Emisja nowych akcji z zachowaniem praw poboru - czy da się na tym zarobić? Czy można na tym stracić? W jaki sposób kupić lub sprzedać prawa poboru?
Co to jest prawo poboru i do czego służy?
Na samym początku przypomnę czym są prawa poboru. Jak zapewne wiesz z poprzedniego odcinka Najlepszego Kursu Inwestowania w Akcje od Zera, prawa poboru to papiery wartościowe przyznawane akcjonariuszom spółki notowanej na giełdzie, która decyduje się na emisję nowych akcji, czyli podwyższenie kapitału zakładowego.
Taki rodzaj wypuszczania na rynek nowych akcji nazywa się emisją z zachowaniem praw poboru.
Prawa poboru są przywilejem dla akcjonariuszy spółki, dającym im możliwość wzięcia udziału w emisji nowych akcji z pierwszeństwem przed wszystkimi innymi inwestorami. Pozwalają one też na to, aby obecni akcjonariusze spółki po wprowadzeniu na rynek akcji z nowej emisji utrzymali procentowy udział w głosach, na identycznym poziomie jak przed podwyższeniem kapitału zakładowego. Czyli, jeśli ktoś miał 5% głosów na WZA przed emisją, to jeśli zrealizuje swoje prawa poboru i kupi akcje z nowej emisji, utrzyma dotychczasowe 5% głosów. Jeśli sprzeda prawa poboru, to jego udział w głosach na WZA się zmniejszy (w zależności od tego o ile procent zwiększy się łączna liczba akcji po emisji).
Czy prawa poboru są notowane na giełdzie?
Jak wcześniej wspomniałem, prawa poboru są papierami wartościowymi, dokładnie tak jak np. akcje, dzięki czemu są przedmiotem samodzielnego obrotu na rynku wtórnym. Mówiąc prościej, akcjonariusze którzy je otrzymali mogą też je sprzedać, a co za tym idzie, inni uczestnicy rynku mogą je kupić. Prawa poboru, podobnie jak akcje, mają swój arkusz zleceń i indywidualne notowania, które są prowadzone od momentu, w którym zostały przyznane akcjonariuszom aż do daty ich wygaśnięcia.
Obrót prawami poboru różni się od handlu akcjami tym, że nie możemy składać zleceń PKC i PCR, a także tym, że prawa poboru nie mają maksymalnych widełek notowań, więc zmiana ich ceny podczas pojedynczej sesji nie jest odgórnie ograniczona.
Oprócz tego, prawa poboru zawsze są przyznawane w stosunku 1:1, czyli za pojedynczą posiadaną akcję otrzymujemy 1 praw poboru. W ramach emisji praw poboru ustalana jest też ich moc nabywcza, czyli liczba potrzebna do zapisania się na zakup pojedynczej akcji z nowej emisji. Np. moc nabywcza 1:4 oznacza, że za 4 prawa poboru możemy objąć 1 akcję z emisji.
Załóżmy hipotetyczną (i w praktyce nierealną) sytuację, że wszyscy akcjonariusze, którzy otrzymali prawa poboru będą chcieli je zrealizować, czyli zapisać się na akcje z nowej emisji. Wtedy obrót PP nie dojdzie do skutku, bo nie będzie chętnych na sprzedaż. Teoretycznie może też dojść do sytuacji, że nikt nie będzie chciał odkupić praw poboru, co postawiłoby akcjonariuszy pod ścianą - zostaliby zmuszeni do zapisania się na akcje z nowej emisji (czyli poniesienia kosztu ich zakupu) lub poniesienia straty z powodu wygaśnięcia praw poboru.
Na prawach poboru można również spekulować, sprzedając je po wyższej cenie od ich wartości teoretycznej lub kupując je po niższej cenie od późniejszej odsprzedaży.
Skąd bierze się cena praw poboru?
Wartość praw poboru nie bierze się “z powietrza” - w momencie ich przyznania akcjonariuszom, kurs pojedynczej akcji spółki zostaje pomniejszony o równowartość prawa poboru. Działa to podobnie jak np. odcięcie dywidendy od kursu.
