Jaki system gospodarczy jest w Chinach?

Z artykułu dowiesz się:

• Co to jest PKB per capita?
• Jakie jest PKB per capita w Polsce i Chinach?
• Czy możliwe jest utrzymanie takiego tempa wzrostu PKB?
• Czy Chiny to państwo autorytarne?
• Które z państw, Polska czy CHRL, cieszą się lepszym rozwojem gospodarczym?

 

 

PKB per capita: co to jest? 

PKB per capita (Produkt Krajowy Brutto per capita) to wskaźnik mierzący wartość wszystkich dóbr i usług wyprodukowanych w danym kraju w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Jest to użyteczne narzędzie do oceny poziomu zamożności i jakości życia w danym kraju, ponieważ uwzględnia zarówno całkowitą wartość produkcji gospodarczej, jak i liczbę ludności.

Z danych Banku Światowego wynika, że PKB per capita w Polsce jest nie tylko stale wyższy niż w Chinach, ale różnica w dochodach między Polską a Chinami systematycznie się zwiększa.

 

Wykres. Produkt krajowy brutto per capita

✕

Źródło: World Bank (2023)

 

Czytaj również: Polska będzie liderem wzrostu gospodarczego w Europie

 

Czy to oznacza, że rozwijamy się szybciej niż druga gospodarka świata? O to zapytaliśmy dwóch znanych ekspertów.

 

Stefan Kawalec: Czy Polska rozwija się szybciej niż Chiny?

Zostałem poproszony o skomentowanie ciekawego wykresu. Prezentuje on zmiany Produktu Krajowego Brutto na głowę z uwzględnieniem parytetu siły nabywczej w cenach stałych (dalej w skrócie: GDP per capita ppp), w okresie 1992-2022, w Polsce i w Chinach.

Na wykresie widzimy, że GDP per capita ppp Polski jest nie tylko cały czas wyższy niż w Chinach, lecz różnica między dochodem w Polsce i w China systematycznie rośnie. Można odnieść wrażenie, że Chiny pozostają w stosunku do Polski coraz bardziej w tyle (a w dokładniej, w dole). Stąd zasadne może się wydać pytanie: Czy Polska rozwija się szybciej niż Chiny?

Aby odpowiedzieć na to pytanie sporządziłem poniższą tabelę zestawiającą wybrane wielkości prezentowane na wspomnianym wykresie.  

GDP per capita ppp constant 2017 international dollars

Źródło: https://data.un.org/Data.aspx?d=WDI&f=Indicator_Code%3ANY.GDP.PCAP.PP.KD [Dostęp 24 lipca 2024] Tabela podobnie jak wykres przedstawia wielkości w jednostkach obliczeniowych tzw. dolarach międzynarodowych z roku 2017.  

 

Tabela pokazuje, że nie mamy do czynienia ze złudzeniem wzrokowym. Rzeczywiście w okresie 30 lat (1992-2022) PKB per capita ppp w Polsce wzrosło o wyższą kwotę niż w Chinach i w efekcie różnica między dochodem w Polsce i Chinach wzrosła w tym okresie ponad dwukrotnie, z niespełna 9 tys. dolarów obliczeniowych w 1992 r. do ponad 18 tys. w 2022 r.

Z drugiej strony liczby w tabeli pokazują, że w omawianym 30-letnim okresie PKB per capita ppp urosło w Polsce około 3,5 krotnie, a w Chinach 10,5 krotnie. W efekcie PKB per capita ppp, w Polsce, który w 1992 był sześciokrotnie wyższy niż w Chinach, w roku 2023 był już wyższe tylko dwukrotnie. Te dane mogłyby uprawniać nas do stwierdzenia, że w okresie 30 lat (1992-2022) PKB per capita ppp w Chinach rósł prawie trzy razy szybciej niż w Polsce (10,5 razy wobec 3,5 razy).

