Podstawowym źródłem informacji o sytuacji spółek giełdowych są ich sprawozdania finansowe. Spółki notowane na GPW, NewConnect i Catalyst sporządzają sprawozdania finansowe według różnych standardów. Niektóre z nich sporządzane są zgodnie z polskimi przepisami, inne zaś zgodnie ze standardami międzynarodowymi. Dlaczego spółki sporządzają sprawozdania według różnych standardów? Jakie są najważniejsze różnice pomiędzy sprawozdaniami sporządzanymi według standardów polskich i międzynarodowych? A przede wszystkim, jakie znaczenie mogą mieć dla inwestora te różnice?
Magazyn: Rafał Zaorski - Zarobił 2,5 mln w 24h
Dlaczego spółki stosują MSR i MSSF?
Sprawozdania finansowe spółek kapitałowych powinny zostać sporządzone zgodnie z ustawą o rachunkowości. Ustawa ta dopuszcza jednak pewne przypadki sporządzania sprawozdań finansowych zgodnych z Międzynarodowymi Standardami Rachunkowości (MSR) i Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej (MSSF). Czasem wręcz nakłada obowiązek stosowania tych standardów. Standardy te zatwierdzane są przez Radę Międzynarodowych Standardów Rachunkowości. Zostały również wprowadzone do porządku prawnego Unii Europejskiej.
Sprawozdania sporządzane według MSR i MSSF (dalej pisząc o MSR będę mieć na myśli również MSSF), uchodzą za sprawozdania bardziej wiarygodne niż sporządzane zgodnie z przepisami krajowymi. Stosowanie tych standardów zapewnia spółce prestiż i wzbudza większe zaufanie wśród inwestorów. Czy to znaczy, że należy mniej ufać spółkom stosującym przepisy krajowe? Absolutnie nie, jednak stosowanie MSR zasługuje na docenienie. Standardy te są znacznie obszerniejsze aniżeli polskie regulacje. Ich stosowanie wiąże się więc z dodatkowymi obowiązkami, koniecznością zatrudnienia wykwalifikowanej kadry, a co za tym idzie z obciążeniem w postaci większych kosztów. Gra jest jednak warta świeczki, gdyż zastosowanie MSR umożliwia sporządzenie sprawozdań porównywalnych ze sprawozdaniami z innych krajów, bez konieczności dogłębnej analizy rozbieżności proceduralnych wynikających z odmiennych przepisów krajowych.
Kto może, a kto musi stosować MSR?
Polskie spółki kapitałowe, co do zasady, sporządzają sprawozdania finansowe zgodnie z ustawą o rachunkowości (uor). Niemniej jednak ustawa ta nie reguluje wszystkich możliwych sytuacji spotykanych w życiu gospodarczym. W takich przypadkach, jednostki podlegające uor mogą stosować krajowe standardy rachunkowości wydane przez Komitet Standardów Rachunkowości, a w przypadku braku standardów krajowych mogą stosować standardy międzynarodowe.
Niektóre spółki mogą jednak stosować standardy międzynarodowe nie tylko w przypadku braku regulacji krajowych. Sprawozdania finansowe emitentów, których papiery wartościowe są przedmiotem obrotu na rynku regulowanym jednego z krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego, ubiegających lub zamierzających się ubiegać o dopuszczenie do obrotu na takich rynkach, mogą być sporządzane zgodnie z MSR. Jednostki wchodzące w skład grup kapitałowych, w których jednostka dominująca sporządza skonsolidowane sprawozdania według MSR, również mają możliwość sporządzania jednostkowych sprawozdań według tych standardów. Również skonsolidowane sprawozdania finansowe mogą być w pewnych przypadkach sporządzane według MSR.
Niektóre sprawozdania skonsolidowane (a więc sprawozdania grup kapitałowych) nie tylko mogą, lecz muszą zostać sporządzone według MSR. Mowa tu o skonsolidowanych sprawozdaniach finansowych emitentów papierów wartościowych oraz o skonsolidowanych sprawozdaniach finansowych banków.
