Działalność brokerów na rynku FOREX analizowana jest najczęściej w ujęciu ekonomicznym, co nie może budzić zdziwienia, gdyż jest to instrument czysto inwestycyjny (spekulacyjny). Jednakże to właśnie kwestie regulacyjne i prawne determinują model prowadzonej przez brokera działalności, a w konsekwencji sposób świadczenia przez niego usług na rzecz klientów.
PODSTAWOWE INFORMACJE
Wyróżniamy trzy podstawowe modele świadczenia usług na rynku Forex:
■ NDD (ang. Non Dealing Desk);
■ STP (ang. Straight Through Processing);
■ ECN (ang. Electronic Communication Network).
Oczywiście, możliwe są pewne wariacje przedstawionych modeli, jednak w niniejszej publikacji omówione zostaną jedynie powyższe trzy, uznawane za kanoniczne modele.
Na wstępie należy wskazać, że przepisy prawa powszechnie obowiązującego nie zawierają definicji normatywnych wymienionych powyżej modeli. Równocześnie przyjęcie, że istnieje pełna dowolność w ich stosowaniu byłoby nieuzasadnione. Komisja Nadzoru Finansowego (dalej: Komisja) sprawująca nadzór instytucjonalny nad rynkiem finansowym i kapitałowym w Rzeczypospolitej Polskiej, w Wytycznych dotyczących świadczenia usług maklerskich na rynku otc instrumentów pochodnych1 – dokumencie regulującym sposób świadczenia przez brokerów Forex, wyraźnie odnosi się do powyższych modeli, rozróżnia je, a co więcej zobowiązuje brokerów, żeby w relacjach z klientami detalicznymi opisali przyjęty model biznesowy w sposób odpowiadający rodzajom usług maklerskich, które służą realizacji tego modelu (Market Maker, ecn, ndd, stp, inne)2 . Ponadto, wybór modelu przez brokera podlega weryfikacji ze strony Komisji. Model biznesowy prowadzenia działalności w zakresie świadczenia usług maklerskich na rynku otc instrumentów pochodnych, powinien zostać zatwierdzony przez zarząd firmy inwestycyjnej, po uprzednim zaprezentowaniu go Radzie Nadzorczej3.
Z powyższych wytycznych można wyciągnąć dwa podstawowe wnioski: po pierwsze, polski nadzorca rozróżnia kilka modeli działalności na rynku Forex, a tym samym muszą się one od siebie istotnie różnić; po drugie, Komisja uważa za kluczowy wewnętrzny proces wyboru modelu. Idąc tym tropem, należy odnieść się do podstawowego aktu prawnego regulującego działalność brokerów w Polsce, tj. ustawy o obrocie instrumentami finansowymi4 (dalej: Ustawa). W artykule 69 Ustawy uregulowane są rodzaje działalności maklerskiej. Na każdą działalność Komisja wydaje brokerowi zezwolenie. Działalność brokerów jest działalnością regulowaną, co oznacza, że bez zezwolenia wydanego przez Komisję, broker nie może jej prowadzić.
MODEL NDD
W modelu ndd broker oferuje klientowi, że będzie drugą stroną transakcji. Oznacza to, że jeśli klient chce kupić instrument (zająć długą pozycję), to broker zajmie pozycje przeciwstawną, czyli krótką, a jeśli klient zamierza sprzedać instrument (zająć pozycję krótką), broker zajmie pozycję długą. Istotny w tym modelu jest fakt, że co do zasady broker zainteresowany jest ekonomicznym wynikiem transakcji, a zysk klienta może być stratą brokera i odwrotnie. Ważne, aby pamiętać o tym, że broker może dokonywać zabezpieczeń z innymi uczestnikami rynku, a tym samym zmniejszać opisane ryzyko arbitrażu. Podstawową zaletą tego modelu jest znikoma prowizja albo nawet jej całkowity brak oraz szybkość egzekucji zlecenia klienta.
Model ndd najczęściej prowadzony jest w oparciu o następujące zezwolenia maklerskie: wykonywanie zleceń nabycia lub zbycia instrumentów finansowych5 oraz nabywanie lub zbywanie na własny rachunek instrumentów finansowych6 i zazwyczaj łączony jest z usługą przechowywania lub rejestrowania instrumentów finan- sowych, w tym prowadzenia rachunków papierów war- tościowych i rachunków zbiorczych, oraz prowadzenia rachunków pieniężnych7, czyli potocznie zwane prowadzenie rachunku inwestycyjnego dla klienta.