Który z tych obrazów jest prawdziwy? Oczywiście oba. W okresie 1992-2022 PKB per capita ppp rósł w Chinach dynamiczniej niż w Polsce, lecz ponieważ jego początkowy poziom był bardzo niski, to roczne przyrosty w wartościach bezwzględnych były niższe niż w Polsce. W efekcie bezwzględny przyrost PKB per capita ppp w Chinach w omawianym okresie był niższy niż w Polsce i bezwzględna różnica w wartości tego dochodu się zwiększyła. 

Co z tego wynika dla przyszłości? Gdyby różnica w dynamice wzrostu PKB per capita ppp między Chinami i Polską z okresu 1992-2022 się utrzymała, to Chiny w kolejnym 30-leciu prześcignęłyby Polskę. Można to sprawdzić w ramach prostego ćwiczenia arytmetycznego, przyjmując, że w okresie kolejnych 30-lat PKB per capita ppp wzrośnie ponownie 3,5 krotnie w Polsce i 10,5 krotnie w Chinach. Wówczas w roku 2052 PKB per capita w Chinach byłby blisko półtora razy wyższy niż w Polsce. Jednakże spełnienie się takiego założenia wydaje się mało prawdopodobne. W okresie 1992-2022 Chiny i Polska rozwijały się wyjątkowo szybko. Dynamika wzrostu w Chinach była wyższa niż w Polsce, lecz ułatwiał to fakt, że na początku omawianego okresu Chiny znajdowały się na znacznie niższym poziomie rozwoju. Ekonomiści spodziewają się generalnie, że tempo wzrostu zarówno Chin jak i Polski w następnym 30-leciu będzie znacznie mniejsze niż było w okresie 1992-2022. Oba kraje mają przed sobą poważne wyzwania, które mogą przyhamować ich wzrost gospodarczy. Jak sobie poradzą z tymi wyzwaniami i który kraj poradzi sobie lepiej, trudno jest dziś przewidzieć. Choć nie można wykluczyć, że w najbliższym trzydziestoleciu Chiny prześcigną Polskę, to nie jest scenariusz bardzo prawdopodobny.  Ponieważ dziś PKB per capita ppp w Polsce jest dwukrotnie wyższy niż w Chinach, a w następnym 30-leniu dynamika tego dochodu zarówno w Polsce jak i w Chinach będzie prawdopodobnie znacznie niższa niż w latach 1992-2022, to można się spodziewać, że w 2052 PKB per capita ppp będzie w Polsce nadal istotnie wyższy niż w Chinach. 

 

Zobacz również: Ekonomiczny Cud nad Wisłą. Polska gospodarka nokautuje cały świat we wzroście PKB

 

Adrian Zwoliński (Dyrektor Departamentu Rynku Finansowego i Prawa Korporacyjnego Konfederacji Lewiatan):

Rozwój gospodarczy to temat rzeka, ale TL;DR to wszystko co sprawia że i nasze gospodarki i społeczeństwa, nasze życia po prostu, stają się lepsze np.: wzrost gospodarczy, długość życia, poziom edukacji, sprawność instytucji, czystość środowiska, poziom biedy, zdrowie, a nawet według niektórych szczęście. To ekonomiczny Święty Graal i jak to z Graalem bywało, różni ludzi rozwój widzą odmiennie. Porównanie rozwoju nie zawsze będzie więc proste, zwłaszcza kiedy jedną z porównywanych gospodarek jest tak specyficzna jak chińska.  

Oczywiście jeśli chodzi o znaczenie handlu czy rozmiar gospodarki to CHRL (Chińska Republika Ludowa) i Polska są bez porównania np.: wg. IMF (PPP) w 2023 udział CHRL w globalnym PKB wynosił 18,73%, a dla porównania udział Polski niecały 1%¹. CHRL też przez lata cieszyła się wysokim wzrostem gospodarczym, sięgającym nawet kilkanaście procent². Weźmy czynnik który jest kluczowy dla rozwoju jak innowacje np.: w Global Innovation Index 2023 Polska znajduje się na 41 miejscu, CHRL na 12, a wydatki krajowe brutto na badania i rozwój jako % PKB w 2022 wyniosły w Polsce 1,45%, a w CHRL 2,56% i tym samym CHRL zbliżało się do średniej państw OECD czyli 2,73% i przekroczyło średnią UE czyli 2,11%³.  

