. Najbardziej prawdopodobnym kierunkiem wydaje się być podążanie naprzód, ale RPA ma szansę pozytywnie zaskoczyć.
Perspektywy wzrostu
Uderzające w południowoafrykańskiej gospodarce jest to, jak bardzo w dołku znajdują się zarówno nastroje biznesowe, jak i konsumenckie (patrz rysunek 1). Patrząc tylko na sektory biznesowe, słabość jest widoczna na każdym kroku. Zaufanie w sektorze detalicznym również spada, odzwierciedlając słabe zaufanie konsumentów, 33% stopę bezrobocia - która obejmuje młodzież w wieku 18-24 lat szokująco bliską 50% - i umiarkowanie rosnące zarobki, które zmniejszają siłę nabywczą.1 W tym ponurym kontekście jest mało prawdopodobne, aby firmy inwestowały w sprzęt, zakłady i ludzi w perspektywie krótkoterminowej.
Rysunek 1: Republika Południowej Afryki: Wskaźniki zaufania
Indeks, stan na 1 kwietnia 2023 r.
Źródła: Brandywine Global, Macrobond, Bureau for Economic Research (© 2023).
Uważamy jednak, że RPA może jeszcze pozytywnie zaskoczyć. Weźmy na przykład niedawne dane o wzroście gospodarczym za pierwszy kwartał. Wielu analityków spodziewało się, że gospodarka pogrąży się w recesji, wykazując kolejne kwartalne spadki realnego produktu krajowego brutto (PKB). Zamiast tego Republika Południowej Afryki zdołała osiągnąć minimalny wzrost produkcji (patrz rysunek 2). Jednak zysk to zysk, a kwartalna stopa wzrostu na poziomie 0,4% była szeroko zakrojona, po spadku o 1% w czwartym kwartale. Produkcja, finanse, nieruchomości i usługi biznesowe pobudziły gospodarkę. Był to niesamowity wynik dla gospodarki, biorąc pod uwagę napięcia w krajowej sieci energetycznej.
Rysunek 2: Republika Południowej Afryki: Produkt krajowy brutto w cenach rynkowych
Procent, okres po okresie, wyrównany sezonowo, stopa roczna, stan na 1 stycznia 2023 r.
Źródła: Brandywine Global, Macrobond, Stats SA (© 2023).
Uważamy, że jest to gospodarka, która w dalszym ciągu będzie poruszać się z przerwami i nie będzie w stanie utrzymać dużego tempa wzrostu w krótkim okresie. Niezdolność największego przedsiębiorstwa energetycznego w kraju, Eskom, do zapewnienia niezawodnych dostaw energii elektrycznej zwiększa niepewność gospodarczą i utrudnia podejmowanie decyzji gospodarczych, takich jak inwestowanie w nowe obiekty lub przyciąganie bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ). Słabe perspektywy gospodarcze skłoniły inwestorów, zwłaszcza zagranicznych, do unikania południowoafrykańskich aktywów (patrz rysunek 3). Napływ kapitału zagranicznego jest ważny dla finansowania deficytu na rachunku obrotów bieżących, który prawdopodobnie wzrośnie w ciągu najbliższych dwóch lat.
Rysunek 3: Republika Południowej Afryki: Obligacje krajowe w posiadaniu nierezydentów
Procent, stan na 1 czerwca 2023 r.
Źródła: Brandywine Global, Macrobond, Departament Skarbu Republiki Południowej Afryki (© 2023).
Być może wskaźniki wyprzedzające dla tego kraju mówią same za siebie (patrz rysunek 4). Wskaźniki wyprzedzające sugerują, że gospodarka może już znajdować się w recesji. Uważamy jednak, że bardziej prawdopodobne jest utrzymanie wzrostu gospodarczego na stałym poziomie, z możliwością zaskoczenia gospodarki.
Rysunek 4: Republika Południowej Afryki: Wskaźniki wyprzedzające
Indeks, wyrównany sezonowo, cieniowanie oznacza recesję, stan na 1 maja 2023 r.
Źródła: Brandywine Global, Macrobond, Bank Rezerw RPA (© 2023).
