Waluta z Antypodów należy do jednych bardziej rozpoznawalnych na świecie. W połączeniu z dolarem amerykańskim tworzy jedną z najpopularniejszych par walutowych na rynku Forex. Jednak przez wielu Polaków utożsamiana jest jako waluta egzotyczna, nieodgrywająca żadnej kluczowej roli na „światowych salonach finansowych”. Ów fakt wynika przede wszystkim z nieznajomości rynków oraz zbyt ograniczonej wiedzy na temat środka płatniczego tego kraju. A historia jej powstania jest niewątpliwie bardzo barwna, nietuzinkowa. Od funta, aż po jedne z najnowocześniejszych polimerowych banknotów na świecie. Zapraszam na kolejną krótką lekcję z przedmiotu pt. „Historia walut światowych”.
Z artykułu dowiesz się:
- o historii AUD,
- o faktach i ciekowstakach dotyczących dolara australijskiego,
- o przyszłości waluty Antypodów.
Początki Australlian Dollar
Analizując historię waluty australijskiej, warto napomknąć o początkach historycznych kraju, jakim jest Australia. Posiadłości Aborygenów zostały odkryte w 1606 roku. Jednak pierwsi biali osadnicy pojawili się w tym miejscu około 1788 roku. Tymi osadnikami byli najprawdopodobniej więźniowie brytyjscy, ponieważ to właśnie Brytyjczycy wykorzystywali odległe terytoria zamorskie jako miejsca zsyłki wszelakiej maści więźniów. W roku 1787 z Królestwa Wielkiej Brytanii zostało wysłane 11 okrętów, których celem było dopłynięcie do wybrzeży Australii. Cała wyprawa, w której brało udział około 750 więźniów oraz około 350 wolnych osób, była dowodzona przez Arthura Phillipa.
Rysunek 1. Pierwszy gubernator Nowej Południowej Walii Arthur Phillip
Ekspedycja dotarła do wybrzeży dzisiejszych terenów Nowej Południowej Walii w styczniu 1788 roku. W tych dniach założono pierwszą kolonię. Miało to miejsce nad Zatoką Port Jackon (dzisiejsze terytoria wchodzące w skład Sydney). I tak dzień Australii (Australia Day), czyli narodowe święto obchodzone dnia 26 stycznia upamiętnia tamto wydarzenie. W roku 1901 miało miejsce zjednoczenie kolonii australijskich i utworzenie dominium brytyjskiego. Parę lat później, Australia została w pełni niepodległym państwem.
Mimo perturbacji związanych z kolonializmem Australia należy do wysoko rozwiniętych państw. Społeczeństwo Antypodów śmiało można określić jako wielokulturowe. Australia jest członkiem takich organizacji jak: ONZ, G20, WTO, ANZUS, APEC CZY OECD.
W początkowych stadiach rozwoju państwa australijskiego jednostką rozliczeniową funkcjonującą w obiegu był funt. Australijski funt miał wartość równą funta brytyjskiego. Kres początkowego parytetu złota z obydwoma funtami miał miejsce od roku 1914 do 1925 roku. Ostateczna wymienialność waluty australijskiej na złoto została zakończona w 1929 roku. Było to związane z burzliwym okresem na rynkach, który przez wielu nazywany jest największym gospodarczym kryzysem kapitalizmu w historii.
Rysunek 2. Funt australijski
W latach 60 XX wieku pojawił się koncept wprowadzenia ujednoliconego systemu monetarnego. Powiązane to było z faktem, iż funt australijski dzielił się na 20 szylingów i 240 pensów. Dlatego wprowadzono system dziesiętny. Wraz z zainicjowaniem owego systemu wprowadzono nową narodową walutę. Nosi ona po dziś dzień nazwę: dolar australijski. Wchodząc do obiegu, zastąpiła dotychczas występujące funty, szylingi i pensy. To ważne wydarzenie dla mieszkańców Antypodów miało miejsce 14 lutego 1966 roku. Kwestie techniczne kształtowały się w sposób następujący. Konwersja przy przewalutowaniu wynosiła dwa dolary za jednego funta lub jeden dolar za 10 szylingów. Został również ustanowiony sztywny kurs dolara australijskiego do funta szterlinga. Kurs ten kształtował się na poziomie 2,5 dolara za jednego funta. Jednak w sytuacji, której funt szterling został zdewaluowany wobec amerykańskiego dolara, sztywny kurs przestał obowiązywać. Dewaluacja związana była z upadkiem systemu z Bretton Woods. W tym czasie walutą powiązaną z AUD został dolar amerykański. Płynne notowania kursu australijskiej waluty odbywają się od 12 grudnia 1983 roku.
