Coraz bardziej rośnie zainteresowanie technologią blockchain. Dostrzega się w niej takie zalety, jak bezpieczeństwo, decentralizacja, niezmienność zapisanych danych, przejrzystość – można zweryfikować całą historię transakcji. Prowadzenie rejestru danych w tej technologii pozwala ograniczyć ilość formalności i dokumentów w wersji papierowej, a tym samym zminimalizować koszty. Blockchain wykorzystuje się w wielu różnych dziedzinach, m.in. w bankowości, administracji publicznej, głosowaniach, notaryzacji, służbie zdrowia i wielu innych.
Blockchain to zdecentralizowana i rozproszona baza danych w modelu open source w sieci internetowej o architekturze peer-to-peer (P2P), służąca do księgowania poszczególnych transakcji, płatności lub zapisów księgowych zakodowana za pomocą algorytmów kryptograficznych. Blockchain jest wykorzystywany przede wszystkim jako rejestr zdarzeń, zapisujący trwale ich historię.
Początki koncepcji technologii blockchain sięgają 1979 r. W 2008 r. została ona przedstawiona przez Satoshi Nakamoto jako technologia leżąca u podstaw kryptowaluty Bitcoin. Było to pierwsze jej zastosowanie. Z czasem okazało się, że potencjał tej technologii wykracza poza kryptowaluty. Można go wykorzystać w różnych dziedzinach. Najważniejsze z nich obejmują: bankowość, służbę zdrowia, głosowania, uwierzytelnianie dokumentów, łańcuch dostaw.
Blockchain w bankowości
W świecie finansów zwraca się uwagę na to, że wiele procesów nie jest w pełni zautomatyzowanych, a umowy i transakcje zwykle są zawierane na papierze, co wymaga obecności wszystkich zainteresowanych stron. Większość instytucji finansowych oferuje różne usługi, takie jak pożyczki, ubezpieczenia itp. Wymagają one posiadania i utrzymywania różnych baz danych. Dlatego uważa się, że stworzenie jednego rejestru byłoby korzystnym rozwiązaniem dla tych instytucji pod względem finansowym i zarządzania. Rozwiązanie takie mogłoby dać także wiele korzyści klientom, którzy mogliby mieć wgląd we wszystkie umowy i inne dokumenty zawarte z bankami, nawet po wygaśnięciu tych umów.
Coraz więcej banków decyduje się inwestować w rozwiązania oparte na technologii blockchain ze względu na takie korzyści, jak: zmniejszanie liczby niezbędnych dokumentów w wersji papierowej, szybsze przetwarzanie dokumentów cyfrowych oraz większa przejrzystość i bezpieczeństwo danych, gdyż nie da się ich zmienić ani usunąć z rejestru. Rejestr rozproszony może przynieść instytucjom finansowym oszczędności w zakresie przelewów międzynarodowych, obrotu papierami wartościowymi czy dostosowania do wymogów regulacyjnych i audytowych. Według szacunków banku Santander z 2015 r. te oszczędności mogą wynieść około 15-20 mld USD rocznie.
Zwraca się też uwagę na pewne bariery, takie jak uwarunkowania regulacyjne, koszt wdrożenia, czy adaptacja nowej technologii na rynku. Jeśli zdobędzie ona zaufanie i będzie powszechnie wykorzystywana, to dopiero wówczas będzie możliwa współpraca wielu podmiotów. Wiele banków obawia się wprowadzenia wspólnego systemu ze względu na utratę kontroli i że będą pełniły funkcję wyłącznie jako punkt przetwarzania informacji.
Ważnym segmentem działalności banków są duże transakcje międzynarodowe. Zwraca się uwagę na to, że handel międzynarodowy jest obecnie złożonym procesem, w którym bierze udział wiele podmiotów. Różne formalności powodują, że czas dostawy towarów ulega wydłużeniu. Technologia blockchain może łączyć w ramach jednej platformy wszystkie strony zaangażowane w handel międzynarodowy: sprzedawców, osoby zajmujące się transportem, kupujących, banki finansujące transakcje. Wszyscy uczestnicy transakcji będą mieli wgląd w jej przebieg i szczegóły. Technologia blockchain może ułatwić finansowanie transakcji, zmniejszyć koszty i przyspieszyć czas dostaw. Rozwiązania oparte na niej mogą wyeliminować wielu pośredników w różnego rodzaju umowach i transakcjach. Naprzeciw oczekiwaniom rynku wychodzą takie rozwiązania, jak Hyperledger.
Czym jest Hyperledger?
Hyperledger jest platformą open source, opartą na technologii blockchain, założoną w grudniu 2015 r. przez Linux Foundation przy współpracy ze specjalistami z zakresu finansów, bankowości, łańcucha dostaw, produkcji, technologii.
Projekt ten ma na celu wspieranie rejestrów rozproszonych, opartych na blockchain. Oferuje różnym instytucjom możliwość autonomicznego przetwarzania danych i transakcji w czasie rzeczywistym, zapewniając również transparentność. Rozwiązanie Hyperledger może zapewnić większy poziom automatyzacji i wyeliminować wiele pracy manualnej.
