Koszty odbudowy Ukrainy będą horrendalne. Zniszczeniu uległa nie tylko infrastruktura fizyczna, ale również środowisko naturalne. Podsumowując straty, warto zastanowić się, jak ma przebiegać proces naprawczy.
- Jakich szkód dokonano na Ukrainie?
- Na ile wyceniono straty?
- Jak może wyglądać strategia odbudowy państwa?
Ukraina - wojna i ogromne zniszczenia
Od czasu napadu Rosji na Ukrainę dokonywane są coraz większe zniszczenia wojenne. Ekonomiści nieustannie podsumowują ich skalę, wskazując na trud, który będzie musiał zostać włożony w odbudowanie całej infrastruktury.
Tylko w 1 roku wojny zniszczono 66 618 domów prywatnych i 434 szkoły. Z mapy Ukrainy usunięto również wszystkie elektrownie wodne. Jeśli chodzi o drogi, w analogicznym okresie obrócono w gruz 8746 km głównych jezdni zniszczonych przez bieżniki czołgów i materiały wybuchowe. Ponad 8 mln ukraińskich uchodźców opuściło swoje domy. Agencja Narodów Zjednoczonych ds. uchodźców UNHCR podaje, że 4,8 mln to uchodźcy zarejestrowani w ramach krajowych programów tymczasowej ochrony. Badanie agencji pokazuje, że 12% z nich planuje wrócić do kraju w ciągu najbliższych miesięcy, ale 65% osób chcących wrócić nie ma określonych ram czasowych.
Naukowcy RAND wskazują na specyfikę wojny, która objęła zasięgiem naszego wschodniego sąsiada.
“To może być największy projekt naprawy gospodarczej we współczesnej historii. To nie będzie tak, jak w Iraku czy Afganistanie. Nie ma tu żadnego powstania. Wojna zjednoczyła Ukraińców, a nie ich podzieliła. To będzie bardziej przypominać to, co wydarzyło się w Europie po drugiej wojnie światowej lub upadku muru berlińskiego” - komentują eksperci.
Zobacz również: Ukraińcy nienawidzą Rosji, nie ma szans na wieczny pokój za naszą wschodnią granicą
Ukraina jednym z najbiedniejszych państw Europy
Gdy Wołodymyr Zełenski obejmował urząd prezydenta, powiedział, że ma nadzieję zostać zapamiętanym jako przywódca budujący drogi. Ukraina jeszcze przed wojną była najbiedniejszym państwem kontynentu. Według zestawienia Global Finance zajmuje 83. miejsce w zestawieniu najbiedniejszych państw świata (13,901 GDP-PPP per capita USD), plasując się między Ekwadorem a Dominiką, nawet pomimo redukcji ubóstwa widocznej w ostatniej dekadzie.
Ukraina: Wskaźnik ubóstwa w latach 2009–2019
Źródło: Statista
Ukraina ma również opinię państwa skorumpowanego. Naukowcy RAND przywołują sytuację, gdy jedna z sędzi przyjęła łapówkę w wysokości 12 mln USD, ale mimo wszystko zachowała posadę po upublicznieniu afery.
Na podstawie zestawienia prowadzonego przez Transparency International Ukraina zyskała jedynie 33 punkty na 100 w Indeksie Percepcji Korupcji. W okresie 1998-2022 wynosił średnio 26,28 punktów, a najwyższy poziom osiągnął w pandemicznym 2020 r. (33).
Wskaźnik korupcji - Ukraina
Źródło: Trading Economics
Ekonomiści Kijowskiej Szkole Ekonomicznej wskazują na potencjalny koszt odbudowy państwa wynoszący 150 mld USD (tylko w infrastrukturze fizycznej). Kolejną kwestią pozostają skutki klęsk żywiołowych. Premier Ukrainy Denys Szmyhal powiedział w II połowie października 2023 r., że szkody dla środowiska Ukrainy spowodowane rosyjską agresją oceniamy obecnie na 55,6 mld euro. Polityk dodał, że z powodu rosyjskiej agresji 174 tys. kilometrów kwadratowych ukraińskiego terytorium jest potencjalnie zaminowanych.
Równocześnie ze wskazywaniem różnych kwot, pojawiają się pomysły dotyczące finansowania przedsięwzięć. Kraje zachodnie zamroziły dotychczas aktywa rosyjskie o wartości 300 mld USD. Coraz częściej pojawiają się opinie, że te środki powinny zostać przeznaczone na odbudowę państwa. Nie jest jednak jasne, czy przejęcie aktywów i wykorzystanie ich byłoby legalne w świetle prawa międzynarodowego. Analiza bazy danych OpenSanctions przeprowadzona przez CORRECTIV wskazuje, że obecnie aktywnych sankcji wobec Rosji jest 28 227 (stan na 11 stycznia 2024 r.).
Zobacz również: Ukraina: sukces nowego korytarza czarnomorskiego
Źródło: Statista
Odbudowa Ukrainy - priorytetem bezpieczeństwo
Obecnie trudno przewidzieć, jak zakończy się konflikt zbrojny. Prawdopodobnym scenariuszem jest po prostu zawieszenie broni, które będzie wynikało z maksymalnego wyczerpania obu stron. Wówczas Ukraina będzie mieć nadzieję na włączenie do NATO. Bezpieczeństwo jest podstawą przy planowaniu odbudowy państwa.
“Kluczowa dla sukcesu rekonstrukcji powojennej jest kwestia bezpieczeństwa i stabilności. Prowadzenie odbudowy w warunkach aktywnego konfliktu lub kruchego pokoju jest w najlepszym razie bardzo skomplikowane, wiąże się z wyższymi kosztami transakcyjnymi i ograniczoną efektywnością działań naprawczych. Konflikt działa destabilizująco, zniechęca do inwestycji i podejmowania nowych przedsięwzięć gospodarczych” - uważają ekonomiści Polskiego Instytutu Ekonomicznego.
O konieczności ustalenia ram bezpieczeństwa wspomina także ekspert RAND.
“Ostatecznie zbudowanie bezpiecznej, zamożnej gospodarczo Ukrainy, w pełni zintegrowanej z instytucjami europejskimi, będzie najważniejszym osiągnięciem korzystnym po obu stronach Atlantyku i dobrodziejstwem dla globalnego bezpieczeństwa i zachodniej demokracji” - komentuje Charles Ries, były ambasador i główny zastępca zastępcy sekretarza stanu do spraw europejskich, obecnie adiunkt w RAND.
Źródło: PIE
Ries dodaje, że Ukraińcy mają własną wizję gospodarki, którą chcieliby stworzyć. Najważniejszym aspektem ma pozostać włączenie do UE. Powstał nawet zarys tego, jak może to wyglądać. Szacunki wykraczają poza ramy prognoz wspomnianych wyżej ekonomistów z Kijowa. Pełny koszt może wynieść nawet 750 mld USD na projekty, które pozwolą podnieść się Ukrainie ze zgliszczy. To m.in. nowe elektrownie, nowoczesne budynki, programy przekwalifikowania pracowników i reformy w zakresie praworządności, a także ośrodki produkcyjne komponentów pojazdów elektrycznych.
