2 października w Bośni i Hercegowinie (BiH) odbyły się wybory generalne. Wyłaniano skład Prezydium BiH (po jednym przedstawicielu społeczności chorwackiej, bośniackiej i serbskiej) oraz deputowanych do niższych izb parlamentów zarówno na szczeblu centralnym, jak i w obu częściach składowych państwa (entitetów): Federacji Bośni i Hercegowiny (FBiH) i Republiki Serbskiej (RS). Ponadto wybierano reprezentantów do 10 zgromadzeń kantonalnych (części składowych FBiH), a w RS – prezydenta i dwóch wiceprezydentów.
Według wstępnych wyników, które nie ulegną już zasadniczej zmianie, najwięcej mandatów w niższych izbach parlamentu, zarówno na poziomie centralnym, jak i w entitetach, uzyskały partie rządzące, odwołujące się do haseł nacjonalistycznych. Wśród bośniackich Serbów zwycięstwo odniósł prorosyjski i secesjonistyczny Związek Niezależnych Socjaldemokratów (SNSD) Milorada Dodika. Osiągnął nieznacznie lepszy wynik niż cztery lata temu – 42% głosów w wyborach do parlamentu BiH i 35,2% do Zgromadzenia Narodowego RS (poprzednio – odpowiednio 40% i 32,1%). W FBiH największe poparcie otrzymała bośniacka Partia Akcji Demokratycznej (SDA) – po 25% w wyborach do parlamentu na szczeblu centralnym i do izby niższej parlamentu FBiH. Drugie miejsce uzyskała Chorwacka Wspólnota Demokratyczna BiH (zarówno w wyborach do parlamentu BiH, jak i do izby niższej FBiH – po ok. 15%; HDZ BiH), która również poprawiła swój rezultat z 2018 r. (wzrost odpowiednio o 1 p.p. i 0,8 p.p.). Frekwencja wyniosła ok. 50% i była o 3 p.p. niższa niż w wyborach cztery lata temu. Tradycyjnie odnotowano wysoki odsetek głosów nieważnych – ok. 8%.
Według wstępnych wyników w Prezydium BiH Bośniaków reprezentować będzie Denis Bećirović (55,7%) z Partii Socjaldemokratycznej (SDP). Wśród Serbów pewnie wygrała protegowana Dodika – Željka Cvijanović (52,87%) z SNSD. Chorwatów zaś ponownie reprezentował będzie Željko Komšić (53,61%) z niewielkiego ugrupowania Front Demokratyczny. Stanowisko prezydenta RS uzyskał Dodik (48,8%), którego partia rządzi w tym entitecie od 16 lat.
Tuż po zamknięciu lokali wyborczych wysoki przedstawiciel dla BiH Christian Schmidt wprowadził pakiet poprawek do konstytucji FBiH i zmian w prawie wyborczym BiH w celu usprawnienia funkcjonowania instytucji FBiH. Wysoki przedstawiciel nadzoruje i kontroluje proces wdrażania porozumienia pokojowego z Dayton, które zakończyło konflikt zbrojny w 1995 r., i na mocy tzw. uprawnień bońskich może ustanawiać i zmieniać akty prawne. Wprowadzone poprawki zakładają m.in. zwiększenie liczby deputowanych do wyższej izby parlamentu FBiH (Izba Narodów) z 58 do 80. Po 23 delegatów będzie reprezentowało trzy narody konstytucyjne, a 11 – osoby nienależące do tych trzech grup etnicznych (tzw. Inni). Ponadto Schmidt narzucił w instytucjach FBiH nieprzekraczalne terminy delegowania przedstawicieli do Izby Narodów, ograniczył możliwość stosowania weta uzasadnianego zagrożeniem żywotnych interesów narodowych oraz wprowadził instytucję obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej.
Komentarz
- Wybory odbywały się w sytuacji pogłębiającego się kryzysu państwa – wynikającego z eskalacji działań separatystycznych RS pod przewodnictwem Dodika oraz blokady instytucji na poziomie FBiH przez polityków chorwackich. I jedni, i drudzy dążą do uniezależnienia się od władz centralnych w Sarajewie oraz pogłębienia segregacji etnicznej w państwie. Rosyjska agresja na Ukrainę uwidoczniła też podziały wśród narodów BiH dotyczące polityki zagranicznej państwa. Podczas gdy Bośniacy jasno opowiadają się za sojuszem z Zachodem, Serbowie (jednoznacznie) i zamieszkujący w BiH Chorwaci (w bardziej zawoalowany sposób) sympatyzują z Moskwą. Kremlowi zaś, podobnie jak przedstawicielom tych dwóch nacji, zależy na utrzymaniu słabego i dysfunkcjonalnego rządu w tym kraju.
- Wyniki wyborów wskazują, że nawet pogłębiający się kryzys ekonomiczny, społeczny i instytucjonalny nie jest w stanie naruszyć pozycji partii rządzących. Poprzez układy klientystyczne, podporządkowanie państwa interesom będących u władzy oraz wzmacnianie nastrojów nacjonalistycznych główne ugrupowania zdołały zbudować zamknięty system odporny na zmiany polityczne. Nawet rosnąca frustracja społeczna, wywołana korupcją i nepotyzmem oraz trudną sytuacją gospodarczą i społeczną (m.in. w konsekwencji pandemii), nie jest w stanie doprowadzić do choćby częściowej wymiany elit rządzących. Dysponują one bowiem efektywnymi instrumentami dyscyplinowania swoich grup wyborców za pomocą przyznawania im miejsc pracy i dystrybuowania lukratywnych kontraktów. To zaś, w połączeniu z wynikającą z braku wiary w zmianę demobilizacją przeciwników politycznych, pozwala na utrzymywanie się u władzy.
- Główny wpływ na dynamikę polityczną zachowają ugrupowania broniące interesów narodowych, niechętne do kompromisów koniecznych do reformy państwa. Tradycyjne partie bośniackie, chorwackie i serbskie funkcjonują w specyficznej symbiozie, gdyż poprzez eskalację haseł nacjonalistycznych wzbudzają wzajemne animozje między narodami BiH, jednocześnie pozycjonując się jako obrońcy ich interesów. Pogłębi to utrzymujący się od wielu lat paraliż instytucji centralnych, co jest w interesie zarówno SNSD, jak i HDZ BiH. Daje to RS oraz kantonom chorwackim asumpt do uzasadniania działań na rzecz poszerzania niezależności od władz centralnych....