Młoda waluta – młody bank, czyli Reserve Bank of Australia (RBA)
Australijski bank centralny, czyli Bank Rezerwy Australii, to instytucja, która zajmuję się szeroko rozumianym dbaniem o stabilizację systemu finansowego. Instytucja ta powstała dopiero w 1960 roku. Siedziba ulokowana jest w jednym centrum finansowym Australii, czyli Sydney. Pierwowzorem RBA był Commonwealth Bank of Australia, który powstał w 1911 roku. W 1960 roku doszło do podziału. Na mocy aktu prawnego zwanego Reserve Bank Act 1959 utworzona dwa banki: Commonwealth Bank of Australia oraz Bank Rezerwy Australii. Ten pierwszy związany był z bankiem oszczędnościowym i komercyjnym, zaś Bank Rezerwy przejął zadania banku centralnego. Aspekty techniczne związane m.in. ze strukturą organizacyjną, czy zarządczą banku są bardzo zbliżone, wręcz zapożyczone z już dotychczas istniejących banków centralnych innych państw. RBA posiada także oddziały terenowe. Są one ulokowane w takich miejscach jak np. Canberra (Australijskie Terytorium Stołeczne), Perth (stan Australia Zachodnia) czy Brisbane (stan Quennsland).
Rysunek. Logo RBA
Do zadań banku centralnego Australii należy przede wszystkim emisja własnej waluty. Można wymienić również inne misje RBA. Do takich możemy zaliczyć zarządzanie rezerwami dewizowymi oraz rezerwami złota. Kolejną istotną kwestią, którą zajmują się przedstawiciele tej instytucji, jest polityka inflacyjna. Cel inflacyjny kształtuję się na poziomie 2 – 3 % rocznie. Obecnie (tj. rok 2020) stopy procentowe znajdują się na historycznych minimach.
Wykres stóp procentowych w Australii (od 1980 roku)
Polityka tej instytucji ma w swoich korzeniach chęć dążenia do osiągnięcia możliwie największych korzyści dla całego narodu. Cel niebywale ideowy, urodziwy….
Ciekawostki na temat dolara australijskiego
Historyczne notowania kursu AUD.
Na dzień tworzenia artykułu kurs dolara australijskiego względem polskiej złotówki kształtuję się na poziomie 2,66. Najwyższa wartość osiągnięta została w grudniu 2011 roku. Wynosiła ona około 3,52 złotego.
Wykres 2. Kurs AUD/PLN
Symbol i oznaczenia
Kod waluty zgodnie ze stosowanym standardem ISO 4217 to AUD (ang. Australlian dollar). Za symbol uznawany jest skrót A$.
„Royal”??? Nic z tego!! - problematyczna nazwa waluty
Droga do stabilizacji nie zawsze jest „usłana różami”. O tym, jak ciężko wdrożyć w życie nazwę waluty na własnej skórze przekonał się monarcha Australii Harold Hott. Jego koncepcja zakładała, by nowo powstały środek płatniczy nosił nazwę „royal”. Taka nazwa w sposób bezpośredni nawiązywała do Królestwa Wielkiej Brytanii. Spotkało się to jednak z dużą dezaprobatą ze strony społeczeństwa. Dochodziło nawet do sytuacji, w której rodzina Harolda otrzymywała różnego typu pogróżki od „antyfanów”. Społeczeństwo odrzuciło także inne nazwy. „Austral”, „kanga” czy nawet „emu” nie mogły nawet konkurować z tradycyjną, lecz troszkę przestarzałą nazwą „dolar” (więcej o historii dolara amerykańskiego przeczytasz tutaj).
W jakich krajach funkcjonuję AUD?
Dolar australijski jest oficjalną walutą nie tylko Australii. Do terytoriów, gdzie AUD jest prawnym środkiem płatniczym, zaliczmy: Wyspy Bożego Narodzenia, Wyspy Kokosowe, Wyspy Norfolk, oraz wyspy Oceanu Spokojnego - Kiribati, Nauru i Tuvalu. Możemy także zakwalifikować do tego stacje naukowo-badawcze na Antarktydzie: Mawson, Davis i Casey.
„Plastikowe pieniądze”, czyli jak wyglądają banknoty oraz monety?
Banknoty AUD to jedne z najbardziej nowoczesnych na świecie. Wykonywane są w sposób nietradycyjny, tj. zamiast podkładu papierowego produkowane są na polimerze. Dlaczego wykorzystano polimer? „Pieniądze plastikowe” cechują się przede wszystkim wyższą żywotnością. Plamy czy uszkodzenia mechaniczne nie są aż tak dużym problemem. Po wypraniu nie rozpadają się, jak ma to często miejsce w przypadku pieniędzy papierowych (o innej walucie posiadającej polimerowe banknoty przeczytasz tutaj). Warto także napomnieć o zabezpieczeniach, jakie posiadają. Najważniejszym z nich jest przeźroczyste okienko, w które wklejony jest obrazek holograficzny. Sprawia to, że owe środki płatnicze są jednymi z najtrudniejszych do podrobienia.