Struktura sprawozdania finansowego według MSR
Struktura sprawozdań finansowych sporządzanych według MSR nieco różni się od sprawozdań zgodnych z uor. W przypadku sprawozdań sporządzanych według polskich przepisów mamy do czynienia z obowiązkowymi elementami w postaci bilansu, rachunku zysków i strat oraz informacji dodatkowej, dzielącej się na wprowadzenie do sprawozdania finansowego oraz dodatkowe informacje i objaśnienia. Niektóre jednostki zobowiązane są dodatkowo do sporządzania rachunku przepływów pieniężnych (cash flow) oraz zestawienia zmian w kapitale własnym.
Sprawozdanie zgodne z MSR różni się pod względem struktury od sprawozdania zgodnego z polskimi standardami.
Jednym z jego elementów jest sprawozdanie z sytuacji finansowej na koniec okresu. Jest to odpowiednik bilansu z uor. Kolejnym elementem sprawozdania zgodnego z MSR jest sprawozdanie z zysków lub strat i innych całkowitych dochodów. W przypadku tego elementu warto zwrócić uwagę na fakt, że MSR nakazuje osobno prezentować zyski (straty), a osobno inne całkowite dochody. Sprawozdania zgodne z polskimi przepisami nie przewidują takiego rozróżnienia. Spółki sporządzające sprawozdania według standardów międzynarodowych prezentują zyski (straty) oraz inne całkowite dochody w jednym sprawozdaniu lub dwóch oddzielnych – jednym dla zysków (strat), drugim dla innych całkowitych dochodów. Polskie przepisy na taką możliwość nie pozwalają.
Różnice pojawiają się również w przypadku informacji dodatkowej. W MSR nie ma, występującego w polskich przepisach, rozróżnienia na wprowadzenie do sprawozdania finansowego oraz dodatkowe informacje i objaśnienia.
Kolejne elementy to sprawozdania z przepływów pieniężnych oraz ze zmian w kapitale własnym, mające podobne odpowiedniki w polskich przepisach.
Różnice w wycenie
Skutkiem stosowania różnych standardów rachunkowości są różnice w wycenie aktywów (majątku spółki) oraz pasywów (będących źródłem finansowania majątku). Poprzez odmienne metody wyceny, ta sama spółka może wykazać różne stany aktywów i pasywów w zależności od tego, które standardy zostaną zastosowane. Różnice w standardach prowadzą również do ukazania różnych wyników finansowych w identycznej sytuacji. Dlaczego tak się dzieje? Przykładów jest tak wiele, że zebranie wszystkich wraz z komentarzami, zajęłoby zapewne wiele opasłych tomów fachowej literatury. Warto jednak wymienić niektóre przykłady celem zrozumienia skąd biorą się te różnice.
Jednym z przykładów może być amortyzacja. Jest ona kosztem ściśle powiązanym ze zużyciem środków trwałych posiadanych przez jednostkę, np. budynków, samochodów lub maszyn produkcyjnych. Zgodnie z uor amortyzuje się cały środek trwały, np. pociąg należący do spółki zajmującej się transportem kolejowym. Cały pociąg ma określoną stawkę amortyzacyjną, czyli część jego wartości, która w danym okresie zaliczana jest do kosztów (obciążając tym samym wynik finansowy).
W przypadku MSR, koszty elementów składowych o istotnej wartości mogą być amortyzowane w oparciu o inne stawki. Przykładowo, jeżeli spółka stosuje liniową metodę amortyzacji, przewidując, że pociąg będzie służył jej przez 40 lat, co roku będzie zaliczać w koszty 2,5% jego wartości. Jeżeli jednak co 10 lat zmuszona będzie wymienić jego silnik, będzie ona amortyzować go osobno, zaliczając co roku 10% jego wartości do swoich kosztów. Po 10 latach wymieni silnik i będzie amortyzować go kolejne 10 lat według rocznej stawki równej 10%.
Dodatkowo w MSR amortyzację oblicza się od wartości środka trwałego pomniejszoną o wartość po której będzie można go zbyć po zakończeniu okresu użytkowania (tzw. wartość rezydualna). Przepisy polskie nie przewidują ani amortyzacji poszczególnych komponentów środków trwałych, ani też nie uwzględniają wartości rezydualnej wskutek czego amortyzacja jest naliczana od innej kwoty. Powoduje to inny wymiar kosztów, a co za tym idzie inny wynik finansowy wykazywany w sprawozdaniu.
