Giełda Papierów Wartościowych S.A. w Warszawie (GPW) jest przedmiotem coraz częstszych dyskusji. Nie da się ukryć, że giełda ulokowana w stolicy Polski, jest jedną z najbardziej rozpoznawalnych instytucji finansowych w regionie Europy Środkowo-Wschodniej. Jej powstanie, funkcjonowanie i rozwój są tematem, który warto rozwinąć. Przyjrzyjmy się instytucji, której korzenie sięgają aż do 1817 roku.
Początki GPW
W mediach, czy też podczas dyskusji zamiennie za pełną nazwę stosuje się skrót GPW. Po jego rozwinięciu otrzymamy w pełnym brzmieniu Giełdę Papierów Wartościowych w Warszawie. Warszawska giełda, którą znamy dziś, została powołana do istnienia w 1991 roku, na mocy aktu założycielskiego podpisanego przez Ministra Przekształceń Własnościowych i Ministra Finansów będących reprezentantami Skarbu Państwa. Choć początki instytucji sięgają już 1817 roku, to po latach zaborów, dwóch wojen światowych i okresie komunizmu, giełda mogła stać się najważniejszą częścią polskiego rynku kapitałowego dopiero na mocy ustawy - Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi. Co ciekawe, od 2010 roku giełda jest spółką publiczną notowaną właśnie na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie.
GPW, czyli co?
GPW jest publiczną instytucją finansową, która stanowi najważniejszą część polskiego rynku kapitałowego. Rynek kapitałowy, to segment rynku, na którym dokonuje się obrotu instrumentami finansowymi. Giełda organizuje obrót wspomnianych instrumentów na rynku. Podstawowymi instrumentami finansowymi, których obrót prowadzi warszawska giełda są akcje i obligacje. Oprócz prowadzenia obrotu, giełda wspiera rozwój gospodarczy i tworzy kulturę inwestowania w Polsce i w tym regionie Europy. Do zadań warszawskiej giełdy należy także dbanie o bezpieczny i regulowany przepływ kapitału. GPW prowadzi kilka rynków zorganizowanych. Wśród nich: rynek główny GPW, rynek alternatywny – NewConnect oraz rynek obligacji – Catalyst.
Nie jeden rynek na giełdzie
Każdy z rynków, prowadzonych przez GPW charakteryzuje się szczególnymi zasadami funkcjonowania i obrotu. Na rynku głównym (rynek regulowany) odbywa się obrót akcjami, instrumentami pochodnymi, instrumentami o charakterze udziałowym. To właśnie na tym rynku notowane są największe spółki krajowe, a nawet zagraniczne. NewConnect, zwany rynkiem alternatywnym, to miejsce notowań dla małych i średnich przedsiębiorstw, które mają szansę na dynamiczny rozwój. NewConnect funkcjonuje od 2007 roku. Kolejnym charakterystycznym rynkiem dla GPW, jest Catalyst. Na najmłodszym segmencie rynku organizowany jest obrót obligacjami skarbowymi, korporacyjnymi, komunalnymi, spółdzielczymi i listami zastawnymi.
Czym handluje się na GPW?
GPW organizuje obrót instrumentów finansowych. Na warszawskiej giełdzie notowanych jest ich 3000. Na GPW najbardziej znanymi przedmiotami obrotu są papiery wartościowe, prawa do papierów wartościowych oraz instrumenty pochodne. Wśród papierów wartościowych wyróżniamy: akcje, certyfikaty inwestycyjne, obligacje Skarbu Państwa oraz obligacje innych emitentów. Oprócz zakupu/sprzedaży akcji inwestorzy mogą nabyć prawa do nich. Ciekawymi instrumentami są instrumenty pochodne są nimi min.: kontrakty terminowe (na indeksy giełdowe, na kursy walut, na kursy akcji), warranty, opcje i jednostki indeksowe.
Kiedy handlujemy?
GPW jak każda giełda ma określony system giełdowy. Chodzi o to, że handel odbywa się w określonym miejscu i czasie. Na warszawskiej giełdzie sesje (będące określonym przedziałem czasu dla zawierania transakcji w danym dniu) odbywają się w dni robocze, od poniedziałku do piątku, zwyczajowo od 8:30 rano do godziny 17:05. Oczywiście jest to ogólny zakres, ponieważ sesja dzieli się na kilka etapów: przed otwarciem (sesja oficjalnie nie została otwarta, ale inwestorzy mogą składać już zlecenia kupna lub sprzedaży, fixing (ustalany jest kurs danego papieru wartościowego przez porównanie ofert kupna i sprzedaży) oraz ostatnia faza – dogrywka. Pamiętajmy, że w ciągu roku pojawiają się dni wolne od sesji, których harmonogram można znaleźć na stronie giełdy. System giełdowy to także konkretne miejsce. Przyjęło się, że nawet w czasach kiedy inwestorzy spotykają się na wirtualnych platformach inwestycyjnych, mówi się o handlu na parkiecie. Obecnie giełda prowadzi notowania i obrót w oparciu o zaawansowane systemy informatyczne, nie ma więc potrzeby udania się do siedziby giełdy, w celu złożenia zlecenia, jak działo się to np. kilkadziesiąt lat temu.
Spółka giełdowa
Przedsiębiorstwa poszukujące drogi do pozyskania kapitału potrzebnego na rozwój decydują się często na swój debiut giełdowy. Dzieje się to poprzez emisję papierów wartościowych, których nabywcą może stać się każdy chętny inwestor. Papiery wartościowe, które są emitowane przez daną spółkę, stają się przedmiotem obrotu na GPW. Oczywiście, nie dzieje się tak, że każda spółka, która chce wejść na giełdę może to uczynić bez uprzedniego spełnienia określonych warunków. Emitent, a więc przedsiębiorstwo, które chce wystawić na sprzedaż swoje akcje, musi być spółką akcyjną. Zanim spółka trafi na parkiet, przechodzi przez procedurę „zostania spółką giełdową”. Obecnie na głównym rynku GPW występuje 477 spółek, w tym 50 zagranicznych. Giełda Papierów Wartościowych S.A. w Warszawie od 9 listopada 2010 roku jest także spółką notowaną na warszawskim parkiecie.
Kto zarządza GPW?
GPW jako instytucja finansowa i spółka publiczna, posiada złożoną strukturę organizacyjną. Najważniejszym organem spółki jest Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy Giełdy. To oni mają prawo do zmiany statutu giełdy i powoływania członków Rady Giełdy. Jej głównym zadaniem jest nadzorowanie działania GPW. Ważnym organem, który odpowiada za wprowadzenie do obrotu papierów wartościowych, maklerów giełdowych jest Zarząd Giełdy. Marek Dietl jest Prezesem Zarządu Giełdy.
Kim jest makler giełdowy na GPW?
Jest to osoba, która jest odpowiedzialna za przekazywanie zleceń maklerskich. Szczególnie ich weryfikację i autoryzację. Dba o to by, zlecenie nie przekraczało poza nory wyznaczone w Regulaminie GPW. Makler giełdowy jest pośrednikiem klienta z giełdą. Nie każdy jednak może być maklerem na GPW. Należy spełniać określone w Regulaminie Giełdy zapisy. M.in. osoba taka powinna być wpisana na listę maklerów papierów wartościowych, której autorem jest Komisja Nadzoru finansowego.