Przemysł chemiczny zmienia się pod wpływem zachowań konsumenckich, polityki i regulacji. Te ostatnie tworzone są z myślą o ekologii, by umożliwić m.in. realizację założeń Europejskiego Zielonego Ładu. Jednak zielona transformacja gospodarcza, do której dąży cała Europa, nie będzie możliwa bez inwestycji i innowacji w Polskiej Chemii.
Na początku pandemii COVID-19, w okresie od marca do końca maja 2020 roku, w wielu branżach,
w tym również chemicznej, nastąpił spadek wartości produkcji sprzedanej. Sytuacja związana
z epidemią była niepewna, a zamykanie granic generowało trudności w ramach globalnych łańcuchów dostaw. Jednak większość sektorów odrobiła już powstałe w poprzednim roku straty. Polska Chemia, jako branża, która dostarcza szereg produktów do innych gałęzi przemysłu, kontynuuje rozpoczęte inwestycje i prężnie się rozwija. Nakłady inwestycyjne wzrosły w czterech sektorach przemysłu o 10% w 2020 r. względem roku 2019. Pandemia pokazała też, że optymalizacja kosztów i przenoszenie produkcji za granicę nie zawsze idzie w parze z realizacją realnych potrzeb kraju. Przekonaliśmy się o tym, gdy zabrakło, np. surowców do produkcji płynów do dezynfekcji czy maseczek, składników leków i podzespołów.
Polska Chemia – różnorodna i złożona
Przemysł chemiczny stanowi istotny filar polskiej gospodarki - 20% w całej polskiej produkcji sprzedanej przemysłu to właśnie Polska Chemia. Sektor dostarcza mnogość rozwiązań dla farmacji, produkcji komponentów, środków ochrony roślin, paliw czy tworzyw sztucznych. Oferuje wachlarz produktów wysokotonażowych (np. barwniki, pigmenty), niskotonażowych (stosowane w niewielkich ilościach artykuły wysokomarżowe, np. kosmetyki i chemia domowa), a także nawozy mineralne, których jesteśmy drugim producentem w Europie.
Należy pamiętać, że chemia jest przemysłem energochłonnym i wytwórczym. To branża, która stawia bloki gazowe i elektrociepłownie (zapewniając m.in. ogrzewanie miast, w których są zlokalizowane zakłady), stoi za produkcją i przetwórstwem paliw. Tak szeroki przekrój działalności przemysłu chemicznego pokazuje skalę, reprezentatywność i siłę sektora.
Innowacyjność Polskiej Chemii kluczem do wdrożenia Europejskiego Zielonego Ładu
Według Komisji Europejskiej, przemysł chemiczny jest kluczową gałęzią przemysłu, realizującą założenia Europejskiego Zielonego Ładu (EZŁ), przyjmującego za swój nadrzędny cel osiągnięcie neutralności klimatycznej w Europie do 2050 roku. Chemia ma wesprzeć to zadanie poprzez produkcję tworzyw sztucznych, które są stosowane do budowy m.in. paneli słonecznych, turbin wiatrowych, akumulatorów, izolacji budynków. Oczekiwanym kierunkiem jest też rozwój technologii wodorowych czy recyklingu. Niemal rok po ogłoszeniu przez Komisję Europejską spójnej z EZŁ strategii wodorowej, nadal trwają prace nad dopuszczeniem stosowania także innych form wodoru, powstających w niskoemisyjnych procesach. Tzw. niskoemisyjny wodór miałby być jednak, według założeń strategii unijnej, rozwiązaniem jedynie przejściowym, a docelowo – po 2050 roku – wykorzystywany ma być wyłącznie zielony wodór z zeroemisyjnych źródeł. Realizacja tych założeń wymaga jednak ogromnych nakładów na optymalizację produkcji i technologię. W wytycznych Komisji tzw. zielony wodór (stanowiący obecnie 4% całości europejskiej produkcji wodoru) ma stać się jedną z wiodących technologii zielonej transformacji w Europie, a na projekty wodorowe do 2050 roku Unia chce przeznaczyć ponad 400 mld euro, pochodzących z różnego rodzaju źródeł finansowania.
Polska Chemia napędem zmian
Polska Chemia, jako nowoczesny sektor, nie pozostaje w tyle i podejmuje szereg działań, by odegrać znaczącą rolę w realizacji unijnych celów prośrodowiskowych w Polsce. Ministerstwo Klimatu
i Środowiska kończy prace nad Polską Strategią Wodorową, a Krajowy Plan Odbudowy zakłada wdrożenie technologii wodorowych i wydanie 800 mln euro na rozwój. Zaangażowanie branży jest widoczne na wielu różnych płaszczyznach. Kluczowym obszarem inwestowania przez podmioty branży chemicznej są działania związane z ochroną powietrza i klimatu, na które kierowanych jest aż 85% środków wszystkich ekologicznych inwestycji.
