Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w ostatnich dniach jest wyjątkowo aktywny na polu walki z nadużyciami firm udzielających kredytów konsumenckich. W zeszłym tygodniu UOKiK wydał kolejną już decyzję dotyczącą zwrotu części prowizji i opłat w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu i pożyczki. W poniedziałek natomiast Urząd postawił zarzuty firmom pożyczkowym, które udzielały swoim klientom pożyczek refinansujących, rolując ich dług i tym samym naruszając przepisy dotyczące maksymalnej wysokości kosztów pozaodsetkowych.
Wyrolowani na chwilówce
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów postawił zarzuty trzem firmom pożyczkowym: Szybka Gotówka, Gwarant24 oraz Centrum Rozwiązań Kredytowych. Chodzi o naruszenie ustawy o kredycie konsumenckim przy rolowaniu kredytu, czyli oferowaniu pożyczki refinansującej, udzielanej przez inną firmę pożyczkową po to, by spłacić poprzednie zobowiązanie. Wspomniane firmy miały oferować rolowanie pożyczki w innej firmie, zamiast zaproponować klientom mającym problem z terminowym zwrotem pieniędzy przedłużenie terminu spłaty. Scenariusz rolowania długu w niektórych przypadkach powtarzał się wielokrotnie, co wprowadzało klientów w spiralę zadłużenia, która rozpoczęła się od chwilówki na niewielką kwotę.
UOKiK podejrzewa, że w ten sposób firmy pożyczkowe próbują obejść ustawowe ograniczenia maksymalnej wysokości kosztów pozaodsetkowych, pobierając od klientów wysokie opłaty i prowizje. Zgodnie z ustawą o kredycie konsumenckim, mogą maksymalne koszty pozaodsetkowe wynieść 25% pożyczonej kwoty plus 30%. za każdy rok kredytowania, łącznie jednak nie więcej niż 100% wartości kredytu.
Jak można wpaść w spore długi poprzez refinansowanie niespłaconego zobowiązania? Przykładowy klient pożyczył 4300 PLN, a gdy nie był w stanie spłacić tej kwoty jego pożyczka była refinansowana na przemian w różnych firmach. Pierwszy pożyczkodawca pobrał 1180,20 zł (przy maksymalnej dozwolonej przepisami kwocie 1181,03 zł) prowizji. Potem pożyczkę, którą konsument częściowo spłacił, obsługiwała już inna firma i w kolejnych etapach rolowania koszty wynosiły odpowiednio: 1347,30 zł, 1536 zł oraz 1752,90 zł. Tym samym, po 4 miesiącach łączna kwota do spłaty wyniosła niemal 6 tys. złotych (5816,40 PLN).
Warto dodać, że to nie pierwsza interwencja UOKiK-u w podobnej sprawie - w marcu tego roku Urząd postawił zarzuty spółkom Yes Finance, Liberis Polska, Duo Finance oraz Primus Finance, które w jego ocenie nie stosowały się do ustawowych ograniczeń kosztów pozaodsetkowych kredytów konsumenckich. Oprócz tego, firma Szybka Gotówka znalazła się pod lupą Urzędu już w maju zeszłego roku, również ze względu na refinansowanie pożyczek.
Maksymalne koszty pozaodsetkowe
Rynek kredytów konsumenckich jest regulowany ustawą o kredycie konsumenckim z maja 2011 r., która określa m.in. to jak dużo może kosztować nas pożyczenie pieniędzy od banku lub firmy pożyczkowej działającej w sektorze pozabankowym. Jako kredyt konsumencki klasyfikowane są wszelkie oprocentowane pożyczki i kredyty do wartości 255 550 PLN (lub równowartości w obcej walucie). Z perspektywy konsumenta jednym z najważniejszych fragmentów ustawy jest jej artykuł 36., w którym określone są maksymalne koszty pozaodsetkowe kredytu konsumenckiego, przepisy związane z odroczeniem spłaty zadłużenia, a także kosztami pozaodsetkowymi kredytów refinansujących, czyli udzielanych klientom w celu spłaty poprzedniego zobowiązania.
Jeśli chodzi o maksymalną wysokość kosztów pozaodsetkowych kredytu konsumenckiego, to mogą one wynieść nie więcej niż 25% wartości pożyczonej kwoty. Oprócz tego firma udzielająca pożyczki może pobrać maksymalnie 30% wartości pożyczonej kwoty za każdy rok kredytowania, jednak nie więcej niż 100% wartości początkowej kwoty kredytu konsumenckiego. Dla bezpieczeństwa konsumentów do kosztów pozaodsetkowych wliczane są także wszelkie opłaty za przedłużenie terminu kredytowania, w przypadku opóźnień w spłacie.
Jak to wygląda w praktyce? Weźmy pod uwagę pożyczkę o wartości 5000 PLN udzieloną na trzy miesiące. Maksymalna prowizja za jej przyznanie może wynosić 1250 PLN (25% wartości), zaś pozaodsetkowy koszt wynikający z okresu spłaty nie może być wyższy niż 7,5% wartości pożyczki (w przypadku spłaty w terminie: 30% za każdy rok, 7,5% za kwartał, 2,5% za miesiąc), czyli w naszym przykładzie nie może on przekroczyć 375 PLN. To zaś oznacza, że zgodnie z ustawą o kredycie konsumenckim, pożyczka o wartości 5000 PLN z trzymiesięcznym terminem spłaty nie może mieć wyższych łącznych kosztów pozaodsetkowych niż 1625 złotych (w przypadku spłaty w terminie).
To jednak nie wszystko - do maksymalnej wartości kosztów pozaodsetkowych kredytu konsumenckiego wliczane są kolejne pożyczki refinansujące udzielone w okresie 120 dni od otrzymania przez klienta pierwszej pożyczki. Ma to zapobiec obchodzeniu przez firmy pożyczkowe opisanych limitów kosztów, np. udzielaniu czterech pożyczek o miesięcznym terminie spłaty z maksymalnym limitem kosztów pozaodsetkowych na poziomie 27,5% (25% + 2,5%), zamiast jednej pożyczki na cztery miesiące z limitem kosztów pozaodsetkowych na poziomie 35% (25% + 4 x 2,5%).
Jeśli chodzi zaś o maksymalne oprocentowanie kredytów konsumenckich, to zgodnie z ustawą, wynosi ono dwukrotność odsetek ustawowych, które oblicza się poprzez dodanie 3,5 pkt. proc. do stopy referencyjnej NBP. Ta zaś od zeszłego roku znajduje się na historycznie niskim poziomie 0,1%. Oznacza to, że odsetki ustawowe wynoszą aktualnie 3,6%, natomiast oprocentowanie kredytu konsumenckiego nie może przekroczyć 7,2%.
