Podróż Xi Jinpinga do Wietnamu miała powstrzymać lub chociaż opóźnić dwa niekorzystne dla Pekinu kroki polityki zagranicznej Hanoi: zbliżenie strategiczne z Waszyngtonem i porozumienie z Manilą dotyczące Morza Południowochińskiego. Ze swej strony Chiny mogą zaoferować Wietnamowi współpracę gospodarczą, ale nie wydaje się, aby były zdolne do zawarcia kompromisu w kluczowych dla niego kwestiach strategicznych: sporów terytorialnych oraz polityki hydrologicznej Mekongu. Dlatego też Pekin wciąż wywiera presję militarną na Hanoi, które pragnie jednak uniknąć roli „państwa frontowego” w rywalizacji chińsko-amerykańskiej.
Xi Jinping przybył do Hanoi 12 grudnia z dwudniową wizytą partyjno-państwową. Cechą charakterystyczną relacji chińsko-wietnamskich jest dwutorowość. Stosunki rozwijane są na płaszczyźnie międzypartyjnej – kontaktów Komunistycznej Partii Chin (KPCh) z Komunistyczną Partią Wietnamu (KPW) – i międzypaństwowej przy zachowaniu pierwszeństwa tej pierwszej. Z powodu dwoistości wizyty pierwszego dnia Xi Jinping jako sekretarz generalny KPCh spotkał się z Nguyen Phu Trongiem, swoim odpowiednikiem z KPW, a drugiego w roli przewodniczącego ChRL – z resztą najwyższych wietnamskich przywódców, w tym prezydentem Vo Van Thuongiem, premierem Pham Minh Chinhem i przewodniczącym Zgromadzenia Narodowego Vuong Dinh Huem. Mimo podobieństw systemowych obu państw typu leninowskiego i ich wspólnoty ideologicznej – mieszaniny marksizmu z nacjonalizmem w formie specyficznej dla ruchów narodowowyzwoleńczych – stosunki między Chińską Republiką Ludową (ChRL) a Socjalistyczną Republiką Wietnamu (SRW) są determinowane przez sprzeczne interesy narodowe.
Pierwsza od sześciu lat podróż Xi Jinpinga do Wietnamu ma miejsce zaledwie trzy miesiące po wizycie prezydenta USA Joego Bidena w Hanoi we wrześniu, a następnie wietnamskich władz w Waszyngtonie. Zgodnie z doniesieniami medialnymi chiński przywódca pierwotnie miał rozważać przyjazd do Wietnamu na trzy dni przed Bidenem, ale na drodze stanęły przedłużające się negocjacje z SRW dotyczące wzmocnienia wzajemnych stosunków. ChRL miała upierać się przy formule „wspólnego przeznaczenia”, nawiązującej do szeregu chińskich inicjatyw międzynarodowych. SRW się sprzeciwiała, ale raczej z powodów taktycznych, aby odwlec wizytę w czasie, i ostatecznie zgodziła się na zmianę. Presja Pekinu wynikała z podniesienia relacji wietnamsko-amerykańskich do rangi „kompleksowego partnerstwa strategicznego” i analogicznej zmiany dotyczącej stosunków z Japonią. Planuje się również zmianę rangi relacji z Australią.
Zobacz także: Decyzja Narodowego Banku Czeskiego pod znakiem zapytania. Obniżka mogłaby zachęcić i inne kraje
Zabiegi o zbliżenie z Hanoi obydwu rywalizujących stron to dowód na wzrost znaczenia strategicznego i gospodarczego Wietnamu. Dlatego zacieśnianie więzi SRW z USA i ich sojusznikami spotyka się z niezadowoleniem ChRL. Formalna zmiana nazewnictwa w stosunkach Wietnamu i Chin nie zmieni realiów politycznych, w których – mimo krótko- i średnioterminowych wspólnych przedsięwzięć gospodarczych – strony dzielą spory terytorialne i długoterminowe interesy strategiczne. Zarówno szczególne celebrowanie wizyty Xi Jinpinga przez gospodarzy, jak i narracja chińskiej propagandy o „wspólnej przyszłości” obydwu państw tylko ukrywają narastające sprzeczności.
W czasie wizyty podpisano 36 dokumentów dotyczących współpracy dwustronnej w wielu obszarach, w tym kwarantanny i inspekcji, współpracy rozwojowej, gospodarki cyfrowej, zielonego rozwoju, transportu, kooperacji regionalnej, obrony, egzekwowania prawa i współpracy w zakresie bezpieczeństwa oraz współpracy morskiej. Jednak 19 z nich to tylko protokoły ustaleń lub memoranda, które dopiero otwierają negocjacje, a trzy odnoszą się do stosunków między „bratnimi” partiami komunistycznymi. Pozostałe to:
- porozumienie w sprawie pogłębienia współpracy między ministerstwami spraw zagranicznych,
- umowa o przekazywaniu skazanych do kraju pochodzenia w celu odbywania kary,
- umowa o zapobieganiu i zwalczaniu przestępczości,
- umowa w sprawie wspólnej budowy mostu na Rzece Czerwonej, łączącego obszar przygraniczny Bat Xat w wietnamskiej prowincji Lao Cai i obszar przygraniczny Basa w chińskiej prowincji Junnan i towarzyszący jej protokół dotyczący uproszczenia w tym celu procedur migracyjnych dla personelu, środków transportu, sprzętu budowlanego i materiałów budowlanych na międzynarodowym przejściu granicznym Lao Cai–Hekou,
- umowa o współpracy w zakresie poszukiwania i ratownictwa morskiego,
- program współpracy na lata 2024–2025 między resortami sprawiedliwości,
- umowa o współpracy między Komitetem do spraw Mniejszości Etnicznych Wietnamu a Państwową Komisją do spraw Etnicznych Chin,
- protokół w sprawie wymogów dotyczących kwarantanny arbuzów eksportowanych z Wietnamu do Chin,
- umowa o współpracy między Radiem „Głos Wietnamu” a Chińską Grupą Medialną (CMG).
