W marcu 2020 r. ogłoszono w Polsce stan zagrożenia epidemicznego, a następnie stan epidemii w związku z rozprzestrzenianiem się choroby zakaźnej wywołanej wirusem SARS-CoV-2, zwanej COVID-19.
W nawiązaniu do oceny stanu sytuacji epidemicznej wprowadzano rozwiązania zapobiegające i przeciwdziałające rozprzestrzenianiu się wspomnianego wirusa i zwalczające wywołaną nim chorobę. Działania te odnosiły się także do rynku pracy. Wśród nich było m.in. umożliwienie wykonywania pracy poza miejscem jej stałego wykonywania, czyli pracy zdalnej. Zaprezentowane w niniejszym opracowaniu dane zostały pozyskane podczas badania „Popyt na pracę".
Badanie popytu na pracę realizowane jest metodą reprezentacyjną z częstotliwością kwartalną. Obejmuje ono podmioty gospodarki narodowej i ich jednostki lokalne zatrudniające przynajmniej 1 osobę, zgodnie z zakresem podmiotowym badania. Z badania tego wynika, że w końcu drugiego kwartału 2021 r. liczba zajętych miejsc pracy była niemal taka sama jak w końcu drugiego kwartału 2020 r.
Zlikwidowane miejsca pracy W drugim kwartale 2021 r. zlikwidowano 58,5 tys. miejsc pracy. Było to o 37,4% mniej niż w drugim kwartale 2020 r. Należy jednak zauważyć, że skala likwidacji związana z rozprzestrzenianiem się COVID-19 odnosiła się do niemal 15% zlikwidowanych miejsc pracy w ogóle.
Likwidacja miejsc pracy miała miejsce we wszystkich klasach wielkości jednostek. Większy niż średnio w Polsce udział miejsc pracy zlikwidowanych w związku z sytuacją epidemiczną był w jednostkach, w których pracowało do 9 osób. W pozostałych klasach wielkości jednostek udział ten był niższy niż średnio w Polsce.
Likwidacja miejsc pracy w związku z rozprzestrzenianiem się COVID-19 miała miejsce głównie w sektorze prywatnym. Biorąc pod uwagę rodzaj działalności według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) można stwierdzić, że struktura miejsc pracy zlikwidowanych z powodu sytuacji epidemicznej w sekcjach była podobna do struktury miejsc pracy zlikwidowanych w ogóle. Na przykład miejsca pracy zlikwidowane w sekcji handel; naprawa pojazdów samochodowych∆ stanowiły około 22% miejsc pracy zlikwidowanych w całej gospodarce, a miejsca pracy zlikwidowane w tej sekcji w związku z sytuacją epidemiczną około 20% ogółu miejsc pracy zlikwidowanych z tego powodu. W drugim kwartale 2021 r. zlikwidowano w kraju w związku z sytuacją epidemiczną znacznie mniej miejsc pracy niż miało to miejsce w analogicznym okresie roku ubiegłego.
Praca zdalna w okresie zagrożenia epidemicznego Zaistniała w marcu 2020 r. sytuacja epidemiczna wpłynęła na ograniczenie działalności podmiotów gospodarki narodowej w dotychczasowej postaci. Przejawiało się to z jednej strony likwidacją miejsc pracy, a z drugiej – otwarciem się pracodawców na formy zatrudnienia pozwalające na zachowanie dystansu społecznego. Jedną z takich form jest praca zdalna. W końcu czerwca 2021 r. udział osób, które pracowały zdalnie w związku z sytuacją epidemiczną w ogólnej liczbie pracujących objętych badaniem „Popyt na pracę” wyniósł 6,8% i było to o 3,4 p. proc. mniej niż w końcu czerwca 2020 r. W drugim kwartale skala wykorzystania pracy zdalnej w sektorze prywatnym była mniejsza niż w sektorze publicznym.