Ważenie minusów, plusów i możliwości dla RPA
Negatywne siły RPA łatwo przychodzą na myśl, całkowicie wypierając potencjalne pozytywne katalizatory. Jednak ostatnie ruchy na rynku aktywów południowoafrykańskich sugerują, że do myślenia inwestorów może wkradać się odrobina optymizmu. Akcje notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Johannesburgu odbiły się od najniższych poziomów pod koniec września ubiegłego roku, ale od tego czasu utrzymują się w przedziale wahań. Zahamowanie na giełdzie może być związane z perspektywami przyszłego wzrostu gospodarczego, a być może także ze zrzucaniem obciążenia, które jest metodą przedsiębiorstwa energetycznego mającą na celu zrównoważenie podaży i popytu na energię poprzez czasowe wyłączanie energii elektrycznej dla niektórych regionów lub użytkowników.
Perspektywy dla obligacji skarbowych i randa (ZAR) mogą się zmieniać, ponieważ najgorsze wiadomości wydają się być wyceniane w obligacjach skarbowych i walucie. Rentowności obligacji spadły w następstwie niedawnego zamieszania dyplomatycznego z USA w związku z naruszeniem rosyjskich sankcji. Jeśli chodzi o walutę, wydaje się, że ZAR ustabilizował się i jest jedną z lepiej radzących sobie walut rynków wschodzących w ciągu ostatniego miesiąca. Rysunek 5 wskazuje, że spread stóp procentowych między obligacjami RPA i USA może ulec zmniejszeniu na korzyść obligacji południowoafrykańskich.
Rysunek 5: Rynki wschodzące: Połączenie czynników ekonomicznych i ESG
Połączone wyniki ekonomiczne i ESG (oś x), nominalny spread rentowności w stosunku do USA (oś y), stan na 14 lipca 2023 r.
Źródła: Verisk Maplecroft, Brandywine Global.
Przyjrzyjmy się niektórym południowoafrykańskim minusom, plusom i ewentualnościom:
1. Geopolityczne zamieszanie
Ostatnie działania RPA wywołały krytykę ze strony Stanów Zjednoczonych, zwłaszcza w związku z relacjami RPA z Rosją. Po pierwsze, istniała możliwość, że Władimir Putin weźmie udział w szczycie bloku BRICS (Brazylia, Rosja, Indie, Chiny i RPA). Wydarzenie to wymagałoby od RPA jako sygnatariusza Międzynarodowego Trybunału Karnego (MTK) aresztowania Putina jako zbrodniarza wojennego. Po drugie, potencjalne kontrowersje związane z BRICS dołączyły do wcześniejszego gniewu USA w związku ze wspólnymi operacjami wojskowymi RPA i Rosji oraz neutralną postawą RPA w sprawie wojny na Ukrainie. Wreszcie, ambasador USA w Republice Południowej Afryki skrytykował w następstwie zarzutu, że amunicja w południowoafrykańskiej bazie morskiej została załadowana na objęty sankcjami rosyjski statek handlowy. Te konflikty z USA mogą utrudnić południowoafrykański eksport w ramach African Growth and Opportunity Act (AGOA). Jak dotąd te ostatnie działania nie doprowadziły do żadnych amerykańskich działań odwetowych, a wzburzone pióra USA zostały wygładzone.
2. Gospodarka typu "dopasuj i zacznij
Jak wspomniano powyżej, gospodarka Republiki Południowej Afryki nadal porusza się z przerwami. Zasadniczo popyt krajowy pozostaje słaby. Indeks menedżerów ds. zakupów (PMI) w RPA, po odbiciu po pandemii COVID-19, nadal spada (patrz rysunek 6). Obecnie znajduje się on na terytorium spadkowym, co potwierdzają słabnące wskaźniki wyprzedzające. Produkcja przemysłowa rośnie w tempie zaledwie 1,7% rocznie, w oparciu o dane Haver Analytics i Statistics South Africa. Do tego dochodzą zawodne dostawy energii elektrycznej przez Eskom i częste przerwy w dostawach. Popyt konsumencki również pozostaje słaby, a sprzedaż detaliczna spadła w ciągu ostatniego roku, według Statistics South Africa. Wraz z wysoką stopą bezrobocia, południowoafrykańscy konsumenci są ograniczani przez spadający standard życia, nierówność dochodów, brak możliwości zatrudnienia, a ostatnio także rosnące ceny żywności.
Rysunek 6: Republika Południowej Afryki: Indeks menedżerów ds. zakupów
Indeks, ogółem, wyrównany sezonowo, stan na 1 czerwca 2023 r.
Źródła: Brandywine Global, Macrobond, Bureau for Economic Research.
