Dobrze jest mieć rodzinę, a szczególnie taką, która obsypuje nas różnymi podarunkami. Często zdarza się, że zostajemy obdarowani przez naszych bliskich darowiznami pieniężnymi lub rzeczowymi. Czasem możemy otrzymać w darowiźnie nieruchomość lub firmę. Niekiedy zdarza się nam otrzymać pokaźną darowiznę od osoby, z którą nie jesteśmy spokrewnieni. Jak kształtują się stawki podatku od darowizn? Czy będziemy musieli go zapłacić? W jakich sytuacjach jesteśmy zwolnieni z podatku? O czym należy pamiętać?
Czym jest darowizna?
Darowizna to pieniądze lub inne dobra materialne, które należą do nas i które przekazujemy komuś innemu, nie biorąc nic w zamian. Według oficjalnej definicji Kodeksu Cywilnego, darowizna to „forma umowy, w której darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego, kosztem swego majątku”.
W rodzinie często zdarzają się darowizny pieniężne, zarówno drobne, jak i większe. Przedmiotem darowizny mogą też być inne dobra materialne, jak samochody, biżuteria czy inne wartościowe przedmioty, a nawet nieruchomości jak mieszkanie, dom czy grunt. Członkowi najbliższej rodziny można przekazać również firmę. Najczęściej darowiznę otrzymują dzieci od rodziców i wnuki od dziadków.
Darowizna w najbliższej rodzinie jest zwolniona z podatków. Trzeba jednak dopełnić pewnych formalności, jeśli podarowana kwota przekracza określoną wartość. Nie bez znaczenia jest nasz stopień pokrewieństwa z darczyńcą. Od tego zależy, do jakiej grupy podatkowej należymy.
Grupy podatkowe
Zerowa grupa podatkowa
Do zerowej grupy podatkowej należą małżonkowie, zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki), wstępni (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie), rodzeństwo, ojczym, macocha, pasierb, pasierbica. Od 2020 r. do tej grupy zaliczają się też wychowankowie przebywający w rodzinie zastępczej, w rodzinnym domu dziecka, w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej oraz ich opiekunowie.
W tej grupie podatkowej darowizny bez względu na wartość są zwolnione z podatku. W przypadku niewielkich kwot nie trzeba zgłaszać darowizny do urzędu skarbowego. W zerowej grupie podatkowej dotyczy to otrzymanego majątku, którego wartość nie przekracza 9 637 zł. Dotyczy to łącznej sumy darowizn otrzymanych od jednej osoby w ciągu 5 lat. Do kwoty tej wlicza się również spadek otrzymany w tym czasie po tej osobie. W przypadku darowizny przedmiotu, jak biżuteria czy samochód, przy ustalaniu podstawy opodatkowania jest liczona jego wartość rynkowa. Przedmiotem darowizny w najbliższej rodzinie może być także firma.
Jeśli otrzymane darowizny przekraczają wartość 9 637 zł, co jest oczywiste w przypadku nieruchomości, w zerowej grupie podatkowej również nie płacimy podatku. Jednak należy pamiętać o drobnej formalności. Chcąc skorzystać z całkowitego zwolnienia należy złożyć formularz podatkowy SD-Z2 w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego. Obecnie, aby złożyć taki formularz, nie trzeba udawać się do urzędu skarbowego. Można wysłać go przez Internet, podpisując danymi autoryzującymi lub kwalifikowanym podpisem elektronicznym. Jeśli nie dopełnimy tych formalności, będziemy musieli zapłacić podatek zgodnie z zasadami obowiązującymi w I grupie podatkowej. Jeśli całkowicie zapomnimy o zgłoszeniu darowizny do urzędu skarbowego i wyjdzie ona na jaw dopiero w wyniku kontroli, stawka podatku wyniesie 20% nabytego majątku.
I grupa podatkowa
Do I grupy podatkowej zaliczają się zięć, synowa i teściowie. W przypadku osób należących do I grupy podatkowej darowizny poniżej kwoty 9 637 zł w ciągu 5 lat nie wymagają zgłoszenia do urzędu skarbowego i nie są opodatkowane. Gdy jednak wartość darowizn przekracza ten próg, osoba obdarowana ma obowiązek złożenia formularza SD-3 do urzędu skarbowego w ciągu 1 miesiąca od nabycia darowizny. Od nadwyżki ponad kwotę wolną od podatku w wysokości 9 637 zł, zostanie naliczony podatek. Dla I grupy podatkowej wysokość podatku wynosi:
- 3% - jeśli wartość nadwyżki jest niższa niż 10 278 zł,
- 308,30 zł oraz 5% nadwyżki ponad kwotę 10 278 zł - jeśli wartość nadwyżki mieści się w przedziale od 10 278 zł do 20 556 zł,
- 822,20 zł oraz 7% nadwyżki ponad 20 556 zł - jeśli wartość nadwyżki przekracza tę kwotę.
