Trudno nie odnieść wrażenia, że w ostatnich miesiącach polskie KPO funkcjonowało głównie jako hasło. Akceptacja KPO - dobrze. Brak akceptacji - źle. Przez długotrwałe zamieszanie z przyjęciem programu, zapomnieliśmy trochę o jego szczegółach. O jakich pieniądzach mówimy? Na co? W jakich transzach będą spływać? Odpowiedzi na te pytania postaramy się przypomnieć/poszukać w tym tekście.
Podział środków
W ramach Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO) Polska ma otrzymać 106,9 mld złotych w postaci dotacji (23,9 mld euro) i 51,6 mld złotych w formie preferencyjnych pożyczek (11,5 mld euro) [przeliczenie jest po kursie z czerwca 2021 - ostatecznie kwoty w złotych będą inne, ale z pewnych powodów tak łatwiej jest to zaprezentować sięgając do wiekowych już dokumentów]. KPO podzielone jest na 5 obszarów wsparcia. Podział środków na poszczególne obszary można znaleźć na wykresach poniżej (uwaga: kolejność i kolorystyka na 2 wykresach się różni).
Źródło: www.gov.pl/web/planodbudowy/o-kpo
Największy procent środków (41,7%) ma pójść na cele klimatyczne, drugie w kolejności są cele związane z transformacją cyfrową (20,9%).
Wykresy powyżej to głównie hasła, więcej mówią już konkretne projekty i kwoty, które mają być na nie rozdysponowane (tu warto przypomnieć, że KPO było opracowywane przeszło rok temu, możliwe są więc pewne modyfikacje programu, szczególnie że od tego czasu część środków ma również wspomagać program REPowerEU).
Źródło: Podstrony www.gov.pl/web/planodbudowy/o-kpo
Warto zwrócić uwagę, że spora część środków odbiega od powszechnego postrzegania inwestycji unijnych (np. wydatki na drogi, pozostałą infrastrukturę itd. - to część budżetu UE, nie KPO). Oczywiście takie wydatki też tu znajdziemy (wydatki na infrastrukturę kolejową, zielony transport, czyste powietrze). Zmierzamy do tego, że część z nich pójdzie w usługi (np. cyfryzacja), czy wprost na wynagrodzenia/stypendia (studenci studiów medycznych). Nie kwestionujemy zasadności tych wydatków (bo też nie taka jest nasza rola). Zwracamy na nie uwagę by pamiętać o strukturze KPO, gdy będziemy oceniali np. perspektywy produkcji budowlano-montażowej, czy ogólnie kwestie popytu/podaży, które pojawiają się dzięki nowemu finansowaniu. Wracając do przykładu z produkcją budowlano-montażową, środki z KPO będą finansowały inwestycje, ale niekoniecznie takie, które pojawią się w tej statystyce i niekoniecznie także takie, które zobaczymy w statystyce dot. dóbr kapitałowych (tu wjeżdża np. szersza kategoria kapitału ludzkiego). Reasumując, KPO będzie finansować też wydatki, które można umieścić w kategorii bieżących, niekoniecznie inwestycyjnych.
Harmonogram wypłaty środków
Środki w ramach KPO będą wypłacane w transzach (2 razy w roku). Ich wypłata uzależniona jest jednak od realizacji określonych kamieni milowych i wskaźników. Kamienie milowe to reformy, czyli zmiany legislacyjne (łącznie 48 reform i 116 powiązanych z nimi kamieni) wskaźniki natomiast odnoszą się do konkretnych projektów/inwestycji (łącznie 54 inwestycje i 166 wskaźników). Jak napisano na stronach funduszy europejskich:
Do KPO mogą być włączone reformy i inwestycje, które rozpoczęły się 1 lutego 2020 r., jednak ich realizacja musi się zakończyć w sierpniu 2026 r. (płatności mogą być dokonywane do końca 2026 r.). Podstawą rozliczania się z KE i przekazywania środków (w cyklu co pół roku) jest realizacja tzw. kamieni milowych i wskaźników (rozlicza się faktycznie osiągnięte cele).(link)
Nie bez powodu podkreślamy powyższe zdanie
KPO jest programem ukierunkowanym na odbudowę gospodarek po pandemii. Logicznym jest więc, iż pozwala rozliczać działania, które zostały podjęte już we wczesnych fazach pandemii. W rachunkach narodowych nie robi to różnicy. W przepływach finansowych i strukturze finansowania rządu już tak. Wygląda na to, że struktura finansowania i równowaga zewnętrzna może się poprawić nie przez samą wypłatę związaną z realizacją kamieni milowych (o tym dalej), ale przez zasady rozliczenia wydatków, które już w zasadzie zostały poniesione (uważamy, że UE będzie w tym aspekcie bardzo elastyczna).