Pogarsza się również sytuacja zewnętrzna kraju (patrz rysunek 7). Początkowo globalne odbicie po pandemii COVID-19 pobudziło gospodarkę RPA. Handel poprawił się, a rachunek obrotów bieżących dramatycznie przesunął się do nadwyżki przekraczającej 6% w kwietniu 2021 roku. Ceny towarów gwałtownie wzrosły. Zyski i dochody rządowe przekroczyły oczekiwania. Gdzie indziej jednak gospodarka Chin nie zdołała nabrać rozpędu, ponieważ jej gospodarka utknęła w martwym punkcie pod ciężarem polityki zerowego COVID-19, a gospodarka światowa następnie się załamała. Wywierało to presję na ceny surowców, negatywnie wpływając na pozycję zewnętrzną RPA. Ostatnio nadwyżka handlowa poprawiła się, dzięki eksportowi usług i poprawie turystyki. Nadal jednak strukturalny deficyt dochodów pierwotnych i słabe warunki handlowe będą ciążyć na rachunku zewnętrznym. Rachunek zewnętrzny będzie musiał zostać sfinansowany, a to wymaga napływu kapitału zagranicznego do RPA, co jeszcze nie nastąpiło. Kompensacją jest status kraju jako wierzyciela netto.
Rysunek 7: Republika Południowej Afryki: Saldo rachunku bieżącego jako procent PKB
Procent, ogółem, ceny bieżące, wyrównane sezonowo, stopa roczna, stan na 1 stycznia 2023 r.
Źródła: Brandywine Global, Macrobond, SARB, Stats SA.
Pomimo poprawy deficytu po pandemii COVID-19, sytuacja fiskalna RPA zaczyna się pogarszać, co częściowo wynika ze słabości cen surowców, która uderzyła również w podatki dochodowe od osób prawnych (patrz rysunek 8). Ogólnie rzecz biorąc, słaba gospodarka zmniejszy łączne wpływy z podatków, które co zwiększa ryzyko pogłębienia deficytu fiskalnego. Już wcześniej wyrażano obawy, że rządowe założenia dotyczące dochodów są zbyt optymistyczne. Co więcej, rządowa prognoza budżetowa nie uwzględnia 7,5% podwyżki wynagrodzeń pracowników sektora publicznego oraz przyszłych wydatków na siatkę bezpieczeństwa socjalnego, np. na opiekę zdrowotną.2 Takie czynniki mogą spowodować większą emisję obligacji skarbowych, potencjalnie zwiększając koszty odsetkowe rządu. Pogorszenie deficytu i rosnący wskaźnik zadłużenia do PKB zwiększa ryzyko działań ze strony agencji ratingowych.
Rysunek 8: Republika Południowej Afryki: Dług publiczny a saldo budżetowe
Procent PKB, stan na 1 stycznia 2023 r.
Źródła: Brandywine Global, Macrobond, SARB.
Nie każda siła ekonomiczna osłabia jednak południowoafrykańską gospodarkę. Dwie siły mogą być pozytywne dla gospodarki. Inflacja spada, a reformy związane z energią, w tym redukcja zadłużenia Eskom, doprowadziły do gwałtownego wzrostu inwestycji w prywatne wytwarzanie energii elektrycznej przez konsumentów i przedsiębiorstwa.
Południowoafrykański Bank Rezerw (SARB) jest organem monetarnym kraju i jest agresywnym bankiem centralnym ukierunkowanym na inflację. Obecnie bank ma docelowy zakres inflacji 3-6%, a czerwcowy wskaźnik cen konsumpcyjnych (CPI) spadł poniżej górnej granicy docelowego zakresu inflacji. Inflacja zasadnicza spadła do 5,4%, a wskaźnik bazowy spadł do 5%, zgodnie z danymi urzędu statystycznego RPA.3 Lepsza inflacja i słaba gospodarka skłoniły SARB do utrzymania stopy procentowej na niezmienionym poziomie na lipcowym posiedzeniu, po cyklu podwyżek, który obejmował wzrost stopy procentowej o 475 punktów bazowych.
Jednak SARB może nie osiągnąć jeszcze ostatecznego poziomu, a deklaracja zwycięstwa w sprawie inflacji może być przedwczesna. Wyższe taryfy za energię elektryczną, na przykład, są w przygotowaniu. Oczekiwania inflacyjne gospodarstw domowych stały się niezakotwiczone (patrz rysunek 9). Pomimo reputacji SARB jako walczącego z inflacją, oczekiwania inflacyjne wynoszą ponad 8%, znacznie powyżej górnego zakresu celu inflacyjnego banku. Takie przyspieszenie oczekiwań inflacyjnych może wpłynąć na żądania płacowe, ponieważ pracownicy walczą o odzyskanie pewnej siły nabywczej.