To właśnie Australia jest prekursorem pieniędzy z tworzyw sztucznych. Pierwszy oficjalnie zarejestrowany patent nawiązujący do polimerowych banknotów miał miejsce w Australii w roku 1973. A wypuszczone do obiegu w 1988 roku dolary były pierwszymi tego rodzaju banknotami na świecie. W roku 1996 produkcja odbywała się tylko z wykorzystaniem polimeru. Bezpośrednim bodźcem, który doprowadził do powstawania innowacyjnych pieniędzy była walka z fałszerzami. W roku 1967 bank Australii zanotował ogromny wzrost liczby podróbek waluty. Związane było to z pojawieniem się kolorowych kserokopiarek. Od tego czasu, aż po dzisiaj banknoty z polimeru są nieustannie modyfikowane, popularyzowane.
Banknoty produkowane są w nominałach 5, 10, 15, 20, 50 oraz 100 dolarów. Umieszczone są na nich wizerunki ważnych postaci z historii kraju. Oto ilustrację przedstawiające jednostki monetarne, które wejdą w obieg w drugiej połowie 2020 roku.
Banknot o nominale 5 dolarów przedstawia Królową Elżbietę II (awers) oraz budynek australijskiego parlamentu w Canberze (rewers).
Rysunek 4. Awers banknotu o nominale 5 dolarów
Rysunek 5. Rewers banknotu o nominale 5 dolarów
Banknot o nominale 10 dolarów przedstawia poetę i dziennikarza Andrewa Barton’a „Banjo” Petersona (awers), oraz pisarkę Mary Gilmore (rewers).
Rysunek 6. Awers banknotu o nominale 10 dolarów
Rysunek 7. Rewers banknotu o nominale 10 dolarów
Banknot o nominale 20 dolarów przedstawia Mary Reibey, angielkę która przybyła do Australii jako skazaniec, a została jedna z najbardziej wpływowych kobiet, bizneswoman z Sydney (awers). Umiejscowiona jest także podobizna australijskiego ministra, który był pomysłodawcą powietrznego pogotowia ratunkowego (rewers).
Rysunek 8. Awers banknotu o nominale 20 dolarów
Rysunek 9. Rewers banknotu o nominale 20 dolarów
Banknot o nominale 50 dolarów przedstawia Davida Unaipona – kaznodzieję, wynalazcę i pisarza, który jako pierwszy Aborygen wydał książkę (awers) oraz Edith Cowan – pierwsza kobieta, która zasiadła parlamencie australijskim (rewers).
Rysunek 10. Awers banknotu o nominale 50 dolarów
Rysunek 11. Rewers banknotu o nominale 50 dolarów
Banknot o nominale 100 dolarów przedstawia Nellie Melba – śpiewaczkę operową (awers) oraz Sir Johna Monasha – inżynier i dowódca wojskowy z czasu I wojny światowej.
Rysunek 12. Awers banknotu o nominale 100 dolarów
Rysunek 13. Rewers banknotu o nominale 100 dolarów
Monety dzielą się na następujące nominały: 5, 20, 20, 50 centów oraz 1 i 2 dolarowe. Monety centowe składają się z 75% z miedzi oraz 25% z niklu. Natomiast skład dolarowych to 92% miedzi, 6% aluminium i 2% niklu. Na awersie każdej z monet znajduję się podobizna królowej Australii Elżbiety II. Rewersy nawiązują do motywów narodowych (m.in. kangura czy dziobaka). Jak widzimy dany system monetarny nie posiada nominału równego jedności. Wynika z tego fakt, iż wszystkie transakcje płatnicze winne być zaokrąglane do 5 centów.
Rysunek 14. Monety dolara australijskiego
Kosztowna pomyłka, czyli dolar australijski z literówką.
Centralny Bank Australii przez pomyłkę, czy też niedopatrzenie wypuścił do obiegu banknot z literówką. Jak się okazało, w obiegu znalazło się niebagatelna 46 mln takich właśnie środków pieniężnych. Gafa widnieje na banknocie o nominale 50 dolarów. W słowie „responsibility” (z ang. odpowiedzialność) brakuje ostatniej litery „i”. Wyraz ten występuje aż trzykrotnie i za każdym razem jest błędnie napisany. Mankament wychwycono dopiero po pół roku od wprowadzenia do powszechnego obiegu.