Osoby należące do I grupy podatkowej mają możliwość dodatkowego zwolnienia podatkowego, jeśli przeznaczą pozyskane środki na określone cele mieszkaniowe:
- wkład budowlany lub mieszkaniowy do spółdzielni,
- nabycie lokalu mieszkaniowego stanowiącego odrębną nieruchomość,
- budowę domu jednorodzinnego,
- spłatę hipotecznego kredytu mieszkaniowego wraz z odsetkami.
Dodatkowym zwolnieniem podatkowym jest objęta kwota kolejnych 9 637 zł. Pierwsze 9 637 zł jest zwolnione z podatku bez względu na cel przeznaczenia tych środków. Aby uzyskać dodatkowe zwolnienie podatkowe, środki pochodzące z darowizny muszą zostać przeznaczone na wspomniane cele mieszkaniowe w ciągu 12 miesięcy od dnia jej otrzymania. Nie otrzymamy zwolnienia z podatku, jeśli wspomniane środki zostaną przeznaczone na inne cele mieszkaniowe niż wymienione, takie jak zakup domu jednorodzinnego na rynku wtórnym czy budowę budynku wielorodzinnego.
Przykładowo, jeśli zięć otrzyma od teścia darowiznę w wysokości 50 000 zł i przeznaczy te środki na budowę domu, zwolnieniem zostanie objęta kwota 19 274 zł. Podatek w tym przypadku wyniesie 822,20 zł plus 7% od nadwyżki powyżej 20 556 zł:
822, 20 zł + 7% * (30 726 zł - 20 556 zł) = 822,20 zł + 7% * 10 170 zł = 1534 zł
II grupa podatkowa
Do II grupy podatkowej należą: zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa, rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych. Osoby te muszą złożyć formularz SD-3. Kwota wolna od podatku w tej grupie wynosi 7276 zł. Powyżej tej wartości stawki podatki kształtują się następująco:
- do kwoty 10 278 zł podatek wynosi 7% podstawy opodatkowania,
- od kwoty 10 278 zł do kwoty 20 556 zł – podatek wynosi 719,50 zł plus 9% od nadwyżki ponad kwotę 10 278 zł,
- powyżej kwoty 20 556 zł – podatek wynosi 1 644,50 zł i 12% od nadwyżki ponad kwotę 20 556 zł.
Przykładowo dostajemy od wujka darowiznę o wartości 20 000 zł. Zapłacimy od niej podatek w wysokości 719,50 zł plus 9% od nadwyżki ponad 10 278 zł. Podatek wyniesie:
719,50 zł + 9% * (12 724 zł – 10 278 zł) = 719,50 zł + 9% * 2446 zł = 940 zł
Osoby należące do II grupy podatkowej mogą skorzystać ze zwolnienia podatkowego jedynie wtedy, gdy przedmiotem darowizny są nieruchomości wchodzące w skład gospodarstwa rolnego. Zwolnienie z podatku można uzyskać, gdy są spełnione następujące warunki:
- w wyniku nabycia gruntów zostanie utworzone lub powiększone gospodarstwo rolne,
- powierzchnia utworzonego lub powiększonego gospodarstwa rolnego będzie nie mniejsza niż 11 ha i nie większa niż 300 ha,
- gospodarstwo będzie prowadzone przez obdarowanego przez okres co najmniej 5 lat od dnia nabycia.
III grupa podatkowa
Do III grupy podatkowej zaliczają się osoby nie należące do żadnej z wymienionych wyżej grup. Są to osoby z najdalszej rodziny i osoby, które nie są spokrewnione z darczyńcą. W tym przypadku kwota wolna od podatku wynosi 4902 zł od jednego darczyńcy w ciągu 5 lat. W III grupie podatkowej stawki podatku kształtują się następująco:
- do 10 278 zł – 12%,
- od 10 278 zł do 20 556 zł - 1233,40 zł plus 16% nadwyżki ponad kwotę 10 278 zł,
- powyżej 20 556 zł - 2877,90 zł plus 20% nadwyżki ponad kwotę 20 556 zł.
Osoby zaliczające się do III grupy podatkowej również muszą złożyć formularz SD-3 w ciągu 1 miesiąca od dnia otrzymania darowizny.
Darowizna na rzecz organizacji pożytku publicznego
O aspektach podatkowych warto pamiętać nie tylko w sytuacji, gdy otrzymujemy darowiznę. Sami też często występujemy w roli darczyńcy. Wielu z nas chętnie wspomaga różne organizacje pożytku publicznego i inne organizacje pozarządowe, często niewielkimi nawet kwotami. Warto pamiętać, że nawet te niewielkie kwoty warto uwzględnić w zeznaniu podatkowym, dzięki czemu możemy nieco obniżyć podatek.