Rysunek 9: RPA: Oczekiwania inflacyjne gospodarstw domowych - najbliższe 12 miesięcy
Procent, bez korekty sezonowej, stan na 30 czerwca 2023 r.
Źródła: Biuro Badań Ekonomicznych, Haver Analytics. Nie ma pewności, że jakakolwiek prognoza, projekcja lub szacunek zostaną zrealizowane.
Ceny żywności również mogą ponownie przyspieszyć. Republika Południowej Afryki, kraj pozbawiony bezpieczeństwa żywnościowego, jest importerem netto pszenicy, a także zbóż. Ponieważ Rosja twierdzi, że nie zezwoli Ukrainie na transport zboża, geopolityka może wpłynąć na podaż i ceny żywności w RPA. Pojawił się również model pogodowy El Niño, obiecujący cieplejsze wody i suchsze warunki. Taki układ pogodowy może zmniejszyć produkcję rolną i generować inflację. Może również powodować ekstremalne warunki pogodowe. Niemniej jednak wysiłki SARB do tej pory wycisnęły inflację z powrotem do docelowego zakresu, a bank centralny pozostanie czujny.
Jak wspomniano wcześniej, Eskom był niewiarygodnym dostawcą energii elektrycznej dla gospodarki. Dostępność energii elektrycznej, podobnie jak każdy inny czynnik, utrudniała działalność gospodarczą. Co więcej, dostępność energii elektrycznej w RPA stale spada (patrz rysunek 10). Eskom borykał się z awariami produkcyjnymi i zamykał obiekty w celu konserwacji, co spowodowało spadek produkcji energii elektrycznej o ponad 12% w ciągu ostatnich 2 lat. Ten spadek dostępności energii elektrycznej doprowadził do poważnych ataków zrzucania obciążenia, tymczasowo wyłączając części sieci elektrycznej, aby zapobiec awarii całego systemu. Nie trzeba dodawać, że górnicy i producenci nie mogą działać w warunkach tak poważnych ograniczeń. Wprowadzono jednak pewne zmiany, które powinny zmniejszyć presję na sieć elektryczną i wzrost gospodarczy.
Rysunek 10: Energia elektryczna dostępna do dystrybucji w Republice Południowej Afryki
Megawatogodziny, mln, po korekcie sezonowej, stan na 1 maja 2023 r.
Źródła: Brandywine Global, Macrobond, Stats SA.
Niektóre elektrownie powrócą do sieci w 2023 roku. A ponieważ pozostało już tylko półtora miesiąca, ta zima w RPA nie była tak surowa, jak początkowo oczekiwano, co jest kolejnym pozytywem. Jednak duża zmiana, zmiana, która może mieć największy średnio- i długoterminowy wpływ na wzrost gospodarczy, ma związek z reformami energetycznymi, które obecnie umożliwiają prywatną produkcję energii, co potencjalnie pozwala gospodarstwom domowym i firmom na obejście Eskom i wytwarzanie własnej energii elektrycznej. Rząd zapewnia również zachęty podatkowe dla paneli słonecznych, a gospodarstwa domowe i firmy mogą ubiegać się o odliczenie podatkowe za inwestycje w energię odnawialną. Ta substytucja energii elektrycznej zajmie trochę czasu, aby w pełni zamanifestować się w gospodarce, ale gwałtowny wzrost odnawialnych źródeł energii może być rozwiązaniem pozwalającym ominąć niezależność Eskomu i uwolnić potencjalny wzrost w RPA.
Wnioski
Wzrost gospodarczy w RPA jest słaby, a kraj flirtował z recesją. Jak dotąd recesji udało się uniknąć, ale brak zaufania przedsiębiorców i konsumentów może sprawić, że stanie się ona rzeczywistością. Dużym przyszłym impulsem dla gospodarki może być powrót globalnego wzrostu gospodarczego, któremu przewodzić będą odradzające się Chiny. Ożywienie to byłoby korzystne dla południowoafrykańskiego górnictwa i mogłoby zmniejszyć spadek deficytu budżetowego dzięki rosnącym dochodom.
Kraj może być napędzany przez co najmniej dwa pozytywne katalizatory: poprawiającą się inflację i inwestycje sektora prywatnego w energię elektryczną. Inflacja poprawiła się i może pozwolić SARB na rozpoczęcie obniżania stóp procentowych jeszcze w tym roku. Najbardziej znaczącym katalizatorem wzrostu są prawdopodobnie inwestycje w energię elektryczną. Niezawodne dostawy energii elektrycznej powinny zwiększyć zaufanie.