Rysunek 15. Banknot australijski z literówką /DYLAN COKER /PAP/EPA
Banknot ten przedstawia pierwszą kobietę wybraną do parlamentu australijskiego, działaczkę społeczną walczącą o prawa dzieci i kobiet Edith Cowan. Cytat z jej pierwszego przemówienia znalazł się na środku płatniczym. „It is a great responsibility to be the only woman here, and I want to emphasise the necessity which exists for other women being here”, to właśnie w tym zdaniu popełniono błąd. Oczywiście banknoty ze „skazą” pozostają w obiegu, ponieważ zniszczenie tak ogromnej liczby banknotów jest raczej nierealne. Błąd skorygowany został przy kolejnym dodruku. Jednak nadal możemy trafić na „zabytkowy” pieniądz z błędem.
Największa moneta świata
W mennicy w Perth wykonana została największa, najcięższa i jednocześnie najbardziej wartościowa moneta na świecie. Waży „jedynie” tonę oraz ma 80 cm średnicy i 12 cm grubości. Do jej wytworzenia zużyto kruszec o wartości 53,5 miliona australijskich dolarów. Jednak nominał tej monety to „ledwo” milion dolarów. Zatem jej wartość znacznie dystansuję symboliczny nominał.
Na awersie umiejscowiony jest portret Elżbiety II (Królowej Wielkiej Brytanii), a na rewersie symbol kraju, czyli kangur czerwony. Pracę nad monetą trwały 18 miesięcy. Miejsce jej utworzenia nie zostało wybrane przypadkowo. Mennica w Perth jest najstarszą mennicą w Australii. Zwrócono zatem uwagę na ogromne znaczenie tej instytucji dla całego kraju. Co ciekawe twór ten jest ponad 10 razy większy od poprzedniego rekordzisty. W 2007 roku Kanada wyprodukowała monetę o wadzę 100 kg. Widzimy zatem, że Australia „nie patyczkowała” się. Projekt naprawdę może robić wrażenie.
Rysunek 16. Największa moneta świata
Rysunek 17. Awers największej monety świata.
Dolar australijski na rynku Forex.
Dolar z Antypodów plasuje się w ścisłej czołówce rankingu popularności na rynku Forex. W parze z dolarem amerykańskim tworzy jedną z głównych par walutowych, czyli tzw. majors. Przez „graczy” forexowych para ta nazywana jest „Australijczykiem” lub zdrobniale „aussie”. Około 6,8% dziennego obrotu na tym rynku związane jest właśnie z transakcjami z „aussie” (stan na rok 2018).
Dlaczego dolar australijski uznawany jest za walutę surowcową?
AUD uznawany jest za walutę surowcową (razem z CAD oraz NZD należy do tzw. dolarów surowcowych - comdolls, czyli skrócone commodity dollars). Australia jest jednym z największych producentów złota na świecie. Dlatego istnieje duża korelacja pomiędzy kursem AUD/USD a ceniami złotego kruszcu. I tak przykładowo, od dołka z października 2008 r. złoto podrożało (względem dolara amerykańskiego) do końca maja o 112 proc., zaś kurs pary walutowej AUD/USD w tym samym okresie urósł o 60 proc. Łatwo zauważyć, że kierunek tendencji jest ten sam. Oczywiście skala zmian jest wyraźnie mniejsza, co niejako potwierdza tezę, iż przy analizie pary AUD/USD nie możemy kierować się tylko ceną złota, gdyż inne pozacenowe czynniki również mogą wpłynąć na wahania kursowe, zarówno w mniejszym, jak i większym stopniu.
Podsumowanie. Jaka przyszłość czeka australijską walutę?
Waluta Australii posiada duże znaczenie na światowych rynkach finansach. Wynika to przede wszystkim z faktu, iż gospodarka owego kraju należy do ścisłej czołówki światowej (plasuje się na tuż za najlepszą dziesiątką).
Rysunek. Największe gospodarki świata – rokowania na przyszłość
To ogromne znaczenie jest zasługą okazale występujących w przyrodzie bogactwom naturalnym. Państwo to należy do największych eksporterów na świecie. Eksportują takie towary jak: węgiel kamienny, złoto, rudy żelaza, miedź, cynk, boksyt. Australia jest także jednym z najważniejszych centrów finansowych świata. Dzięki temu kraj ten jest jednym z bardziej liczących się na arenie międzynarodowej. Bardzo często silne państwo utożsamiane jest z silną walutą. I w tym przypadku również ma to miejsce. Mimo iż AUD nigdy nie przegoni dolara amerykańskiego w „wyścigu o władzę”, to można z dużą dozą prawdopodobieństwa stwierdzić, że przez bliżej nieokreślony czas zachowa wysokie miejsce w hierarchii walut światowych.
