Zachowanie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym to wyzwanie, zwłaszcza dla rodziców i opiekunów. Z myślą o tej grupie pracowników w 2019 r. została uchwalona dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady, dotycząca zjawiska work-life balance. Nakłada ona na państwa członkowskie Unii m.in. obowiązek wdrożenia nowych przepisów dotyczących urlopów rodzicielskich do sierpnia 2022 r. Jak więc zmienią przywileje pracownicze związane z opieką nad dziećmi?
Obecnie obowiązujące urlopy związane z rodzicielstwem
Rodzaje i wymiar urlopów związanych z rodzicielstwem reguluje w Polsce Kodeks pracy. Ustawa przewiduje następujące rodzaje urlopów, które przysługują rodzicom biologicznym i innym osobom sprawującym opiekę nad dzieckiem:
- Macierzyński - przysługuje matce oraz ojcu, ale w takim zakresie, w jakim nie wykorzystała go matka. Wymiar urlopu zależy od liczby narodzonych dzieci (przy jednym porodzie) i może wynosić od 20 tygodni (jedno dziecko) do 37 tygodni po urodzeniu pięciu lub większej liczby dzieci.
- Rodzicielski - przysługuje matce i ojcu łącznie, zależy od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie: do 32 tygodni po urodzeniu jednego dziecka oraz do 34 tygodni po urodzeniu dwójki lub więcej.
- Wychowawczy - wynosi łącznie do 36 miesięcy; może być wykorzystywany przez oboje rodziców jednocześnie i podzielony na maksymalnie 5 części.
- Ojcowski - może być wykorzystany wyłącznie przez ojca do ukończenia przez dziecko 2 roku życia. Wymiar tego urlopu wynosi 2 tygodnie i może zostać wykorzystany w dwóch tygodniowych częściach lub jednorazowo.
Jakie zmiany wprowadza dyrektywa work-life balance?
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE), nazywana dyrektywą work-life balance, jest odpowiedzią na zmiany w społeczeństwie, które nastąpiły w ciągu ostatnich lat i związaną z nimi potrzebę lepszego godzenia życia zawodowego i rodzinnego.
Celem dyrektywy jest zapewnienie realizacji zasady równości na rynku pracy między kobietami i mężczyznami oraz zachęcanie do równiejszego podziału obowiązków opiekuńczych między nimi. Ponadto jej przepisy mają zapewnić zwiększenie udziału kobiet w rynku pracy i rozszerzenie korzystania przez mężczyzn z urlopów rodzinnych czy elastycznej organizacji pracy. Art. 9 dyrektywy mówi m.in. o możliwości skrócenia godzin pracy, elastycznych godzinach pracy i dopasowaniu miejsca pracy dla wszystkich pracujących rodziców i opiekunów dzieci do 8 roku życia. Celem jest także umożliwienie pracownikom otrzymania urlopu na opiekę nad krewnymi potrzebującymi wsparcia.
Ponadto, zgodnie z art. 7 dyrektywy, każdy pracownik będzie miał prawo do czasu wolnego od pracy z powodu działania siły wyższej. Dotyczy to pilnych spraw rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika.
Dyrektywa reguluje następujące kwestie związane z urlopami:
- Ojcowskim - urlop z okazji narodzin dziecka, z którego mogą skorzystać ojcowie lub równorzędni drudzy rodzice - w wymiarze 10 dni roboczych. Polskie przepisy prawa pracy są bardziej korzystne w tym zakresie.
- Rodzicielskim - urlop dla rodziców z powodu narodzin lub przysposobienia dziecka, w wymiarze 4 miesięcy. Każdemu z rodziców przysługują osobno dwa miesiące urlopu rodzicielskiego, które nie podlegają przeniesieniu. Warto zauważyć, że obecnie polskie prawo nie przewiduje części urlopu rodzicielskiego przysługującego indywidualnie każdemu z rodziców, z wyjątkiem pierwszych 14 tygodni urlopu macierzyńskiego dla matki dziecka. Urlop rodzicielski można wykorzystać przed osiągnięciem przez dziecko wieku 8 lat.
- Opiekuńczym - urlop dla pracowników w wymiarze 5 dni, umożliwiający zapewnienie krewnemu lub osobie zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym osobistej opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych. W polskim Kodeksie pracy funkcjonuje zwolnienie z pracy w wymiarze 16 godzin lub 2 dni, tzw. „opieka nad dzieckiem”. Dyrektywa rozszerza urlop opiekuńczy także na innych członków rodziny: matkę, ojca, małżonka (małżonkę) lub partnera (partnerkę) w związku partnerskim - jeśli prawo państwa członkowskiego dopuszcza związki partnerskie.
Dyrektywa obejmuje wszystkich pracowników związanych umową o pracę lub pozostających w innym stosunku pracy określonym przez prawo.