W przypadku pierwszej transzy wystarczy "tylko" zrealizowanie kamieni milowych. Piszemy w cudzysłowie bo w tym pakiecie zawierają się te kwestie, które były najbardziej problematyczne w relacjach z UE. Jak wskazywała wczoraj szefowa KE:
Po pierwsze obecna Izba Dyscyplinarna SN zostanie zniesiona i zastąpiona niezależnym, niezawisłym sądem; po drugie - postępowania dyscyplinarne wymagają reform, a kontrowersyjne wykroczenia dyscyplinarne, muszą zostać wycofane; po trzecie - sędziowie, którzy ucierpieli w wyniku decyzji Izby Dyscyplinarnej mają prawo, by ich sprawy zostały poddane rewizji przez nową izbę. Te trzy zobowiązania, które zostały przekute w tzw. kamienie milowe muszą zostać wypełnione zanim jakiekolwiek wypłaty zostaną dokonane. - Ursula von der Leyen, szefowa KE
To jednak nie jedyne wymagania
Przed Sejmem i rządem czas wzmożonego wysiłku legislacyjnego. Wg słów ministra Pudy zrealizowano już 14 [kamieni], a większość z pozostałych jest na bardzo zaawansowanym etapie realizacji(stan na 3.06.2022). To dlaczego piszemy, że "tylko"? Bo pierwsze płatności nie wymagają zrealizowania "fizycznych" projektów (np. budowy określonej ilości infrastruktury, zakupu taboru itd.), czy poniesienia faktycznych wydatków. Te wchodzą dopiero w kolejnych fazach (realizacja celów, uwaga: na wykresie przedstawiamy liczbę celów, nie znamy ich wagi, tzn. ilu nakładów wymagają by je ponieść).
Na koniec najciekawsze, czyli jak kwotowo rozkładają się wspomniane transze
W tym roku (4 kw. 2022) Polska może otrzymać 4,2 mld euro (w dotacjach i pożyczkach), o ile zrealizuje wspomniane kamienie milowe. W kolejnych latach transze rozkładają się stosunkowo równomiernie. Będzie to miało bezpośrednie przełożenie na dane z bilansu płatniczego, ale wpływ na inwestycje nie będzie już tak równomierny. To tylko płatności, proces inwestycyjny i oddawanie projektów będą przebiegały swoim tempem, a płatności można w tym względzie traktować jako etap finalny działań i usankcjonowanie ich zgodności z programem.
W temacie środków i projektów z pierwszej transzy oddamy głos Ministrowi Funduszy i Polityki Regionalnej (ministerstwo odpowiedzialne za KPO):
Pierwszy wniosek o płatność środków z KPO obejmie okres od 1 lutego do 30 czerwca 2022 r. i zostanie złożony naszym zdaniem w III kw. bieżącego roku. (...) Zgodnie z profilem płatności pieniądze powinniśmy otrzymać w wysokości 4,22 mld EUR - 2,85 mld w części dotacyjnej, 1,37 mld w części pożyczkowej. Refundacja tych środków z KE powinna trafić do Polski jeszcze w tym roku. W kolejnych latach będziemy zwracać się po 2 wnioski na rok. (...) Będziemy umożliwiać prefinansowanie w kontakcie z PFR. Myślę, że te środki uruchamiany jak najszybciej -Grzegorz Puda, minister Funduszy i Polityki Regionalnej (cytat za PAPbiznes)
Dodatkowo, jak uściślała dyrektor w MFiPR Renata Calak:
4 miliardy złotych - takie jest zapotrzebowanie poszczególnych resortów, żeby rozpocząć inwestycje zaplanowane w KPO w tym roku. Te środki będziemy mieli udostępnione za pośrednictwem PFR. Trzeba odróżnić część dotacyjną i pożyczkową, bo środki, które PFR nam będzie użyczał (w ramach prefinansowania - PAP) pochodzą z części dotacyjnej. Z części pożyczkowej najpierw muszą być zrealizowane inwestycje, żeby beneficjenci dostali zwroty po złożeniu poszczególnych wniosków o płatność -Renata Calak, dyrektor departamentu strategii MFiPR (cytat za PAPbiznes)