MODEL STP
stp jest najbardziej złożonym i zróżnicowanym modelem działalności brokerów. W swej istocie polega na dążeniu do wyeliminowania ryzyka arbitrażu ze strony brokera i sprowadza się do zapewnienia klientom cen z tzw. rynku międzybankowego, czyli rynku globalnego, dostępnego jedynie dla graczy instytucjonalnych. Model stp posiada kilka podtypów. Można wyróżnić w szczególności model oparty o usługę maklerską przyjmowania i przekazywania zleceń nabycia lub zbycia instrumentów finansowych8 . W tym ujęciu broker jedynie przekazuje zlecenia do miejsca wykonania, czyli najczęściej banku lub międzynarodowego brokera. To właśnie ten bank lub międzynarodowy broker będą dla klienta stroną transakcji, zarówno pod względem prawnym jak i ekonomicznym. Przekazanie zlecenia następuje za pośrednictwem infrastruktury informatycznej brokera. W przypadku klient jest zarówno klientem brokera, jak i banku lub międzynarodowego brokera.
Kolejnym podtypem modelu dopuszczonym przez Europejski Urząd Nadzoru Giełd Papierów Wartościowych (esma)9 jest rozwiązanie, w którym broker wprawdzie jest stroną każdej transakcji dla klienta, ale zobowiązuje się dokonać zabezpieczenia takiej transakcji z innym podmiotem. Sposób i zakres zabezpieczenia zależy od rozwiązania przyjętego u brokera. Przykładowo, może być to zabezpieczenie netto wszystkich pozycji brokera, zabezpieczenie każdej pozycji każdego klienta lub zabezpieczenie tylko pozycji spełniających pewne warunki. Zabezpieczenie może mieć charakter uprzedni lub następczy dla transakcji klienta. Podobnie jak w przypadku modelu ndd, w tym ujęciu broker musi posiadać zezwolenie na wykonywanie zleceń nabycia lub zbycia instrumentów finansowych oraz nabywanie lub zbywanie na własny rachunek instrumentów finansowych. W tym przypadku nie może być mowy o przekazywaniu zlecenia.
Ostatnim podtypem modelu stp jest zobowiązanie się przez brokera wobec klienta do zawierania z nim transakcji dokładnie po takich cenach, jakie dostarczyciele płynności (biznesowi partnerzy brokera) mu oferują.
Również w tym przypadku broker musi posiadać zezwolenie na wykonywanie zleceń nabycia lub zbycia instrumentów finansowych oraz nabywanie lub zbywanie na własny rachunek instrumentów finansowych. Zaletą tego rozwiązania, w stosunku do innych podtypów modelu stp, jest relatywnie szybka egzekucja zleceń.
MODEL ECN
Model ecn jest rzadko stosowany w Polsce, częściej w innych państwa Unii Europejskiej. Zazwyczaj sprowadza się do kojarzenia zleceń klientów, czyli zestawiania zlecenia klienta chcącego sprzedać instrument finansowy (zająć pozycję krótką), ze zleceniem klienta chcącego kupić ten instrument (zająć pozycję długą), oraz obsługi procesu przeprowadzenia transakcji. Jeśli opisane kojarzenie następuje w sposób systematyczny, poprzez zapewnienie koncentracji podaży i popytu na instrumenty finansowe, bezpieczny i sprawny przebieg transakcji oraz upowszechnianie jednolitych informacji o kursach i obrotach instrumentami finansowymi, należałoby przyjąć, że broker wykonuje czynności w zakresie zezwolenia na organizowanie alternatywnego systemu obrotu10. Jeśli czynności te nie mają takiego charakteru, wskazywałoby to na świadczenie usługi przyjmowania i przekazywania zleceń nabycia lub zbycia instrumentów finansowych polegającej na przyjęciu zlecenia jednego klienta i przekazaniu go innemu klientowi.
PODSUMOWANIE
Na rynku Forex dostępnych jest wiele modeli świadczenia usługi maklerskiej na rzecz klientów. Każdy z nich posiada zalety wyróżniające go na tle innych rozwiązań. Zainteresowany powinien zapoznać się z ofertą brokera i wybrać taki model, który odpowiada jego preferencjom, akceptowanej wysokości kosztów transakcyjnych, a w szczególności jego apetytowi na ryzyko.
1. https://www.knf.gov.pl/Images/wytyczne%20OTC_24.05.2016_ tcm75-43962.pdf
2. Wytyczna 10, ustęp 3 tiret drugie.
3. Wytyczna 1, ustęp 7.
4. tj. z dnia 6 grudnia 2013 r. (Dz.U. z 2014 r. poz. 94 ze zm.).
5. Art. 69 ust. 2 pkt 2 Ustawy.
6. Art. 69 ust. 2 pkt 3 Ustawy.
7. Art. 69 ust. 4 pkt 1 Ustawy.
8. Art. 69 ust. 2 pkt 1 Ustawy
9. Questions and Answers Relating to the provision of CFDs and other speculative products to retail investors under MiFID strona 54 pkt 16. Dokument dostępny pod adresem: https://www.esma.europa.eu/sites/ default/files/library/2016-1165_qa_on_cfds_and_other_speculative_ products_mifid.pdf
10. Art. 69 ust. 2 pkt 8 Ustawy.