Spójrzmy głębiej w poszukiwaniu jakości życia. Wg. Banku Światowego polskie PKB per capita (PPP) jest ok. dwukrotnie większe od chińskiego⁴, a wyrażone w $ nie aż tak, ale dalej istotnie większe⁵. PKB per capita – zwłaszcza w odniesieniu do dobrobytu - ma swoje mankamenty; zejdźmy jeszcze głębiej: w indeksie rozwoju ludzkiego/społecznego (HDI) 2023-24 który dotyczy roku 2022 i w skrócie próbuje ująć aspekty edukacji, zdrowia i dochód narodowy brutto na głowę, CHRL zajęła 75 miejsce – to jest uważane za wysoki poziom – a Polska 36 miejsce – co jest uważane za bardzo wysoki poziom⁶. Wszyscy się pewnie zgodzimy że wolność słowa istotnie wpływa na to jak nam się żyje, a sporo mówi nam o niej wolność prasy. I tak w World Press Freedom Index 2024 Polska zajmuje 47 miejsce na 180, a CHRL… 172, gdzieś w okolicy Birmy, Korei Północnej i Afganistanu⁷. CHRL to państwo przynajmniej autorytarne, obecnie i ogólnie gdzieś na drodze pomiędzy autorytaryzmem, a totalitaryzmem.

Takie porównanie można ciągnąć niemal w nieskończoność, analizując też np.: ubóstwo, szanse na awans społeczny czy jakość otoczenia biznesowego. Dla Państwa Czytelników proponuję jednak, zainspirowany podobną grą przez choćby J. Norberga czy B. Lomborga, sięgnąć do koncepcji ,,zasłony niewiedzy” Johna Rawlsa⁸. Zmienię ją nieco i zapytam: czy gdybyście Państwo, Czytelnicy, nie mieli wiedzy o tym ile będziecie zarabiać, jaką pozycję społeczną i zawodową będziecie zajmować, czy będziecie mieszkać na wsi czy w mieście i tak dalej, to woleli byście pracować i żyć w gospodarce polskiej, czy w gospodarce CHRL? Myślę że odpowiedź na to pytanie pomoże każdemu z Państwa zbliżyć się do odpowiedzi które z państw, Polska czy CHRL, cieszą się lepszym rozwojem gospodarczym. 

 

Zobacz również: Początek wojny handlowej? Chiny pozbywają się amerykańskich akcji i obligacji

 

Przypisy:

1. https://www.imf.org/external/datamapper/PPPSH@WEO/OEMDC/ADVEC/WEOWORLD/CHN/POL; a inne ujęcie bazujące na cenach bieżących i też w oparciu o dane IMF proponuje https://www.visualcapitalist.com/ranked-the-top-6-economies-by-share-of-global-gdp-1980-2024/ gdzie udział w światowym PKB CHRL wynosi niecałe 17%, a UE 17,5%.    

2.  https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.KD.ZG?end=2023&locations=CN-PL&skipRedirection=true&start=1961&view=chart&year=2018 

3.  https://www.oecd.org/en/data/datasets/main-science-and-technology-indicators.html 

4. https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.PP.CD?end=2023&locations=CN-PL&skipRedirection=true&start=1990&view=chart

5.  https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.CD?locations=CN-PL&skipRedirection=true 

6.  https://hdr.undp.org/content/human-development-report-2023-24 

7.  https://rsf.org/en/index 

8.  Oryginalnie o tej koncepcji można poczytać w John Rawls, Teoria sprawiedliwości (PWN, Warszawa 1994), a powołuje się na nią J. Norberg, Postęp. Dziesięć powodów, by z optymizmem patrzeć w przyszłość (Fijorr Publishing, Wrocław, 2019) odwołując się do B. Lomborg, The Skeptical Environmentalist: Measuring the Real State of the World (Cambridge University Press, Cambridge, 2001).