Badania przeprowadzone pośród największych firm produkcyjnych zrzeszonych w Polskiej Izbie Przemysłu Chemicznego pokazały, że w 2019 roku prawie 50% ankietowanych podmiotów sektora chemicznego zmniejszyło wielkość emisji zanieczyszczeń emitowanych do powietrza. Odnotowano znaczne ograniczenie całkowitej ilości odpadów wytworzonych przez ankietowane podmioty, a 62% zakładów zredukowało ich poziom. Ilość generowanych odpadów niebezpiecznych także została obniżona, osiągając średnią wartość mniejszą o 7,6% w stosunku do roku poprzedniego.
Sukcesywne minimalizowanie oddziaływania na środowisko jest wieloletnim trendem w branży chemicznej, wynikającym zarówno ze stałego ulepszania i modernizacji instalacji, rosnącej świadomości środowiskowej, jak i dostosowania się do zmieniających się wymogów prawnych. W kontekście wdrażania idei Europejskiego Zielonego Ładu, działania podejmowane przez polski przemysł chemiczny mają ogromne znaczenie.
Badania i rozwój kluczem do innowacji
Postęp i zmiany nie byłyby możliwe bez inwestycji w badania i rozwój (B+R). Poszukiwanie w sektorze chemicznym nowatorskich usprawnień to norma, co potwierdzają dane Głównego Urzędu Statystycznego. W 2019 roku przemysł chemiczny na innowacje przeznaczył ponad 3 mld PLN, z czego na same badania i rozwój – ponad 1,2 mld PLN. Pandemia pokazała, jak kluczowe są nowoczesne rozwiązania – a Polska Chemia potwierdziła, że jest w stanie adaptować się do zmiennych warunków rynku. Nowe technologie są jednym z napędów gospodarki, a tych bez B+R nie będzie. Innowacje w branży chemicznej to inwestycje nie tylko ściśle „branżowe”. To działania kluczowe z punktu widzenia całego przemysłu i gospodarki – produkty dostarczane przez chemię są ściśle związane z innymi sektorami, które bez niej po prostu nie mogłyby istnieć.
Inwestycje Polskiej Chemii
Inwestycje przemysłu chemicznego to kosztowne, długofalowe projekty, jak np. przedsięwzięcie Grupy Azoty Polyolefins S.A., które finalnie uplasuje Polskę wśród czołowych producentów polipropylenu (jednego z najczęściej stosowanych tworzyw sztucznych) w Europie. O tym, jak olbrzymia jest to inwestycja, świadczy ukończony w połowie maja br. montaż najwyższego urządzenia całej instalacji, 96-metrowej kolumny, do zamontowania której został wykorzystany jeden z największych na świecie dźwigów pierścieniowych. Zadaniem wspomnianego urządzenia będzie tzw. odwodornienie propanu. Otrzymany w wyniku tego procesu surowiec umożliwi produkcję polipropylenu (powszechnie wykorzystywanego w produkcji m.in. opakowań produktów spożywczych, sprzętu medycznego, izolacji kabli, części samochodowych itd.). Całościowy koszt inwestycji to ponad 7 mld złotych, a jej zakończenie planowane jest na 2023 rok.
Kolejnym przykładem jest ogłoszona przez PKN ORLEN S.A. największa inwestycja petrochemiczna w Europie w ciągu ostatnich 20 lat. Spółka deklaruje, że przy budowie Kompleksu Olefin III zostaną zastosowane najnowsze technologie, które pozwolą m.in. na wzrost efektywności energetycznej, w tym redukcję o 30% emisji CO2 na tonę produktu. Inwestycja ma przyczynić się do wzrostu EBITDA spółki o ok. 1 mld zł rocznie.
Inną ciekawą inwestycją jest zakończony projekt EFRA (Efektywna Rafinacja) Grupy Lotos S.A, w wyniku którego rafineria w Gdańsku przekształci się w jedną najnowocześniejszych na świecie. Projekt zakładał budowę instalacji opóźnionego koksowania, która umożliwia bardziej zaawansowany, głębszy i - tym samym - bardziej efektywny przerób ropy naftowej. Dzięki instalacji EFRA otrzymamy więcej wysokiej jakości produktów, a tzw. ciężkie pozostałości procesu rafinacji będą mogły być przerobione na wysokomarżowe olej napędowy i paliwo lotnicze.
