Rachunek zysków i strat to element sprawozdania finansowego, który jest zapewne pierwszym miejscem sprawozdania finansowego, do którego spogląda wielu inwestorów. Pochylmy się więc nad tą częścią sprawozdania i dowiedzmy się jakie ważne dla inwestora informacje możemy w nim odnaleźć.
Rachunek wyników
W poprzednich artykułach w ramach cyklu "Sprawozdania finansowe dla inwestorów" opisywałem czym są aktywa bilansu oraz o czym informują nas jego pasywa. Tym razem chciałbym zająć się rachunkiem zysków i strat, zwanym też rachunkiem wyników. Jest to sprawozdanie odmienne od bilansu. Aby zobrazować różnice pomiędzy nimi, posłużę się pewnym porównaniem.
Na studiach, któryś z moich wykładowców zobrazował nam bilans jako zdjęcie. Tak zdjęcie, jak i bilans ukazują statyczną sytuację. Uwieczniają one pewien moment, lecz nie ukazują co do niego doprowadziło. Rachunek zysków i strat nie jest jednak statycznym sprawozdaniem, przypominającym zdjęcie. Bliżej mu moim zdaniem do filmu, który pokazuje poszczególne etapy kształtowania się wyniku finansowego, będącego finałem tej części sprawozdania finansowego. Po drodze znajduje się oczywiście punkt kulminacyjny - w tym przypadku jest to wynik z działalności operacyjnej, czyli podstawowej działalności danej jednostki.
Rachunek wyników jest skonstruowany w taki sposób, aby przeciwstawić osiągniętym przychodom poniesione w związku z nimi koszty. Skutkiem ścierania się przeciwstawnych sił jakimi są przychody i koszty jest wynik finansowy.
Czym różni się wariant porównawczy od wariantu kalkulacyjnego rachunku zysków i strat?
Rachunek zysków i strat (RZiS) może być przedstawiony w dwóch wariantach - porównawczym lub kalkulacyjnym. To, który wariant wybierze spółka zależy od sposobu prowadzenia przez nią księgowości. Warianty RZiS różnią się od siebie sposobem prezentacji wyników z działalności operacyjnej jednostki. Dalsze części rachunku wyników są identyczne.
Kalkulacyjny wariant rachunku zysków i strat
W wariancie kalkulacyjnym wyniki operacyjne ukazane są zgodnie z podziałem kosztów według miejsc ich powstawania:
- pierwsza pozycja dotyczy przychodów ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów. Informuje nas ona o wielkości osiąganych przez jednostkę przychodów, co pozwala obok sumy bilansowej na określenie rozmiarów jednostki. Jest to bardzo ważna kategoria w analizie finansowej.
- następnie przedstawione są odpowiadające tym przychodom koszty (np. koszty wytworzenia). Razem składają się one na wynik brutto ze sprzedaży;
- dalej przedstawione są koszty sprzedaży (np. koszty poniesione na reklamę) oraz koszty ogólnego zarządu (np. koszty administracji). Po ich uwzględnieniu otrzymujemy wynik ze sprzedaży.
Porównawczy wariant rachunku zysków i strat
Wariant porównawczy prezentuje działalność operacyjną w odmienny sposób. Jest to związane przede wszystkim z ukazywaniem kosztów według ich rodzajów, a nie miejsc ich powstawania. Skutkiem tych różnic jest następujący układ:
- pierwszą pozycją w tym układzie są przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi. Analogicznie do wariantu kalkulacyjnego jest to istotna pozycja pozwalająca określić wielkość jednostki. W pozycji tej znajdziesz przychody ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów, a także zmianę stanu produktów (związaną ze zwiększeniem lub zmniejszeniem zapasów) oraz koszty wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki (nie pomyliłem się - to specyficzne koszty, które uwzględnia się w przychodach).
- przychodom ze sprzedaży przeciwstawione są koszty działalności operacyjnej podzielone według rodzajów kosztów (np. zużycie materiałów i energii, usługi obce, czy też wynagrodzenia. Po zestawieniu ze sobą wymienionych wyżej przychodów i kosztów otrzymujemy wynik ze sprzedaży.
Część wspólna dla obydwu wariantów
W dalszej części obydwa warianty wyglądają tak samo. Po wyniku ze sprzedaży jednostka ukazuje pozostałe przychody operacyjne (np. dotacje) oraz pozostałe koszty operacyjne. Do pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych zalicza się od niedawna odpowiednio zyski nadzwyczajne i straty nadzwyczajne. W starszych sprawozdaniach spotkacie te kategorie jako osobne pozycje RZiS, jednak zgodnie ze zmianami w polskim prawie bilansowym zostało to zmienione. Nadzwyczajne zdarzenia związane są z czynnikami losowymi, które są trudne do przewidzenia. Np. przygniecenie samochodu przez drzewo.
Wynikiem powstałym po skorygowaniu wyniku ze sprzedaży o pozostałe przychody i koszty operacyjne jest wynik z działalności operacyjnej. Jest to bardzo ważna pozycja, gdyż jeżeli tutaj spółka wykazuje stratę, to jest to poważny sygnał ostrzegawczy. Oznacza to, że działalność operacyjna, a więc działalność, do której spółka została powołana nie jest rentowna. Zwracaj szczególną uwagę na tę pozycję.
Dalej w rachunku zysków i strat znajdziemy przychody finansowe i koszty finansowe. Są one związane z działalnością finansową jednostki, a więc np. uzyskiwanymi dywidendami, uzyskiwanymi bądź płaconymi odsetkami itp. Po skorygowaniu wyniku z działalności operacyjnej o przychody i koszty finansowe otrzymujemy wynik finansowy brutto.
Kolejne pozycje to podatek dochodowy oraz pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku lub zwiększenia straty. Warto zauważyć, że pod kategorią podatku dochodowego kryje się zgodnie z przepisami część bieżąca oraz odroczona. Część odroczona wynika z przejściowych różnic między prawem bilansowym, według którego sporządzane jest sprawozdanie finansowe, a prawem podatkowym, które ze względu na swą zawiłość może przywodzić wielu osobom na myśl najgorsze koszmary.
Po uwzględnieniu tych pozycji, otrzymujemy produkt finalny rachunku zysków i strat - wynik finansowy netto oznaczający zysk lub stratę (pozycja ta może też mieć wartość równą 0, choć to raczej rzadkie). Wynik finansowy netto jest główną miarą rentowności spółki. Od jego wartości zależy jaka kwota będzie mogła zostać przeznaczona dla właścicieli jednostki. Oczywiście właściciele nie muszą jej sobie wypłacać. Mogą (a czasem muszą) przeznaczyć część zysku na kapitał jednostki po to, aby stymulować jej dalszy rozwój.
Mam nadzieję, że udało mi się nieco rozjaśnić najważniejsze aspekty rachunku zysków i strat. W kolejnym artykule opiszę niejednokrotnie niedoceniany element sprawozdania finansowego - informację dodatkową.
(źródło grafiki głównej: pexels.com)