Teoretyczna wartość prawa poboru obliczana jest w dniu jego przyznania na podstawie kursu akcji z zamknięcia ostatniej sesji. Wykorzystuje się do tego prosty wzór: od kursu akcji (S) odejmuje się cenę emisyjną nowych akcji (E), a następnie dzieli się przez liczbę PP potrzebnych do objęcia nowej akcji (L) +1.
Przykład: Akcje spółki są notowane po 10 PLN, cena emisyjna nowych akcji to 7,50 PLN, moc nabywcza praw poboru to 1:4, czyli cztery PP pozwalają zapisać się na jedną akcję. Teoretyczna wartość prawa poboru to 0,50 PLN (2,50/5), co oznacza że w momencie przyznania PP kurs akcji zostanie pomniejszony do 9,50 PLN.
Dlaczego ten kurs nazywany jest teoretycznym? Bo tak naprawdę po przyznaniu praw poboru i odcięciu ich wartości od ceny akcji ich wartość jest zależna od popytu i podaży.
Co mogę zrobić z prawami poboru?
Jako akcjonariusz, który otrzymał prawa poboru mam trzy wyjścia, z których dwa mają jakikolwiek sens.
- mogę sprzedać prawa poboru, jeżeli nie jestem zainteresowany wzięciem udziału w nowej emisji. Sprzedając je po cenie równej ich teoretycznej wartości nic nie tracę (nie licząc kosztów prowizji maklerskiej), jeśli sprzedam je drożej (powyżej ceny z odcięcia), odnoszę zysk
- mogę zrealizować prawa poboru, zapisując się na akcje z nowej emisji. Wtedy moje wykorzystane PP są umarzane (otrzymałem 8000 PP i zapisuje się na akcje - przy założeniu ceny emisyjnej 7,50 PLN i mocy nabywczej PP 1:4 mogę kupić 2000 akcji z nowej emisji, co będzie wymagało wpłaty 15 000 PLN).
Jeśli nie zrealizuje, ani nie sprzedam praw poboru przed datą ich wygaśnięcia, tracę pieniądze, a dokładnie wartość odciętą od ceny akcji w momencie ich przyznania. Jeśli przegapimy datę wygaśnięcia PP lub nie zdążymy nic z nimi zrobić, nie mamy żadnej możliwości odzyskania utraconej kwoty.
W przypadku emisji z przyznaniem praw poboru niemal zawsze jakaś część akcjonariuszy przegapi termin ich wygaśnięcia (co pozostawia wolne akcje, na które nikt nie mógł się zapisać), dlatego często odbywa się dodatkowy zapis na akcje, które pozostały bez nabywców.
Jak nie przegapić momentu wygaśnięcia praw poboru?
Przede wszystkim trzeba śledzić komunikaty spółki, która w ogłoszeniu praw poboru musi podać wszystkie daty, w tym datę przyznania i wygaśnięcia PP.
Jeśli chcemy kupić prawa poboru, możemy wejść w zakładkę prawa poboru na oficjalnej witrynie GPW (brak danych oznacza, że żadne PP nie są obecnie notowane).
Oprócz tego warto śledzić portale branżowe, w których pojawiają się na bieżąco informacje o nowych emisjach z prawami poboru.
Prawa poboru muszą być notowane co najmniej przez 3 sesje giełdowe. Data wygaśnięcia nie może być późniejsza niż na 3 sesje przed przyznaniem akcji z nowej emisji.
Zasady ich przyznawania są podobne do przyznawania dywidendy, czyli D+2. Dzień D to ostatnia sesja, na której kupując akcje otrzymamy prawa poboru. Załóżmy, że jest to poniedziałek (dzień uprawniający do PP). Po zakończeniu wtorkowej sesji dojdzie do odcięcia wartości PP od ceny akcji, a na środowej sesji dojdzie do ustalenia prawa poboru (czyli przyznania). Jeśli kupimy akcje np. na wtorkowej sesji, to nie otrzymamy PP.
