Z artykułu dowiesz się:
- Ile jest Spółek Skarbu Państwa?
- Czy własność państwowa jest dobra?
- Ile na giełdzie straciło państwo?
Ile jest spółek z udziałem Skarbu Państwa?
Udział własności państwowej w polskiej gospodarce jest niezwykle wysoki. Bez względu na zastosowaną metodologię badań i źródła, Polska należy do krajów z najwyższym udziałem własności państwowej w gospodarce w Unii Europejskiej.
Obecnie (dane według stanu na dzień 31.03.2023 r.) na liście Spółek Skarbu Państwa (SSP) znajduje się aż 422 podmioty.
Pierwsza 10 największych spółek z kapitałem państwowym uszeregowana pod względem malejących przychodów za rok 2022 wygląda następująco:
| Firma | Branza | Przychody** , 2022 (mld PLN) | Zysk netto**, 2022 (mln PLN) | Udzial SP |
| Grupa Orlen | Przemyst paliwowy | 277,6 | 33630 | 50% |
| Polska Grupa Energetyczna | Energetyka | 73,4 | 3 390 | 61% |
| PZU | Ustugi finansowe | 41,9 | 5259 | 34% |
| Totalizator sportowy | Gry i zaklady | 39,4 | 361 | 100% |
| Tauron Polska Energia | Energetyka | 36,3 | -134 | 30% |
| KGHM Polska Miedz | Górnictwo | 33,8 | 4774 | 32% |
| Enea | Energetyka | 30,1 | 119 | 52% |
| PKO BP | Ustugi finansowe | 26,7 | 3 333 | 29% |
| Grupa Azoty | Przemyst chemiczny | 24,7 | 584 | 33% |
| Jastrzebska Spólka Weglowa | Górnictwo | 20,2 | 7 620 | 45% |
| Polskie Sieci Elektroenergetyczne | Energetyka | 17,2 | 1 180 | 100% |
| Bank Gospodarstwa Krajowego | Ustugi finansowe | 10,3 | 2 162 | 100% |
| Grupa PKP | Transport i logistyka | 8,7 | 441 | 100% |
| Polska Grupa Górnicza | Gornictwo | 8,1 | -3819 | 100% |
| PLL LOT | Transporti logistyka | 8,0 | 100 | 69% |
| Poczta Polska | Ustugi pocztowe | 6,7 | 196 | 100% |
| Polska Grupa Zbrojeniowa | Przemyst zbrojeniowy | 6,4 | 437 | 44% |
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z raportu "Spółki z udziałem Skarbu Państwa, Działania i wyniki 2016-2023".
Własnością państwową są nie tylko banki czy molochy energetyczne. Na liści SPP wpisane są również firmy z branży hotelowej, fabryki cukierków, przedsiębiorstwa zajmujące się hodowlą bydła czy nawet uprawą ziemniaków. Na dzień 31 grudnia 2021 r. w SSP pracowało 510,5 tys. osób.
Sprawdź także: NBP się myli? To nie Putin i ceny surowców stoją za wystrzałem inflacji w Polsce
Spółki z udziałem Skarbu Państwa: Polska wysoko
Według indeksu opracowanego przez Macieja Bałtowskiego i Grzegorza Kwiatkowskiego w Polsce udział firm kontrolowanych przez państwo wśród 100 największych przedsiębiorstw, mierzony wielkością obrotów i aktywów, sięga prawie 50%. To najwyższy wynik wśród krajów Unii Europejskiej objętych badaniem, porównywalny z takimi krajami jak Egipt i Rosja. Warto zaznaczyć, że są to dane za 2016 rok. Jednakże od tej pory prywatyzacji w naszym kraju praktycznie nie ma…
Wykres 1. Indeks SS-100, tj. mierzony obrotami i aktywami udział państwowych firm wśród 100 największych przedsiębiorstw w danym kraju
Na podstawie: M. Bałtowski, G. Kwiatkowski, State-Owned Enterprises in the Global Economy, s. 299–300
Forum Obywatelskiego rozwoju podaje, że udział spółek państwowych w polskiej gospodarce jest wyraźnie wyższy niż w naszym regionie, będąc na poziomie zbliżonym do Rosji czy Serbii.
Udział państwowych spółek w polskiej gospodarce
Sytuacja w sektorze bankowym jest jeszcze gorsza.