Poza tym MSR dopuszcza możliwość wyceny opartej nie na koszcie historycznym (wartość początkowa pomniejszana o różnego rodzaju odpisy), lecz według wartości przeszacowanej. Polskie przepisy dopuszczają takie przeszacowania tylko w wyjątkowych sytuacjach, jednak są one zależne od organów państwowych, a nie od woli jednostek.
Różne są również metody wyceny zapasów. MSR w przeciwieństwie do polskich regulacji nie dopuszczają tzw. metody LIFO (ang. last in first out) zgodnie z którą rozchód towarów z magazynu księguje się według wartości ostatniej jednostki towaru przyjmowanej do magazynu. Polskie przepisy dopuszczają taką metodę, mimo iż nie wydaje się ona zgodna naturalnie nasuwającym się rozumowaniem, według którego wycena rozchodu z magazynu powinna być dokonywana w tej samej kolejności, w której towary znalazły się w magazynie. Dodatkowa metoda wyceny w przypadku stosowania polskich przepisów daje możliwość pewnej manipulacji wynikiem finansowym.
Podsumowanie – co musisz wiedzieć o MSR?
Międzynarodowe Standardy Rachunkowości są rozpowszechnione w dziesiątkach krajów świata. Umożliwiają one porównywanie sprawozdań finansowych spółek pochodzących z różnych krajów bez konieczności zaznajomienia się z krajowymi regulacjami.
Dla spółek, ich stosowanie wiąże się z prestiżem i zwiększonym zaufaniem inwestorów. Stosowanie MSR może mieć również pozytywny wpływ na płynność obrotu papierami wartościowymi danej spółki. Wiąże się to z faktem, że sprawozdania spółki staną się zrozumiałe i wiarygodne również w oczach inwestorów zagranicznych.
Dla inwestorów MSR dają większy wybór spółek, w które można zainwestować, po przeanalizowaniu sprawozdania sporządzonego zgodnie ze znanymi inwestorowi regulacjami. Inwestor znając zasady rządzące MSR nie musi poznawać regulacji rachunkowych poszczególnych krajów. Znajomość MSR umożliwia więc podjęcie się analizy sprawozdań finansowych spółek w wielu krajach świata. Standardy te nie są jednak stosowane na najważniejszym rynku kapitałowym – rynku amerykańskim.
W Stanach Zjednoczonych stosuje się US GAAP, będące standardami obowiązującymi na tamtejszych rynkach. Podejmowane są jednak działania zmierzające do ujednolicenia MSR i US GAAP. Być może w przyszłości sprawozdania amerykańskie i europejskie będą w większej mierze porównywalne niż obecnie.
Stosowanie MSR w przypadku polskich spółek może w istotny sposób wpływać na wyniki prezentowane przez nie w sprawozdaniach finansowych. Warto również pamiętać o wspominanych wcześniej różnicach w sposobie prezentacji sytuacji spółki, związanych z odmienną strukturą sprawozdań finansowych.
Czy aby móc analizować sprawozdania spółek musisz dokładnie znać MSR? Oczywiście, że nie. Wielu księgowych ma nikłe pojęcie o praktycznym stosowaniu MSR, trudno więc wymagać tego od inwestora niezaznajomionego z tajnikami sztuki księgowej. Jeżeli jednak chcesz myśleć poważnie o inwestowaniu w papiery wartościowe spółek notowanych na rynkach publicznych, musisz wiedzieć, że istnieją różne standardy oraz mieć pewne pojęcie o możliwych różnicach wynikających ze stosowania odmiennych regulacji rachunkowych. Z całą pewnością istotne jest również znanie elementów sprawozdań sporządzanych według różnych standardów, gdyż bez tego trudno o dokonanie rzetelnej analizy fundamentalnej. Zwiększanie swojej wiedzy o MSR, choć niekonieczne, wydaje się jednak wskazane, gdyż w dobie globalizacji i swobodnego przepływu kapitału, standardy międzynarodowe będą z dużym prawdopodobieństwem odgrywać coraz większą rolę na rynkach finansowych.
Czytaj także: Z czego składa się sprawozdanie finansowe?
