Ocena wpływu inflacji na stan finansów publicznych komplikuje się wraz z zastosowaniem „tarczy antyinflacyjnej”. Szacujemy (szczegóły w tabeli poniżej), że łączny koszt tarczy w ogłoszonym dotychczas kształcie to ok. 34 mld zł, tj. 1,2% PKB. To dużo, ale trzeba zwrócić uwagę, że zastosowanie tarczy jest odwróceniem dodatkowych wpływów z tytułu „podatku inflacyjnego” z sektora publicznego z powrotem do sektora prywatnego, a nie ubytkiem środków względem oryginalnych planów fiskalnych.
Około 14,6 mld zł powróci do sektora prywatnego w postaci bezpośrednich obniżek stawek podatkowych. W pozostałym zakresie, „tarcza antyinflacyjna” będzie dodatkowym transferem funduszy do gospodarstw domowych i firm (m.in. dodatki osłonowe, rekompensaty).
Ile środków na tarczę antyinflacyjną wygenerowała podwyższona inflacja?
Przyjmując jako punkt odniesienia przebieg procesów inflacyjnych bez tarcz osłonowych, szacujemy, że budżet państwa (łącznie w latach 2021-22) otrzymałby 41-47 mld zł dodatkowych dochodów z tytułu wyższej od założeń inflacji. W całym sektorze publicznym dodatkowe dochody z tego tytułu wyniosłyby 69-76 mld zł, czyli 2,5-2,8% PKB. Efektem wyższej inflacji są przede wszystkim wyższe wpływy z podatku VAT.
Warto tu jednak podkreślić, że ten szacunek jest obarczony wysoką niepewnością ze względu na potencjalne efekty substytucyjne. W reakcji na rosnące ceny produktów konsumenci zazwyczaj przerzucają się na ich tańsze odpowiedniki lub rezygnują z konsumpcji niektórych z nich (np. części usług, które sa wykonywane we własnym zakresie „bezkosztowo”). Możliwy jest także wzrost szarej strefy. Z drugiej strony, inflacja może też prowadzić do wzrostu wpływów z podatków dochodowych, w szczególności PIT. To efekt wysokiego wzrostu płac nominalnych, wyższego od tego, który byłby w sytuacji, gdyby inflacja była niższa.
Wyższej inflacji towarzyszy także nieznaczy wzrost marż wobec sytuacji, gdy ceny rosną wolniej. Stąd też spodziewamy się pewnego dodatkowego strumienia dochodów z CIT. Rosnące ceny uprawnień do emisji CO2 (istotny element widocznej w UE presji inflacyjnej) także sprzyjają realizacji wyższego niż założono strumienia dochodów budżetowych. Warto zauważyć, że wyższa inflacja (i płace nominalne) umożliwiają także wzrost dochodów w innych częściach sektora publicznego (m.in. z tytułu udziału samorządów w podatkach dochodowych z dokładnością do zmian w Polskim Ładzie oraz wyższych wpływów ze składek na ubezpieczenia społeczne).
Podsumowujac, bilans szoku inflacyjnego dla sektora publicznego w 2021-2022 jest wg naszych szacunków pozytywny, w skali 1,3-1,6% PKB. Jest to przestrzeń dla dalszych działań administracyjnych ograniczających inflację bez rewidowania planów fiskalnych, ale niekoniecznie będzie możliwe skorzystanie z niej w pełni ze względu na uwarunkowania prawne (krajowe i unijne).