W skali całej gospodarki wykorzystanie pracy zdalnej w celu ograniczenia zagrożenia epidemicznego pozostało największe w jednostkach zatrudniających powyżej 49 osób. Udział pracujących zdalnie w jednostkach tej wielkości wyniósł 8,5%, było to o 2,7 p. proc. mniej niż w drugim kwartale 2020 r. W jednostkach zatrudniających do 9 osób pracę zdalną świadczyło 3,8% pracujących, natomiast w jednostkach od 10 do 49 osób 4,8%.
Praca zdalna spowodowana sytuacją epidemiczną była wdrożona przez pracodawców w poszczególnych regionach w różnej skali.
W stopniu znacząco wyższym niż średnio w Polsce przejście na pracę zdalną miało miejsce w regionie warszawskim stołecznym. Około co 5 pracujący wykonywał tam pracę zdalnie w następstwie zaistniałej sytuacji epidemicznej. Wśród pozostałych regionów zastosowanie omawianej formy pracy w realiach zagrożenia epidemicznego w najmniejszym stopniu miało miejsce w regionie warmińsko-mazurskim, gdzie pracę zdalną z powodu zagrożenia COVID-19 wykonywało 1,3% pracujących.
Wykonywanie pracy zdalnej w drugim kwartale 2021 r. było zróżnicowane w zależności od rodzaju działalności. Na przykład w sekcji informacja i komunikacja praca zdalna była wykonywana przez niemal 57% pracujących. W sekcji działalność finansowa i ubezpieczeniowa oraz działalność profesjonalna, naukowa i techniczna tą formą pracy z powodu pojawienia się choroby zakaźnej wywołanej wirusem SARS-CoV-2 zostało objętych po około 27% pracujących. Pracujący, którzy w związku z sytuacją epidemiczną korzystali z zasiłku opiekuńczego na czas opieki nad dzieckiem do lat 8 Ustawą z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych pracującym rodzicom oraz opiekunom prawnym została stworzona możliwość skorzystania z zasiłku opiekuńczego na czas opieki nad dzieckiem do lat 8 z powodu zamknięcia żłobka, przedszkola, klubu dziecięcego, szkoły. W drugim kwartale 2021 r. z tego prawa skorzystało w Polsce 1,3% pracujących, z czego zdecydowana większość pracowała w sektorze prywatnym.
Spośród pracujących, którzy w związku z sytuacją epidemiczną korzystali z zasiłku opiekuńczego na czas opieki nad dzieckiem do lat 8 z powodu zamknięcia żłobka, przedszkola, klubu dziecięcego, szkoły najwięcej pracowało w jednostkach z liczbą pracujących powyżej 49 osób – 43,9%.
Skala wykorzystania opieki nad dzieckiem z omawianego powodu była w regionach dość zbieżna. Udział liczby pracujących rodziców oraz opiekunów prawnych korzystających z prawa opieki nad dzieckiem z powodu sytuacji epidemicznej wahał się od 1,0% w regionie lubuskim do 1,6% w regionie zachodniopomorskim. Według przeprowadzonego badania relatywnie najwięcej, bo 3,8% pracujących nie wykonywało pracy z powodu opieki nad dziećmi w sekcji pozostała działalność usługowa. Liczebnie największą część pracujących, którzy skorzystali z prawa do opieki nad dziećmi z powodu rozprzestrzeniania się COVID-19 stanowili rodzice i opiekunowie prawni pracujący w sekcji handel; naprawa pojazdów samochodowych∆ oraz przetwórstwo przemysłowe. Analiza struktury pracujących, którzy w związku z sytuacją epidemiczną korzystali z zasiłku opiekuńczego na czas opieki nad dzieckiem do lat 8 z powodu zamknięcia żłobka, przedszkola, klubu dziecięcego, szkoły według sekcji PKD wskazuje, że pracownicy sekcji handel; naprawa pojazdów samochodowych oraz przetwórstwo przemysłowe stanowili łącznie niemal 37% wszystkich korzystających z tego zasiłku.