W 2016 roku wg Banku Światowego w Polsce udział państwa w sektorze bankowym wynosił ponad 25%. Po nacjonalizacjach banków przez rząd PiS, udział ten wg danych Komisji Nadzoru Finansowego wzrósł do 48,6% w 2023 roku10, co stanowi najwyższy odsetek w krajach Unii Europejskiej - komentowali analitycy FOR
Wykres 2. Procentowy udział aktywów banków kontrolowanych przez państwo w całym sektorze bankowym w wybranych krajach w 2016 roku
Źródło: Opracowanie własne FOR na podstawie World Bank, Bank Regulation And Supervision Survey; oraz Komisja Nadzoru Finansowego, Dane miesięczne sektora bankowego – grudzień 2023
Sprawdź także: Prawda o gospodarce Wielkiej Brytanii. Problemy z pracą, słaby wzrost, blada giełda
Czy prywatne jest lepsze niż państwowe?
Gabriel Hawryluk (analityk FOR) na platformie X w mocnych słowach skomentował dominacje własności państwowej:
Nie trzeba raczej nikomu tłumaczyć, czym się kończy dominacja państwowej własności. Prywatne przedsiębiorstwa są po prostu dużo bardziej efektywne niż państwowe i obejmuje je w ogóle kalkulacja ekonomiczna. Państwowa własność to same problemy (ale ile posadek do rozdania!)
Z punktu widzenia konstytucyjnego ustroju gospodarczego, wskazane jest znaczące ograniczenie własności państwowej w gospodarce, przy jednoczesnym zapewnieniu proporcjonalnej ochrony interesu publicznego poprzez odpowiednie prawo i działania organów administracji publicznej - Piotr Oliński (analityk prawny FOR).
Ile państwo straciło na giełdzie?
Eksperci z FOR przygotowali również zestawienie autorskiego indeksu spółek państwowych z wynikami giełdy w Warszawie. Przez osiem lat rządów PiS, ich indeks wzrósł jedynie o 9 procent, podczas gdy skumulowana inflacja wyniosła ponad 46 procent. Oznacza to, że w ujęciu realnym państwo jako właściciel straciło na giełdzie prawie 26 procent. Dla porównania, indeksy sWIG80 i mWIG40, zdominowane przez podmioty prywatne, wzrosły w tym samym okresie odpowiednio o 102,4 procent (38,1 procent w ujęciu realnym) i 70,7 procent (16,5 procent w ujęciu realnym).
Wykres 1. Indeks państwowych spółek na tle sWIG80, mWI
G40 i skumulowanej inflacji od października 2015 roku do października 2023 roku
Źródło: opracowanie własne FOR na podstawie raportów spółek, stooq.pl i GUS
Sprawdź także: Gospodarka Polski – najnowsze dane rozczarowały. Polacy w potrzasku?
Mariusz Zielonka (Konfederacja Lewiatan):
Trzeba byłoby sobie zadać pytanie czemu uważamy, że właściciel, większościowy udziałowiec w postaci skarbu państwa jest czymś gorszym niż własność w rękach prywatnych. Jest to kwestia zarządzania i tu powinna nastąpić kluczowa zmiana. Spółki skarbu państwa powinny być zarządzane przez kompetentnych menadżerów, który nie będą traktowali środków finansowych firmy, jak prywatnego kapitału. Kluczowe jest stworzenie prawa, które będzie sprzyjało odpolitycznieniu zarządów spółek.
Oczywiście kwestią pierwszorzędną jest także utrzymanie kluczowych sektorów gospodarki w zarządzaniu państwa. Ostatni kryzys energetyczny wyraźnie to pokazał. Pokazał także, że firmy państwowe nie powinny być używane do celów politycznych np. kosztem budżetu, tj. środków finansowych przekazywanych przez obywateli i firmy.
Sobiesław Kozłowski dla FXMAG:
Bardzo dobra koniunktura na rynku wtórnym i słabość rynku pierwotnego jest dla mnie rażąca. Z tego punktu widzenia jest dogodny moment na ożywienie na rynku pierwotnym czego katalizatorem może być debiut Żabki na GPW. Warto dodać, że udane debiuty i mocny rynek wtórny sprzyja kolejnym debiutom, przy czym ważne jest, aby na GPW debiutowały spółki po wycenach zwiększających szanse na zysk dla inwestorów - stąd też pytanie czy Skarb Państwa widzi szanse na sprzedaż części akcji w ramach wtórnej oferty pierwotnej (SPO) powiązanej z poprawą ładu korporacyjnego i uwzględnienia interesu interesariuszy, co sprzyjałoby wzrostowi wartości spółek.