Rząd musi zająć się strukturalnymi siłami gospodarczymi, które ograniczają wzrost. Siły strukturalne obejmują rozwiązywanie kwestii społecznych, takich jak ubóstwo i zatrudnienie, a także trudną infrastrukturę, która wymaga inwestycji.
Najbardziej prawdopodobnym kierunkiem dla południowoafrykańskiej gospodarki wydaje się podążanie naprzód. Kraj ten wielokrotnie udowadniał, że nie należy go jeszcze całkowicie przekreślać. Uważamy, że RPA może poradzić sobie ze skromnym wzrostem gospodarczym w najbliższym czasie, z szansą na pozytywne zaskoczenie.
Definicje
Indeks zaufania w budownictwie FNB/BER pokazuje odsetek respondentów, którzy są zadowoleni z panujących warunków biznesowych w sześciu sektorach, a mianowicie architektów, rzeczoznawców, głównych wykonawców, podwykonawców (hydraulików, elektryków, stolarzy i monterów sklepowych), producentów materiałów budowlanych (cementu, cegieł i szkła) oraz sprzedawców detalicznych materiałów budowlanych i sprzętu. Złożony wskaźnik zaufania do biznesu RMB/BER (BCI) uwzględnia odsetek respondentów, którzy oceniają panujące warunki jako zadowalające, jako wskaźnik lub przybliżenie zaufania do biznesu. BCI jest nieważoną średnią pięciu indeksów sektorowych, a mianowicie producentów, wykonawców budowlanych, detalistów, hurtowników i dealerów nowych pojazdów. FNB/BER Civil Confidence Index odzwierciedla stan warunków biznesowych w branży inżynierii lądowej i wodnej. Wskaźniki zaufania mogą wahać się od 0 do 100, gdzie 0 oznacza skrajny brak zaufania, 50 neutralność, a 100 skrajne zaufanie.
Badanie handlu detalicznego BER obejmuje sektory handlu detalicznego, hurtowego i motoryzacyjnego. Oprócz zaufania biznesowego, dane ankietowe podkreślają bieżące trendy w warunkach biznesowych, wielkości sprzedaży i cenach sprzedaży.
Absa Manufacturing Survey to kwartalny raport na temat wyników i implikacji najnowszego badania BER firm produkcyjnych. Publikowany przed oficjalnymi wskaźnikami aktywności, dostarcza wiarygodnych i aktualnych informacji na temat bieżących trendów i cennych perspektyw dla sektora. Oprócz zaufania biznesowego, dane ankietowe podkreślają bieżące i oczekiwane trendy w warunkach biznesowych, wielkości sprzedaży krajowej i eksportowej, wielkości produkcji, liczbie pracowników fabryk, kosztach nakładów i cenach sprzedaży, inwestycjach trwałych i poziomach zapasów.
South Africa Composite Leading Indicator (CLI) został zaprojektowany w celu dostarczania wczesnych sygnałów o punktach zwrotnych w cyklach biznesowych, pokazując wahania aktywności gospodarczej wokół jej długoterminowego potencjalnego poziomu.
Absa Purchasing Managers' Index™ (PMI™), opracowany przez Bureau for Economic Research (BER) i sponsorowany przez Absa, opiera się na szeroko stosowanym i wysoko cenionym wskaźniku PMI (Purchasing Managers Index) opracowanym przez Institute for Supply Management (ISM) w USA. Główny wskaźnik PMI jest obliczany jako średnia ważona następujących indeksów: Aktywność biznesowa (20%), Nowe zamówienia (20%), Zatrudnienie (20%), Dostawy od dostawców (20%) i Zapasy (20%). Wartość 50 oznacza brak zmian w aktywności, wartość powyżej 50 oznacza wzrost aktywności, a wartość poniżej 50 oznacza spadek aktywności.
Południowoafrykański rand (ZAR), lub po prostu rand, jest oficjalną walutą Południowoafrykańskiej Wspólnoty Narodów: Republika Południowej Afryki, Namibia, Lesotho i Eswatini.
Przypisy końcowe:
Źródło: Kopano, G. "South Africa's unemployment rate rises amid power crisis", Reuters, 16 maja 2023 r.
Źródło: "South Africa's unions, government agree 7.5% wage hike", Reuters, 31 marca 2023 r.
Źródło: Vanek, M. "South African Inflation Slows Back Within Central Bank Target", Bloomberg, 19 lipca 2023. 2023.