Ponadto, co ważne w kontekście ogólnoświatowych proekologicznych trendów i dążenia do osiągnięcia neutralności klimatycznej, w inwestycji zastosowano nowatorskie techniki (np. zhermetyzowanego, czyli bardziej szczelnego, odbioru koksu), które przyczynią się do dalszej minimalizacji oddziaływania rafinerii na środowisko, poprzez wyraźnie mniejszą emisję dwutlenku węgla do atmosfery. Wartość inwestycji to 2,3 mld złotych.
Inwestują także polskie spółki prywatne. Przykładem jest CIECH S.A. – grupa chemiczna, będąca największym polskim producentem soli warzonej czy środków ochrony roślin. To jednocześnie największy dostawca krzemianów sodu w Europie, a zarazem drugi w Unii Europejskiej producent sody kalcynowanej (stosowanej np. w produkcji szkła) i sody oczyszczonej.
Wyroby CIECH znajdują zastosowanie w przemysłach szklarskim, meblowym, chemicznym, budownictwie i rolnictwie. Wspomniana sól warzona to rodzaj soli kuchennej, otrzymywany
w warzelniach przez oczyszczenie soli kamiennej. Grupa rozpoczęła właśnie proces rozruchu wstępnego w nowo wybudowanej warzelni soli w niemieckim Stassfurcie. W fabryce wyprodukowana została pierwsza partia testowa soli mokrej, która jest podstawą do wytwarzania docelowych produktów - soli suchej o różnych zastosowaniach, a także tabletek solnych do uzdatniania wody. Po osiągnięciu docelowej wartości produkcji rocznej w nowej warzelni, Grupa Ciech stanie się trzecim dostawcą soli warzonej w Europie. Cała inwestycja jest największą w historii Grupy, a jej wartość przekracza ponad 600 mln złotych.
Dlaczego warto inwestować w polski przemysł chemiczny?
Indeksy giełdowe nie odzwierciedlają wiernie sytuacji na rynku chemicznym z wielu powodów. Konkurowanie z firmami, które mają tańszy surowiec, wymaga zwiększania efektywności procesów
i innowacyjności. Spółki działające w tej branży, oferują bardzo szeroki wachlarz produktów, a te największe, tj. KGHM, LOTOS czy Orlen nie są wliczane do indeksu WIG Chemia, a do WIG20. W skład WIG-Chemia wchodzi 5 spółek (CIECH, GRUPAAZOTY, PCCROKITA, POLICE, POLWAX), co czyni ten indeks sektorowy jednym z najmniej licznych na polskim parkiecie (poza WIG-Telekomunikacja i WIG-Górnictwo). Największy udział w WIG-Chemia ma, notowana także w mWIG40, Grupa Azoty, która stanowi około 51% całego indeksu, a także CIECH (ponad 32%).
Polska Chemia jest sektorem strategicznym i ściśle uregulowanym, który musi w sposób jak najbardziej konkurencyjny adaptować się do nowych wymogów, wynikających choćby ze zaktualizowanej w trakcie pandemii strategii rozwoju przemysłu UE. I robi to efektywnie, o czym świadczy np. fakt, że polski sektor nawozowy jest pod względem wielkości produkcji na drugim miejscu w Europie, a wartość produkcji sprzedanej całego sektora chemicznego w 2020 roku wyniosła 243 mld złotych.
Dostosowanie do nowych regulacji i proekologicznych kierunków wymaga jednak nakładów inwestycyjnych. Polska Strategia Wodorowa czy sztandarowe projekty takie, jak ten Grupy Azoty, która produkuje tworzywa biodegradowalne albo spółki Orlen Południe, która finalizuje budowę pierwszej w Polsce i największej w Europie instalacji do produkcji ekologicznego glikolu propylenowego – to wszystko brzmi dumnie, ale nie oznacza, że pora napawać się widokiem ze szczytu. Jesteśmy jeszcze na szlaku.
O inwestycjach, strategiczności sektora i kierunkach rozwoju mówimy co roku podczas największego branżowego wydarzenia – czyli w trakcie organizowanego przez PIPC Kongresu Polska Chemia. W tym roku to szczególnie istotne, bo na tapecie mamy zaktualizowaną po pandemii strategię UE dla przemysłu oraz konkretne rekomendacje wobec wprowadzenia EŁZ. Wszystkie panele dyskusyjne #CHEMIAdlaPRZYSZŁOŚCI można obejrzeć na kanale YouTube Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego.