Pracujący, którzy w związku z sytuacją epidemiczną korzystali z wynagrodzenia za czas choroby lub zasiłku chorobowego z powodu objęcia kwarantanną lub izolacją W drugim kwartale 2021 r. w celu ograniczenia rozprzestrzeniania się choroby zakaźnej kontynuowano formy czasowego odosobnienia ze względu na podejrzenie zakażenia między innymi w postaci kwarantanny oraz izolacji. Pracujący, którzy według stanu na 30 czerwca 2021 r. korzystali z wynagrodzenia za czas choroby lub zasiłku chorobowego z powodu objęcia kwarantanną lub izolacją stanowili 1,4% ogółu pracujących. Takie przypadki odnotowano w podobnej skali zarówno w sektorze publicznym, jak i prywatnym.
Skala wykorzystania tej formy czasowego odosobnienia (m.in. kwarantanna czy izolacja) ze względu na podejrzenie zakażenia była w drugim kwartale 2021 r. wyższa niż w drugim kwartale 2020 r. Taka sytuacja miała miejsce niezależnie od wielkości jednostki.
Kwarantanna lub izolacja pracujących miała miejsce we wszystkich regionach, przy czym relatywnie w największym stopniu korzystano z nich w regionach: śląskim, zachodniopomorskim, kujawsko-pomorskim oraz pomorskim. W regionach tych pracujący, którzy według stanu na 30 czerwca 2021 r. korzystali z wynagrodzenia za czas choroby lub zasiłku chorobowego z powodu objęcia kwarantanną lub izolacją stanowili po 1,7% pracujących. Biorąc pod uwagę rodzaje działalności można stwierdzić, że w końcu czerwca 2021 r. największy udział pracujących objętych obowiązkiem kwarantanny lub izolacji odnotowano w sekcji budownictwo oraz w sekcji zakwaterowanie i gastronomia. Podsumowanie Wirus SARS-CoV-2 zaczął się rozprzestrzeniać w Polsce w pierwszym kwartale 2020 r. Wyniki niniejszego badania pokazują, że w kolejnych kwartałach sytuacja w zakresie zagospodarowanych i niezagospodarowanych miejsc pracy kształtowała się odmiennie niż we wcześniejszych latach drugiej dekady XXI w. Po okresie znacznego zmniejszenia się tych miejsc w 2020 r., w pierwszym oraz drugim kwartale 2021 r. liczba pracujących obrazująca obsadzone miejsca pracy, wróciła do poziomu z drugiego kwartału 2019 r.
Kwarantanna lub izolacja pracujących miała miejsce we wszystkich regionach, przy czym relatywnie w największym stopniu korzystano z nich w regionach: śląskim, zachodniopomorskim, kujawsko-pomorskim oraz pomorskim. W regionach tych pracujący, którzy według stanu na 30 czerwca 2021 r. korzystali z wynagrodzenia za czas choroby lub zasiłku chorobowego z powodu objęcia kwarantanną lub izolacją stanowili po 1,7% pracujących. Biorąc pod uwagę rodzaje działalności można stwierdzić, że w końcu czerwca 2021 r. największy udział pracujących objętych obowiązkiem kwarantanny lub izolacji odnotowano w sekcji budownictwo oraz w sekcji zakwaterowanie i gastronomia. Podsumowanie Wirus SARS-CoV-2 zaczął się rozprzestrzeniać w Polsce w pierwszym kwartale 2020 r. Wyniki niniejszego badania pokazują, że w kolejnych kwartałach sytuacja w zakresie zagospodarowanych i niezagospodarowanych miejsc pracy kształtowała się odmiennie niż we wcześniejszych latach drugiej dekady XXI w. Po okresie znacznego zmniejszenia się tych miejsc w 2020 r., w pierwszym oraz drugim kwartale 2021 r. liczba pracujących obrazująca obsadzone miejsca pracy, wróciła do poziomu z drugiego kwartału 2019 r.