W projekt Hyperledger jest zaangażowanych wiele instytucji finansowych i firm z różnych branż. IBM jest jedną z ponad 100 firm rozwijających ten projekt i wnoszących w niego wkład w postaci kodu. Gigant technologiczny IBM został wybrany do budowania nowego, opartego na blockchain międzynarodowego systemu handlowego dla konsorcjum globalnych banków, do którego należą Deutsche Bank, HSBC, KBC, Natixis, Rabobank, Societe Generale i UniCredit. Celem tych banków jest utworzenie „łańcucha cyfrowego handlu” (Digital Trade Chain) – DTC.
Z usług platformy Hyperledger korzysta również Swift – największy na świecie operator płatności międzynarodowych. Usługi świadczone przez platformę mają na celu uproszczenie przelewów międzybankowych z różnych krajów, zmniejszenie kosztów i przyspieszenie księgowania przelewów. Jeden z banków należących do konsorcjum - KBC – liczy na to, że blockchain i branża bankowa pomogą również stworzyć nową platformę dla małych i średnich firm, żeby umożliwić im szybsze, łatwiejsze i tańsze transakcje handlowe.
Hyperledger Fabric jest jednym z trzech głównych, opartych na blockchain systemów pretendujących do stania się „systemem operacyjnym” nowej generacji dla usług finansowych.
Inne tego typu rozwiązanie zostało opracowane przez R3 – startup założony przez Davida Ruttera , który rozwinął opartą na blockchain platformę Corda. Tym rozwiązaniem zainteresowały się banki BNP Paribas, Commerzbank, ING oraz HSBC.
Inną możliwością braną pod uwagę w bankowości jest wykorzystanie open source blockchain Ethereum jako platformy dla produktów bankowych. JP Morgan, UBS i Credit Suisse są założycielami Ethereum Enterprise Alliance (EEA) – grupy dążącej do rozwoju standardów najlepszych praktyk budowania Ethereum.
W Polsce usługi płatnicze oparte o blockchain wdraża m.in. bank Santander. Zainteresowanie wyraża także PKO BP.
Blockchain w głosowaniach
Innym ważnym zastosowaniem technologii blockchain mogą być głosowania. Mogą one dotyczyć różnych dziedzin, nie tylko polityki. Wybory mają różny charakter: krajowy, lokalny, wewnętrznofirmowy, związku zawodowego, uczelni, dowolnej organizacji. Dla wielu osób problem stanowi dojazd na miejsce głosowania ze względu na wykonywanie pracy poza miejscem zamieszkania, podróż, czy chorobę. Różne próby głosowania za pośrednictwem Internetu nie uzyskały zainteresowania ze względu na obawy dotyczące bezpieczeństwa, kontroli i anonimowości głosujących.
Największe korzyści z wykorzystania technologii blockchain w głosowaniach to: możliwość bezpiecznego i anonimowego głosowania, zweryfikowania oddanych głosów w każdym momencie, brak możliwości dwukrotnego głosowania oraz popełnienia oszustwa wyborczego. Dane zapisane w sieci blockchain nie mogą ulec zmianie, więc nie ma możliwości ukrycia prób manipulacji wynikami wyborów. Istnieją jednocześnie obawy co do wykorzystania danych niezbędnych do zarejestrowania się w celu udziału w głosowaniu, gdyż mogą one stać się celem ataków hakerskich.
Przykładem wyborów opartych na technologii blockchain były wybory stanowe w Zachodniej Wirginii, które odbyły się 8 maja 2018 r. Wyborcy mieli możliwość oddania głosu w lokalnych wyborach na mobilnej platformie Voatz opartej na blockchainie Ethereum. Do stworzenia platformy została wykorzystana infrastruktura Hyperledger.
Innym przykładem zastosowania technologii blockchain jest możliwość wykorzystania jej w głosowaniach dotyczących spraw lokalnych. Aplikacja Active Citizen istniała od 2014 r., służąc do tradycyjnych głosowań on-line w różnych sprawach ważnych dla mieszkańców Moskwy, takich jak przebudowanie ruchliwej ulicy, utworzenie ścieżek rowerowych czy nazwa miejskiego parku. Mieszkańcy Moskwy mieli raczej średnie zaufanie do wiarygodności tej aplikacji. W celu zwiększenia zaufania obywateli do tego projektu, władze miasta zdecydowały się oprzeć go na technologii blockchain.
Technologia blockchain jest także używana w głosowaniach na walnych zgromadzeniach akcjonariuszy. Rozwiązanie takie wprowadziła giełda Nasdaq. Można użyć blockchain do przydzielania praw głosu za pomocą tokenów dla każdego akcjonariusza, a także do rejestrowania praw własności papierów wartościowych.
Technologia blockchain została wykorzystana przez KDPW (Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych) w projekcie eVoting, który ma na celu ułatwienie inwestorom z GPW zdalne głosowanie nad uchwałami walnych zgromadzeń akcjonariuszy. System ten ma na celu zwiększenie transparentności i zwiększenie zaangażowania wszystkich akcjonariuszy w podejmowaniu decyzji istotnych dla spółki. Dzięki trwałej historii głosowania wszystkie próby oszustwa są widoczne i łatwo je wychwycić.