Chociaż możemy wesprzeć każdą organizację i dowolny cel, to musimy mieć na uwadze, że jeśli chcemy skorzystać z ulgi podatkowej, zgodnie z Ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych, darowiznę należy przekazać organizacji działającej na rzecz określonych w ustawie celów społecznych. Cele te muszą mieścić się w spisie określonym w art. 4 Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Jeśli chcemy odliczyć taką darowiznę od podatku, musimy przekazać ją w trakcie tego roku podatkowego, za który będziemy się rozliczać. O kwotę darowizny pomniejszana jest podstawa opodatkowania. Od podstawy opodatkowania można odliczyć darowizny w kwocie nie wyższej niż 6% uzyskanego dochodu. Jeśli przedmiotem darowizny są pieniądze, to powinniśmy zachować dowód wpłaty na rachunek bankowy obdarowanej organizacji. W przypadku darowizny rzeczowej, dowodem mogą być dokumenty potwierdzające przekazanie tej darowizny i faktyczne wydatki z nią związane. Na obdarowanym spoczywa natomiast obowiązek sprawozdania otrzymanych darowizn. Dla osób fizycznych do odliczenia darowizn służy załącznik PIT-O, a dla osób prawnych CIT-D. Załącznik CIT-D jest przeznaczony zarówno dla organizacji będących darczyńcami, jak i organizacji, które otrzymały darowizny od podatników. Na obdarowanych spoczywa konieczność rozliczenia podatku. Obowiązują zasady dla III grupy podatkowej, a więc kwota wolna od podatku w przypadku darowizny od jednego darczyńcy wynosi 4902 zł. W praktyce próg ten jest rzadko przekraczany, gdyż zwykle na wsparcie podopiecznych organizacji pozarządowych składają się drobne wpłaty wielu darczyńców.
Darowizna firmy
W rodzinie może zdarzyć się, że rodzice prowadzący działalność gospodarczą, przekazują firmę w darowiźnie dzieciom. W tym przypadku sytuacja wygląda tak samo jak w przypadku każdej innej darowizny w zerowej grupie podatkowej. Obdarowana osoba również jest zwolniona z podatku, musi jednak złożyć formularz SD-Z2 w ciągu 6 miesięcy od otrzymania darowizny. Majątek przedsiębiorstwa może obejmować: grunty, budynki, budowle, lokale, urządzenia techniczne i maszyny, środki transportu, wyposażenie, towary, materiały oraz wartości niematerialne i prawne, czyli m.in. programy komputerowe, prawa autorskie, licencje i patenty. Jeśli jest to działalność jednoosobowa, przekazać w darowiźnie można jedynie majątek firmy. Osoba obdarowana będzie musiała założyć własną działalność. Składniki majątku firmy zostaną wycenione zgodnie z aktualną wartością rynkową.
Może się też zdarzyć, że firma zostanie podarowana osobom z II lub III grupy podatkowej. W tych przypadkach również obowiązują te same stawki podatkowe, co w przypadku każdej innej darowizny.
Darowizna a dług
W niektórych przypadkach zdarza się, że darczyńca jest poważnie zadłużony, a przekazanie majątku w darowiźnie rodzinie ma na celu uchronienie go przed wierzycielami. Darowizna taka jest ważna między darczyńcą a obdarowanym, ale należy pamiętać, że jest to działanie na szkodę wierzycieli. W takiej sytuacji wierzyciel może zaskarżyć taką umowę w drodze tzw. Skargi Pauliańskiej i doprowadzić do jej bezskuteczności, a tym samym uzyskać prawo do dochodzenia swej wierzytelności z majątku będącego przedmiotem darowizny.
Źródła:
1. Dziennik Gazeta Prawna: Tomasz Ciechoński „Darowizna od teściowej – kiedy z podatkiem, a kiedy bez podatku” (https://podatki.gazetaprawna.pl/artykuly/8137524,podatek-od-darowizny-rodzice-rodzina-tesciowie.html)
2. infakt.pl: Magda Sławińska Rzemek „Kto zalicza się do drugiej grupy podatkowej? Ile wynosi darowizna wolna od podatku przekazana na rzecz osoby z tej grupy?” (https://www.infakt.pl/blog/opodatkowanie-darowizny-w-ii-grupie-podatkowej)
3. directmoney.pl: Anna Serafin „Darowizny i spadki bez podatku. Jak to zrobić?” (https://direct.money.pl/artykuly/porady/darowizny-i-spadki-bez-podatku-jak-to,146,0,1553298)
4. ngo.pl/darowizny
5. Poradnik przedsiębiorcy: Karolina Szopa „Darowizna przedsiębiorstwa - w jaki sposób jej dokonać? (poradnikprzedsiebiorcy.pl/-darowizna-przedsiebiorstwa-w-jaki-sposob-jej-dokonac)