Blockchain w notaryzacji
Notaryzacja polega na rejestracji danych z udziałem zaufanej strony trzeciej, co pozwala zapewnić później poprawność charakterystyk danych, takich jak zawartość, źródło pochodzenia, czas i dostarczenie. Tą zaufaną stroną trzecią jest notariusz. Notariuszem nazywamy prawnika, który został powołany przez Ministra Sprawiedliwości. Do obowiązków notariusza należy m.in.: sporządzanie aktów notarialnych dotyczących np. umów przeniesienia własności nieruchomości, czy umów o dział spadku, sporządzanie oświadczeń (np. własnoręczności podpisu, daty okazania dokumentu, zgodności okazanej kopii z oryginałem), przyjmowanie na przechowanie pieniędzy, papierów wartościowych, dokumentów lub danych zapisanych na nośnikach informatycznych, składanie wniosków o wpis w księdze wieczystej wraz z dokumentami stanowiącymi podstawę tego wpisu. Czy notariat jako instytucja może być zastąpiony rozproszonym rejestrem?
Z jednej strony wydaje się, że instytucja notariusza mogłaby zostać zastąpiona przez rozproszony rejestr, dzięki czemu osoby zawierające umowy mogłyby mieć możliwość zaoszczędzenia czasu i pieniędzy na usługi notarialne. Zwraca się też uwagę na takie zalety, jak oznaczenie czasu, w którym została podpisana umowa – nie można go zmienić, gdyż został zapisany w rejestrze. Eliminuje to ryzyko niektórych nadużyć. Osoba notariusza nie jest też niezbędna w związku z przechowywaniem dokumentów, gdyż mogą być one przechowywane w bazach danych.
Jednocześnie istnieją też wątpliwości związane z możliwością zastąpienia osoby notariusza przez DLT. Tylko notariusz jest w stanie stwierdzić, czy dokument został podpisany przez właściwą osobę, a także zgodność i świadomość oświadczeń woli. Zwraca się też uwagę na brak możliwości zachowania poufności, gdyż jest to rejestr publiczny.
Blockchain w służbie zdrowia
Kolejnym zastosowaniem technologii blockchain jest służba zdrowia. Zwraca się uwagę na fragmentację danych dotyczących stanu zdrowia pacjentów. Każdy podmiot z branży medycznej dysponuje tylko ich częścią. Technologia blockchain może pozwolić na stworzenie jednego wspólnego rejestru danych medycznych, z którego każdy podmiot mógłby korzystać w razie potrzeby za zgodą pacjenta. Z takiego rejestru mogliby też korzystać pacjenci, którzy mieliby wgląd w całą swoją dokumentację medyczną.
Istnieją też projekty dotyczące przechowywania i aktualizacji danych lekarzy i innych dostawców usług medycznych. Zwraca się uwagę na to, że tradycyjne katalogi lekarzy często zawierają nieaktualne dane, a przechowywanie i aktualizowanie tych danych generuje duże koszty, natomiast nowe rozwiązanie mogłoby pozwolić na uzyskanie oszczędności.
Niektóre firmy będą oferować pacjentom możliwość płacenia za usługi medyczne za pomocą kryptowalut.
Przykładem jest Medicalchain – brytyjska firma pracująca nad stworzeniem opartego na technologii blockchain rejestru, który zawierałby dane medyczne użytkowników. Byłyby one udostępniane w transparentny sposób przez pacjentów lekarzom i firmom farmaceutycznym w zależności od potrzeb. Projekt opiera się na strukturze podwójnego blockchaina. Pierwszy z nich, oparty na Hyperledger Fabric ma za zadanie kontrolować dostęp do danych pacjentów, natomiast token sieci, oparty na Ethereum ERC20 zostanie wykorzystany do tworzenia dodatkowych aplikacji i serwisów.
Kraje, które pokochały technologię blockchain
Przykładem kraju, znanego z zastosowań technologii blockchain w różnych obszarach życia jest Estonia. Technologia wykorzystywana przez Estończyków to rejestr danych X-Road oraz bezpieczny dostęp przez KSI Blockchain – Keyless Signature Infrastructure. Znalazła zastosowanie w administracji publicznej, głosowaniach i służbie zdrowia.
Technologia blockchain zainteresowała także Gruzję, która stworzyła rejestr do zarządzania aktami własności nieruchomości.
Podsumowanie
Nikt nie przypuszczał, że technologia, która początkowo była kojarzona przede wszystkim z kryptowalutami, może zrewolucjonizować całą gospodarkę i znaleźć zastosowanie w tak wielu dziedzinach. Powstaje coraz więcej projektów wykorzystujących technologię blockchain w różnych branżach. Na razie wiele rozwiązań jest we wstępnej fazie rozwoju i trwają prace nad ich udoskonaleniem. Przyszłość pokaże, czy pokładane w technologii blockchain nadzieje spełnią oczekiwania rynku.
